Nghệ An: Quản lý khoáng sản có thất thoát?

Tỉnh xử phạt xây dựng nhà xưởng 2,9ha bất hợp pháp

Công ty TNHH Toàn Thắng có MST 2900328439, và là doanh nghiệp được cấp quyền khai thác 2 mỏ Lèn Một và Lèn Chu ở huyện Quỳ Hợp, đã bị xử phạt hành chính sau khi Đoàn Kiểm tra liên ngành của UBND huyện Quỳ Hợp thực hiện hoạt động kiểm tra. 

Ngày 15/6/2021, trên cơ sở đề nghị của UBND huyện Quỳ Hợp, UBND tỉnh Nghệ An ban hành Quyết định số 1876a/QĐ-UBND xử phạt  Công ty TNHH Toàn Thắng số tiền 100 triệu đồng, do vi phạm quy định tại điểm đ, khoản 2, điều 14, Nghị định 91/2019/NĐ-CP. Hành vi xử phạt là "Chiếm đất trồng cây lâu năm tại khu vực nông thôn (cụ thể xây dựng xưởng chế biến đá với diện tích 2,9 ha trên đất trồng cây lâu năm) mà chưa được cấp có thẩm quyền cho thuê đất theo quy định".

Trước đó, ngày 1/6/2021, Tạp chí Doanh nghiệp và Tiếp thị đã đăng bài "Nghệ An: Cần làm rõ dấu hiệu doanh nghiệp sai phạm hoạt động khai thác khoáng sản?". Trong bài nêu rõ nhiều dấu hiệu sai phạm tại Công ty TNHH Toàn Thắng trong hoạt động khoáng sản cũng như đất đai, và đặc biệt hệ lụy có thể gây thất thoát rất lớn cho ngân sách địa phương.

Theo hồ sơ thu thập được, Công ty TNHH Toàn Thắng từng bị UBND huyện Quỳ Hợp ra Quyết định số 572/QĐ-UBND xử phạt hành chính và nộp phạt số tiền 55,853,000 đồng, do thực hiện hành vi "Chiếm đất rừng sản xuất tại khu vực nông thôn". Cụ thể "Đã đổ đất, đá thải và tập kết sản phẩm trên diện tích 4.000 m2 (0,4ha), tại khu vực phía Tây của mỏ đá Lèn Chu, xã Thọ Hợp mà chưa được cấp có thẩm quyền cho thuê đất theo quy định. Quy định tại điểm đ, khoản 3, điều 14, Nghị định 91/2019/NĐ-CP..."

Đáng chú ý, trong Quyết định xử phạt số 572/QĐ-UBND nêu trên, UBND huyện Quỳ Hợp còn yêu cầu Công ty TNHH Toàn Thắng "Buộc khôi phục lại tình trạng ban đầu của đất trước khi vi phạm và buộc trả lại đất đã chiếm theo quy định tại điểm a, khoản 7, điều 14, Nghị định 91/2019/NĐ-CP. Thời hạn khắc phục hậu quả là 90 ngày kể từ ngày nhận Quyết định."

Dư luận đang chờ Công ty TNHH Toàn Thắng khắc phục hậu quả sai phạm, cũng như sự giám sát của chính quyền địa phương trong việc khắc phục sai phạm của doanh nghiệp này sau khi bị xử phạt.

Sự vào cuộc của UBND tỉnh Nghệ An cũng như UBND huyện Quỳ Hợp là đáng ghi nhận. Tuy nhiên, các dấu hiệu sai phạm trong các lĩnh vực quản lý nhà nước về khoáng sản, về môi trường và về thuế tại Công ty TNHH Toàn Thắng cần được xem xét, vì các dấu hiệu sai phạm khá rõ và hệ lụy có thể gây ra những thất thoát lớn cho ngân sách.

Thực tế quan sát trực quan có thể thấy mức độ khai thác của Công ty TNHH Toàn Thắng tại mỏ Lèn Chu hiện nay có dấu hiệu vượt quá công suất hàng năm cho phép rất lớn. Nếu cơ quan chức năng không vào cuộc, cứ buông lỏng để tiếp tục khai thác với tốc độ như hiện nay, chỉ một thời gian ngắn nữa, doanh nghiệp này có thể khai thác hết toàn bộ trữ lượng 1,344,635 m³ cấp để khai thác trong 30 năm. Mặc dù doanh nghiệp chỉ được thuê đất từ ngày 28/7/2020, đến nay mới được khoảng một năm.

Cơ quan nhà nước quản lý khai thác như thế nào?

Dù khai thác với mức độ như vậy, nhưng trong năm 2020, Công ty TNHH Toàn Thắng khai báo với cơ quan chức năng sản lượng khai thác mỏ Lèn Chu chỉ 597,49 m³ . Và đây cũng là toàn bộ sản lượng khai thác tại mỏ Lèn Chu mà doanh nghiệp này khai báo từ khi được cấp phép.

Được biết, trong văn bản 32/CCT-Ktr ngày 15/3/2021 báo cáo công tác quản lý thuế lên Cục Thuế tỉnh Nghệ An, Chi cục Thuế Phủ Quỳ I từng đánh giá "có rủi ro rất cao về thuế" trong hoạt động của Công ty TNHH Toàn Thắng. Chi cục cũng báo cáo cấp trên để phối hợp với Sở Tài nguyên và Môi trường tỉnh Nghệ An để kiểm tra. Bởi trên thực tế, ngoài kiểm tra hồ sơ, chứng từ để chống thất thu thuế, cơ quan thuế không có cách nào khác ngoài việc phối hợp với Sở Tài nguyên và Môi trường. Chi cục Thuế Phủ Quỳ I cũng đã tham mưu cho UBND huyện Quỳ Hợp thành lập Đội chống thất thu thuế để kiểm tra, đối chiếu việc xuất hóa đơn khi vận chuyển tài nguyên, khoáng sản trên địa bàn đi tiêu thụ.

Vượt hàng trăm cây số từ Hà Nội vào đến Nghệ An, nhóm PV Tạp chí Doanh nghiệp và Tiếp thị đã gửi các câu hỏi tới Sở Tài nguyên và Môi trường Nghệ An từ ngày 31/5/2021, và sau đó liên hệ lại nhiều lần nhưng đến nay hơn 2 tháng vẫn không nhận được câu trả lời. Tới ngày 2/8/2021, nhóm PV chúng tôi lại tiếp tục đến liên hệ với Sở Tài nguyên và Môi trường Nghệ An nhưng vẫn chưa có văn bản trả lời. 

Thực tế, các câu hỏi không quá phức tạp nếu không muốn nói là đơn giản, và đúng với chức năng nhiệm vụ của Sở Tài nguyên và Môi trường Nghệ An, với 9 nội dung như: Doanh nghiệp đã làm thủ tục nghiệm thu xây dựng cơ bản mỏ chưa? Đã nộp các báo cáo về Sở theo quy định của pháp luật chưa? Công ty Toàn Thắng có được phép xả thải tại ví trí như hiện nay hay không?…

Theo quy định của Thông tư 17/2020/TT-BTNMT và Thông tư 61/2017/TT-BTNMT (hết hiệu lực từ 9/2/2021) đều quy định doanh nghiệp phải nộp báo cáo cho Sở Tài nguyên và Môi trường về các sản lượng đã khai thác, trữ lượng, kế hoạch, các bảng vẽ mặt cắt, khối lượng chất thải khai thác v.v… với số liệu chốt ở ngày 31/12 mỗi năm.

Trả lời câu hỏi của PV Tạp chí Doanh nghiệp và Tiếp thị bằng văn bản ngày 7/7/2021, Cục Thuế Cục thuế tỉnh Nghệ An cho biết: Nhằm chống thất thu thuế trong hoạt động khoáng sản, Cục thuế tỉnh đã gửi văn bản đề nghị Sở Tài nguyên và Môi trường tỉnh Nghệ An cung cấp thông tin để chống thất thu thuế, nhưng vẫn không có hồi đáp.

Đối với mỏ Lèn Chu của Công ty TNHH Toàn Thắng, làm một bài toán đơn giản để thấy Chi cục Thuế Phủ Quỳ I  báo cáo "rủi ro rất cao về thuế" là hoàn toàn có cơ sở. Với trữ lượng 1,344,635 m³ và mức độ khai thác như hiện nay, chỉ cần doanh nghiệp kê khai con số lẻ đã làm tròn là 300 ngàn m³ với đơn giá tính thuế là 10 triệu đồng, thuế suất 15% thì số thuế tài nguyên phải nộp CÓ THỂ lên tới 450 tỷ đồng, chưa tính đến các loại thuế khác.

Vậy nhưng, Công ty TNHH Toàn Thắng chỉ kê khai năm 2020 sản lượng khai thác mỏ Lèn Chu là 597,49 m³, tức chưa tới 600 m³. Trong khi đó, doanh nghiệp này chưa lắp đặt thiết bị theo quy định tại Khoản 2, Điều 42 Nghị định 158/2016/NĐ-CP về Xác định sản lượng khoáng sản khai thác thực tế: "2. Tổ chức, cá nhân khai thác khoáng sản, trừ hộ kinh doanh phải lắp đặt trạm cân tại vị trí đưa khoáng sản nguyên khai ra khỏi khu vực khai thác; lắp đặt camera giám sát tại các kho chứa để lưu trữ thông tin, số liệu liên quan". Quy định này áp dụng từ 15/1/2017, trước thời điểm Công ty TNHH Toàn Thắng được thuê đất 28/7/2020.

Theo Quyết định số 22/2020/QĐ-UBND ngày 24/8/2020 của UBND tỉnh Nghệ An, đơn giá tính thuế đối với đá Dolomite vân gỗ (mã II100104) là 18 triệu đồng mỗi 1m³. Dư luận đang cho rằng, đá Dolomite tại mỏ Lèn Chu là Dolomite vân gỗ.

Được biết, tại Sở Tài nguyên và Môi trường tỉnh Nghệ An, Phòng Tài nguyên khoáng sản và Phòng Quản lý đất đai là 2 phòng ban chuyên môn, tham mưu cho lãnh đạo về các vấn đề đất đai, khoáng sản. Trưởng phòng Tài nguyên khoáng sản là ông Trần Văn Toản, Trưởng phòng Quản lý Đất đai là ông Nguyễn Mạnh Toàn, và Phó Giám đốc Sở trực tiếp ký hợp đồng cho Công ty TNHH Toàn Thắng thuê đất là ông Phạm Văn Toàn.

Dư luận đặt câu hỏi, vì lý do nào Sở Tài nguyên và Môi trường tỉnh Nghệ An lại buông lỏng quản lý trong thực thi công vụ như vậy? Thiết nghĩ, Tổng cục Địa chất và Khoáng sản (Bộ Tài nguyên và Môi trường), và nhất là các cấp ngành liên quan ở tỉnh Nghệ An cần nhanh chóng vào cuộc để làm rõ những dấu hiệu sai phạm tại Công ty TNHH Toàn Thắng, vừa chống thất thu ngân sách, vừa đảm bảo pháp luật được thực thi nghiêm minh.