Ngành sản xuất chủ lực được bảo vệ bởi 20 biện pháp phòng vệ thương mại

Cục Phòng vệ thương mại (Bộ Công Thương) cho biết, giai đoạn 2009 - 2017 chỉ có 32 doanh nghiệp tham gia phòng vệ thương mại. Từ năm 2017 đến nay, con số này tăng lên 82 doanh nghiệp, với doanh thu khoảng 595 nghìn tỷ đồng, trải rộng ở nhiều lĩnh vực gồm nông - lâm - thủy sản (37%), công nghiệp (43%) và dịch vụ (8%). 

Sự gia tăng mạnh mẽ số lượng doanh nghiệp tham gia phòng vệ thương mại thể hiện sự trưởng thành của khu vực tư nhân, coi phòng vệ thương mại là “tấm khiên” cần thiết để bảo vệ thị phần và khẳng định vị thế trên cả thị trường trong nước lẫn quốc tế.

Việt Nam hiện duy trì 20 trong tổng số 36 biện pháp phòng vệ thương mại đối với hàng nhập khẩu, góp phần bảo vệ năng lực cạnh tranh cho 7 ngành sản xuất chủ lực. Thu ngân sách từ thuế phòng vệ thương mại ước đạt khoảng 1.600 tỷ đồng mỗi năm.

Trong bối cảnh chuỗi cung ứng toàn cầu nhiều biến động, các công cụ phòng vệ như thuế chống bán phá giá, chống trợ cấp và tự vệ là công cụ quan trọng, giúp duy trì cạnh tranh lành mạnh và bảo vệ quyền lợi của doanh nghiệp, người lao động. Hiện tổng doanh thu hàng năm của các doanh nghiệp tham gia các vụ việc phòng vệ thương mại ước gần 600.000 tỷ đồng, với hơn 56.000 lao động trực tiếp trong các ngành thép, thực phẩm, vật liệu xây dựng, hóa chất, gỗ, sợi, nhựa.

Ví dụ, trong ngành đường, việc áp thuế chống bán phá giá và chống trợ cấp đã đưa lượng nhập khẩu từ 1,2 triệu tấn (niên vụ 2020-2021) xuống còn 300.000 tấn (niên vụ 2024-2025), đồng thời giá và sản lượng trong nước đều cải thiện. Ở ngành thép, nhập khẩu phôi thép từ mức 1,6 triệu tấn năm 2015 đã giảm về 0 sau một thập kỷ.

Tại "Diễn đàn Phòng vệ thương mại 2025", các chuyên gia cảnh báo nguy cơ hàng nước ngoài tìm cách lẩn tránh các biện pháp phòng vệ thương mại bằng cách đầu tư nhà máy tại Việt Nam để hoàn thiện những khâu cuối cùng của sản phẩm với giá trị gia tăng thấp. Điều này tạo nguy cơ cạnh tranh không bình đẳng, tạo rủi ro về gian lận xuất xứ khi thành phẩm được tiếp tục xuất bán đến thị trường khác.

Ông Nguyễn Hữu Trường Hưng, Trưởng phòng Điều tra Thiệt hại và Tự vệ, cho biết có trường hợp doanh nghiệp thiệt hại đến mức phải đóng cửa nhà máy nhưng không dám khởi kiện vì lo ngại lộ bí mật kinh doanh, do đó doanh nghiệp cần chủ động trao đổi thông tin và nâng cao tính minh bạch trong hệ thống kế toán.

Ông Vũ Văn Thanh, Tổng giám đốc Hoa Sen Group, cho rằng bên cạnh các biện pháp phòng vệ bằng thuế quan, cần sự phối hợp của biện pháp kỹ thuật để bảo vệ được sản xuất trong nước. Ví dụ, cần sớm hoàn thiện hệ thống tiêu chuẩn, quy chuẩn quản lý chất lượng thép lưu thông trên thị trường Việt Nam.

Phó Cục trưởng Cục Phòng vệ thương mại Chu Thắng Trung cho biết Cục đang theo dõi sát tình hình, đồng thời sẽ phát cảnh báo khi năng lực sản xuất, xuất khẩu của một nhóm hàng tăng đột biến do dòng vốn FDI dịch chuyển vào Việt Nam.