Ngành đường sắt Việt Nam hướng tới hiện đại hóa và làm chủ công nghệ

Cục Đường sắt Việt Nam vừa công bố báo cáo đánh giá chiến lược đến năm 2030, trong đó nhấn mạnh nhu cầu đột phá về hạ tầng, công nghệ và cơ chế chính sách.

Theo báo cáo, từ năm 2015 đến hết tháng 6/2025, Tổng Công ty Đường sắt Việt Nam (VNR) là doanh nghiệp kinh doanh kết cấu hạ tầng đường sắt, đồng thời nắm giữ cổ phần chi phối tại 20 doanh nghiệp quản lý, bảo trì kết cấu hạ tầng.

Trong 10 năm qua, hoạt động sản xuất kinh doanh của tổng công ty đã dần phục hồi, hầu hết các khối có tỷ lệ tăng trưởng bình quân năm giai đoạn 2021-2025 về sản lượng, doanh thu đạt và vượt chỉ tiêu. Tiêu biểu, so với chỉ tiêu Đại hội,  Tổng công ty Đường sắt Việt Nam tăng 37,3%, vượt 29,3%; khối vận tải tăng 13,9%, vượt 3,9%; khối Công nghiệp - Cơ khí, phục hồi ấn tượng trong năm 2024-2025 nâng mức bình quân giai đoạn tăng 17,5%, vượt 3,5%; khối Quản lý, bảo trì Kết cấu hạ tầng đường sắt, tăng trưởng đạt mức 9,3%, vượt 1,3%.

Toàn Tổng công ty hợp cộng, mức tăng trưởng bình quân đạt 11,9%, vượt 3,9%; thu nhập bình quân người lao động đạt 7,6%/năm, tăng 0,6%. Hoạt động vận tải ghi nhận sản lượng hành khách có mức tăng trưởng bình quân năm vượt xa kỳ vọng (hành khách lên tàu đạt 140,3%)...

Dịch vụ vận tải đường sắt đã có sự cải thiện, bước đầu gắn kết với dịch vụ logistics trong vận tải hàng hóa, đồng thời duy trì thế mạnh ở các mặt hàng truyền thống như quặng, apatit, xăng dầu và các tuyến liên vận quốc tế sang Trung Quốc, Châu Âu.

Về vận tải hành khách, ngành đã đưa vào khai thác một số đoàn tàu du lịch chất lượng cao như tàu 5 sao tuyến Hà Nội - Đà Nẵng, tàu Hoa Phượng Đỏ tuyến Hà Nội - Hải Phòng. Trong vận tải hàng hóa, đã tổ chức các chuyến tàu container lạnh chạy suốt Bắc - Nam và tàu container liên vận quốc tế qua Trung Quốc tới Trung Á, châu Âu, gồm Mông Cổ, Nga, Bỉ…

Mặc dù được xác định là một cấu phần trọng yếu trong mạng lưới logistics quốc gia, ngành đường sắt Việt Nam vẫn đang vận hành dưới tiềm năng vốn có. Do đó, ngành vẫn còn nhiều dư địa phát triển.

Tại Đại hội Đảng bộ Tổng Công ty Đường sắt Việt Nam lần thứ XIII, nhiệm kỳ 2025 - 2030, Cục Đường sắt Việt Nam cho rằng để đồng bộ giữa chiến lược phát triển vận tải đường sắt và chiến lược chung của toàn ngành giao thông, cần có đột phá về cơ chế, chính sách. Trọng tâm là đẩy nhanh hiện đại hóa kết cấu hạ tầng; phát triển công nghiệp đường sắt tiên tiến, làm chủ khoa học - công nghệ, đặc biệt trong vận hành, khai thác và chế tạo phương tiện, thiết bị chuyên dụng cho ngành.

Trong đó, chuyển đổi số được xác định là động lực quan trọng trong quản trị vận tải. Tổng công ty đã triển khai: Hệ thống cơ báo điện tử giám sát đầu máy; Số hóa các khâu quản trị vận tải hàng hóa, nâng cao khả năng điều hành và tối ưu hóa vận hành; Khai trương sàn giao dịch vận tải hàng hóa điện tử, minh bạch thông tin tàu, hàng và giá cước.

Tổng Công ty Đường sắt Việt Nam phấn đấu 100% đơn vị hoàn thành mục tiêu phát triển khoa học, đổi mới sáng tạo; đạt mức độ chuyển đổi số toàn diện trong 80% hoạt động sản xuất kinh doanh vào năm 2030; trở thành doanh nghiệp đầu ngành về ứng dụng công nghệ...

Tại Đại hội, Phó Thủ tướng Chính phủ Trần Hồng Hà khẳng định, ngành phải tạo sức mạnh nội sinh, bám sát Kết luận 49-KL/TW của Bộ Chính trị, hướng đến một ngành đường sắt tự chủ, độc lập và mở rộng thị trường, bao gồm cả đường sắt tốc độ cao, kết nối các khu kinh tế, đô thị và quốc tế. Đây là thị trường đủ lớn để thúc đẩy công nghiệp xây dựng, công nghiệp đường sắt, hình thành một ngành kinh tế mới, tạo việc làm, đào tạo nhân lực và đóng góp vào tăng trưởng quốc gia.

Phó Thủ tướng nhấn mạnh mục tiêu xây dựng ngành công nghiệp đường sắt hiện đại, không chỉ phục hồi cơ khí chế tạo mà còn gắn với công nghệ cao, trí tuệ nhân tạo, chuyển đổi số và xanh. Không dừng ở việc mua hoặc tiếp nhận công nghệ, ngành phải hướng tới chuyển giao thực chất, đồng thời chuẩn bị nguồn nhân lực và cơ chế đặc thù để thu hút nhân tài.