Ngành điều khó chồng khó khi giá nguyên liệu giảm và xuất khẩu chậm lại

Vụ thu hoạch điều mới bắt đầu song ở tỉnh Bình Phước, thủ phủ điều của cả nước, giá thu mua điều tươi thấp hơn so với niên vụ 2020 sau khi đã liên tục giảm.

Đầu tháng 3, giá thu mua hạt điều tươi là 28.000-29.000 đồng/kg nhưng đến cuối tháng giảm còn hơn 20.000 đồng/kg do mưa ảnh hưởng tới việc thu mua và sơ chế điều.

Nghịch lý là giá điều trong nước giảm trong khi sản lượng cũng thấp và xuất khẩu tháng đầu năm tăng.

Thời tiết năm nay thất thường nên hoa điều đợt đầu ra muộn, đợt ra hoa thứ 2 gặp đúng dịp thời tiết nắng nóng gay gắt rồi đến mưa nhiều nên hầu hết tỷ lệ đậu trái trên cây thấp so với mọi năm. Hiện tại, nhiều diện tích điều cũng đang trong giai đoạn ra bông đợt ba, nhưng với thời tiết bất thường, việc ra hoa, đậu trái dự kiến sẽ tiếp tục bị ảnh hưởng.

Trong khi đó, xuất khẩu hạt điều có dấu hiệu chững lại do đại dịch Covid-19 vẫn đang diễn biến phức tạp, khó lường trên toàn thế giới, đặc biệt là tại các thị trường chính, báo hiệu một năm nhiều khó khăn của ngành điều Việt Nam. Sau tháng 1 tăng, xuất khẩu trong tháng 2 đã quay đầu giảm.

Theo số liệu sơ bộ của Tổng cục Hải quan, trong tháng 2/2021, xuất khẩu hạt điều giảm mạnh so với tháng 1/2021, đạt 21.983 tấn, tương đương 127,55 triệu USD; giảm 52% cả về lượng và kim ngạch. Giá điều xuất khẩu trong tháng 2 cũng giảm 1,7% xuống 5.802 USD/tấn.

Mặc dù vậy, xuất khẩu tốt trong tháng 1 đã kéo tổng xuất khẩu trong 2 tháng đầu năm nay lên 67.185 tấn, kim ngạch 394,19 triệu USD, giá trung bình 5.867 USD/tấn; tăng 32,6% về lượng và tăng 10,4 % kim ngạch nhưng giảm 16,7% về giá so với cùng kỳ năm 2020.

Thị trường Mỹ tiếp tục đứng đầu về xuất khẩu điều của Việt Nam trong 2 tháng đầu năm nay với 26,8% trong tổng khối lượng lượng và 25% trong tổng kim ngạch xuất khẩu hạt điều của cả nước. Vị trí thứ 2 vẫn thuộc về Liên minh Châu Âu với 23% trong tổng lượng và 19,8% tổng kim ngạch, còn vị trí thứ 3 thuộc về Trung Quốc với 13,6% trong tổng lượng và chiếm 16,8% trị giá.

Xuất khẩu hạt điều đi Mỹ trong 2 tháng đầu năm nay đạt 17.999 tấn, tương đương 99,07 triệu USD, giá 5.504 USD/tấn, tăng 0,4% về lượng nhưng kim ngạch giảm 21,9% và giá giảm 21,5% so với cùng kỳ năm 2020.

Xuất khẩu sang Liên minh Châu Âu 2 tháng đầu năm nay đạt 15.489 tấn, tương đương 77,98 triệu USD, giá 5.034,4 USD/tấn; tăng 15,7% về lượng, nhưng giảm 18,8% về kim ngạch và giảm 29,8% về giá so với cùng kỳ năm 2020.

Thị trường Trung Quốc đứng ở vị trí thứ 3 nhưng với lượng xuất khẩu tăng mạnh đã kéo tổng xuất khẩu tăng trong 2 tháng qua. Theo đó, 2 tháng đầu năm 2021, xuất khẩu hạt điều sang Trung Quốc đạt 9.138 tấn, tương đương 66,34 triệu USD, giá 7.260 USD/tấn; tăng rất mạnh 213% về lượng và tăng 206% kim ngạch nhưng giảm 2,2% về giá so với cùng kỳ năm 2020.

Các doanh nghiệp sau khi thực hiện hết các đơn hàng trong quý I hiện đang tìm kiếm đơn hàng mới trong bối cảnh thị trường trầm lắng, nhiều khách hàng đã có lượng tồn kho ở các nuớc nên không có nhu cầu mua giao gần, các đơn hàng giao xa cũng được chốt ít.

Tại Hội nghị Điều Quốc tế Việt Nam lần thứ 12 diễn ra vào tháng 3 vừa qua, các chuyên gia cho biết, trong chuỗi giá trị hạt điều toàn cầu, Việt Nam chủ yếu vẫn xuất khẩu điều nhân sơ chế giá trị thấp, khoảng 10 USD/kg, trong khi nhân điều thành phẩm đến tay người tiêu dùng ở các nước khoảng 30 USD/kg. Như vậy, Việt Nam chỉ chiếm khoảng 30% chuỗi giá trị ngành điều.

Xuất khẩu hạt điều của Việt Nam cũng còn phụ thuộc nhiều vào nguyên liệu nhập khẩu. Do đó, ngành chế biến điều nhân xuất khẩu của nước ta chịu sức ép rất lớn từ chính sách hỗ trợ người trồng điều, hạn chế xuất khẩu điều thô của các quốc gia châu Phi như Bờ Biển Ngà, Tanzania…

Thị phần nhập khẩu điều thô của top 3 thị trường

Trong khi ấy, các thị trường tiêu thụ nhân điều lớn trên thế giới như Ấn Độ, Trung Quốc cũng đang áp dụng các chính sách hạn chế sản lượng điều nhân nhập khẩu từ Việt Nam.

Ông Phạm Văn Công - Chủ tịch Hiệp hội Điều Việt Nam - cho biết, lợi thế lớn nhất của ngành điều Việt Nam chính là công nghệ chế biến tiên tiến nhất thế giới do người Việt sản xuất. Tuy nhiên, điều này là chưa đủ. Để khắc phục những khó khăn, thách thức trên, ngành điều cần có chiến lược bài bản làm tăng giá trị hạt điều, chuyển từ sơ chế nhân điều và xuất khẩu bán thành phẩm sang thành phẩm chế biến tinh, đi trực tiếp vào siêu thị.

Để góp phần cho ngành điều tận dụng thời cơ, thuận lợi, vượt qua thách thức, khó khăn, Hiệp hội Điều Việt Nam đang xúc tiến xây dựng để kiến nghị với Chính phủ "Chiến lược phát triển ngành điều Việt Nam trong tình hình mới". Trong đó, đề xuất những cơ chế, chính sách triển khai mạnh chế biến sâu, đáp ứng nhu cầu đa dạng của thị trường thế giới và giành vị trí xứng đáng trong chuỗi giá trị điều toàn cầu...