Nghệ An: Rủi ro thiên tai và bài toán nâng cấp hạ tầng

Nhiều ý kiến cho rằng, công tác tái thiết, khắc phục mới chỉ là bước khởi đầu; vấn đề quan trọng hơn, xa hơn là cần nghiên cứu đầu tư nâng cấp hệ thống cơ sở hạ tầng giao thông theo hướng bền vững, có thể tăng khả năng chống chịu trước tình hình biến đổi khí hậu, thiên tai ngày càng trở nên phức tạp, khó lường trong tương lai.

 "Bấp bênh" hạ tầng giao thông

Theo tìm hiểu được biết, hệ thống giao thông đường bộ Nghệ An hiện có hơn 30.000km chiều dài các loại đường, trong đó có 16 tuyến quốc lộ, với tổng chiều dài 1.795km; 39 tuyến đường tỉnh, với tổng chiều dài 24.230km; đường huyện có tổng chiều dài 3.184km; đường đô thị có tổng chiều dài 1.681km, còn lại là đường xã và đường giao thông nông thôn.

Những năm vừa qua, địa phương này ghi nhận sự phát triển mạnh mẽ về cơ sở hạ tầng giao thông. Nhiều dự án trọng điểm của quốc gia và của tỉnh được đầu tư xây dựng, đưa vào khai thác đã tạo nên hệ thống hạ tầng giao thông đồng bộ, hiện đại, đa dạng loại hình trên địa bàn. Hạ tầng giao thông ngày càng phát triển đã và đang góp phần tích cực thúc đẩy nền kinh tế Nghệ An vươn mình bứt phá.

Vậy nhưng, từ đầu năm 2025 đến nay lại đánh dấu giai đoạn khắc nghiệt nhất đối với Nghệ An khi liên tiếp phải hứng chịu chuỗi thiên tai, biến đổi khí hậu bất thường, với tần suất và cường độ bão lũ vượt xa mức trung bình hàng năm. Thực trạng trên không chỉ gây ảnh hưởng nặng nề đến đời sống dân sinh, mà còn phá huỷ hàng loạt kết cấu hạ tầng giao thông trên địa bàn tỉnh này.

Lấy ví dụ đơn cử như tuyến Tỉnh lộ 543D có chiều dài 100km, nối các xã Na Ngoi, Mường Típ và Mường Xén bị hư hỏng nghiêm trọng sau khi chịu tác động tiêu cực từ các trận bão lớn, lũ dữ quét qua. Được biết, tuyến đường này được đầu tư gần 600 tỷ đồng, khánh thành vào cuối năm 2023, với mục đích kết nối giao thương, phát triển kinh tế - xã hội các xã miền núi rẻo cao.

Theo ghi nhận thực tế cho thấy, tuyến Tỉnh lộ 543D hiện có hơn 400 điểm sạt lở cả taluy âm và taluy dương. Trong đó, đáng chú ý có một số vị trí, ta luy âm bị sạt lở ăn sâu vào nền đường gây chia cắt cục bộ. Điều này đã kéo theo các hoạt động giao thương giữa các địa phương miền núi bị gián đoạn, khiến cho việc đi lại của người dânn gặp rất nhiều khó khăn, vất vả.

Ông Hóc Văn Nông, một người dân trú tại xã Mường Típ, tỉnh Nghệ An cho biết: Tuyến đường bị sạt lở nhiều quá, việc đi lại rất nguy hiểm, nhất là vào ban đêm. Người dân cứ nơm nớp lo sợ mất an toàn mỗi khi đi phải di chuyển qua những đoạn đường bị nứt gãy, sạt lở.

Không chỉ riêng người dân, hiện chính quyền địa phương cũng đang đau đầu với bài toán phân luồng giao thông. "Việc phân luồng giao thông gặp nhiều khó khăn, người dân vận chuyển hàng hóa bị gián đoạn, ảnh hưởng lớn đến sinh kế. Nhiều hộ gia đình không thể đưa nông sản ra thị trường đúng thời điểm, dẫn đến thiệt hại kinh tế" - ông Lô Đình Thụ, Chủ tịch UBND xã Mường Xén chia sẻ.

Ở góc độ đánh giá chung mức độ thiệt hại về cơ sở hạ tầng giao thông sau thiên tai, đại diện Ban Bảo trì đường bộ Nghệ An thông tin, riêng tại khu vực miền Tây tỉnh Nghệ An - nơi bị ảnh hưởng nặng nề nhất, có các tuyến đường trọng điểm như: Quốc lộ 7, Quốc lộ 16, Quốc lộ 48D, Quốc lộ 48E… cùng 10 tuyến tỉnh lộ khác đều bị hư hỏng nghiêm trọng. Tổng thiệt hại ước tính lên đến 150 tỷ đồng.

"Do ảnh hưởng của cơn bão số 3, hạ tầng giao thông của Nghệ An bị thiệt hại nặng nề. Các đơn vị đã dồn sức khắc phục, ban đầu dự kiến công tác khắc phục sẽ hoàn thành vào tháng 11/2025. Tuy nhiên, sau đó địa phương lại hứng chịu tiếp các cơn bão số 5, 10. Bởi vậy, hiện Sở Xây dựng và Ban đã rà soát và báo cáo UBND tỉnh về các thiệt hại và tổng kinh phí khắc phục", một cán bộ Ban Bảo trì đường bộ Nghệ An cho hay.

Cũng từ thực trạng khó khăn trên cho thấy, vấn đề tái thiết lại cơ sở hạ tầng giao thông khu vực miền núi nói riêng, toàn tỉnh Nghệ An nói chung không chỉ đặt ra yêu cầu cấp bách cho các cấp ngành, chính quyền trong việc triển khai thực hiện; mà xa hơn nữa cần phải kích hoạt các giải pháp mang tính bền vững, đảm bảo thích ứng tốt trước biến đổi khí hậu ngày càng cực đoan, khó lường như hiện nay.

Nỗ lực khắc phục, ứng phó với thiên tai

Để nhanh chóng khôi phục hệ thống cơ sở hạ tầng giao thông, thời gian sau bão lũ chứng kiến sự nỗ lực không ngừng nghỉ của ngành giao thông Nghệ An khi huy động tối đa mọi nguồn lực, tập trung triển khai nhiều giải pháp khẩn cấp, mang tính thiết thực và hiệu quả cao. Qua đó, góp phần duy trì ổn định dòng chảy giao thương, phát triển kinh tế - xã hội trên toàn tỉnh.

Riêng các tuyến đường trọng điểm ở khu vực miền núi rẻo cao, một trong những lo ngại lớn nhất lúc này là nguy cơ tái sạt lở nếu như có mưa lớn kéo dài. Chính bởi vậy, bước đầu tiên được ngành chức năng triển khai thực hiện là công tác kè rọ đá nhằm gia cố các điểm, vị trí bị sạt lở. Tuy nhiên, quá trình thi công lại đang gặp một số khó khăn, nhất là việc thiếu hụt nguồn cung vật liệu.

Ông Phan Hải Châu - Phó Giám đốc Ban Bảo trì đường bộ Nghệ An chia sẻ: "Trên 3 tuyến Quốc lộ 7, 46 và 543D cần hơn 60.000m3 đá hộc để kè rọ. Nhưng hiện tại, mỗi ngày các mỏ đá chỉ cung cấp được 800 - 1.000m3. Khối lượng đá không đủ cho các nhà thầu thực hiện, khiến tiến độ khắc phục bị chậm lại.

"Mặc dù vậy, các đơn vị thi công vẫn đang nỗ lực khắc phục, trên tuyến Quốc lộ 7 khối lượng công việc đã đạt 80%, các tuyến khác các đơn vị vẫn đang huy động mọi nguồn lực đẩy nhanh tiến độ. Phấn đấu sẽ hoàn thành công tác khắc phục trước 30/12" - ông Phan Hải Châu cho biết thêm.

Khó khăn là vậy, tuy nhiên vấn đề tái thiết hạ tầng giao thông đường bộ sau thiên tai hiện đang được xem là yêu cầu cấp bách, đòi hỏi các cấp chính quyền và các ngành chức năng tỉnh phải quyết liệt vào cuộc. Bởi lẽ, mỗi tuyến đường được thông suốt sẽ không chỉ mở ra lối đi cho người dân, mà còn mở lại dòng chảy giao thương, phát triển kinh tế - xã hội của cả một vùng, cả một khu vực trên địa bàn tỉnh.

Bên cạnh công tác khắc phục, nhiều ý kiến cho rằng, những thiệt hại nặng nề do thiên tai, bão lũ gây ra trong thời gian vừa qua cũng là lời cảnh tỉnh nghiêm khắc, cụ thể ứng phó biến đổi khí hậu hiện tại không còn là lựa chọn, mà là con đường tất yếu. Chỉ khi biến "chủ động" thành hành động nhất quán thì tỉnh Nghệ An mới có thể thoát khỏi vòng xoáy "thiệt hại - khắc phục - tái thiệt hại".

Thực tế cũng cho thấy, thiên tai không chỉ gây tổn thất trực tiếp về kinh tế - xã hội mà còn đặt ra thách thức đối với năng lực quản trị, khả năng phối hợp và mức độ sẵn sàng của hệ thống hạ tầng. Giao thông là "huyết mạch" của nền kinh tế, vì vậy việc tăng cường khả năng chống chịu của hệ thống giao thông không chỉ khắc phục hậu quả trước mắt, mà còn là bước đi chiến lược cho phát triển bền vững, lâu dài.

Trên cơ sở đó, các cấp ngành, chính quyền tập trung chú trọng yếu tố phòng ngừa bằng việc yêu cầu các chủ đầu tư khi lập và thực hiện dự án đầu tư xây dựng công trình đường bộ mới hoặc nâng cấp, mở rộng, cải tạo phải đảm bảo việc phòng chống thiên tai cho công trình ngay từ khâu thiết kế. Theo quy trình, mỗi cấp công trình được thiết kế với tần suất bão lũ nhất định nhằm đảm bảo tính an toàn cao hơn, giảm chi phí về sau.

Tương tự, nhìn ở góc độ pháp lý, qua tìm hiểu được biết, Luật Đường bộ năm 2024 cũng đã cho phép các công trình đường bộ đang khai thác chưa bảo đảm các điều kiện sẽ được xem xét điều chỉnh các hạng mục bảo đảm cho phòng, chống thiên tai, bảo đảm an toàn cho công trình và người tham gia giao thông.

Đồng thời, với các trận mưa bão gây thiệt hại lớn, quy định mới không chỉ huy động lực lượng của ngành đường bộ mà còn kêu gọi sự tham gia của nhiều lực lượng khác trong công tác phòng, chống thiên tai lĩnh vực đường bộ. Sự phối hợp này giúp việc xử lý sự cố được triển khai nhanh chóng, kịp thời và hiệu quả hơn. Qua đó, các quy định góp phần phát huy tối đa phương châm “4 tại chỗ” trong phòng chống bão lũ, đồng thời nâng cao trách nhiệm của chính quyền địa phương trong việc chủ động ứng phó và khắc phục hậu quả thiên tai.