Với tinh thần "chống dịch như chống giặc", Đảng, Nhà nước, Chính phủ, Quốc hội đã có nhiều nghị quyết, chỉ thị… để chỉ đạo đối phó với dịch bệnh. Nhờ các biện pháp quyết liệt, đồng bộ, toàn diện, linh hoạt thích ứng với tình hình và theo công thức "5K + vaccine, thuốc điều trị + công nghệ + ý thức của người dân", cùng với sự ủng hộ rộng rãi của nhân dân, sự hỗ trợ của cộng đồng quốc tế, có thể nói đến nay, tình hình dịch bệnh cơ bản được kiểm soát trên phạm vi toàn quốc.

Trước diễn biến rất phức tạp của đại dịch, nguồn vaccine COVID-19 trên thế giới khan hiếm, trong khi Việt Nam chưa sản xuất và tự chủ được vaccine, yêu cầu phòng chống dịch rất cấp bách thì Ngoại giao vaccine là mặt trận quan trọng mang tính quyết định. Công tác vận động để vaccine về Việt Nam nhanh nhất, nhiều nhất và sớm nhất có thể là khâu đầu tiên quyết định thực hiện thắng lợi của chiến lược vaccine.

Dưới sự chỉ đạo của Bộ Chính trị, Ban Bí thư, các hoạt động đối ngoại cấp cao qua kênh đối ngoại Đảng, ngoại giao Nhà nước và đối ngoại nhân dân, đã được triển khai hết sức thần tốc, khẩn trương, quyết liệt, hiệu quả và đã đem lại những kết quả rõ rệt.

Theo thống kê của Bộ Ngoại giao, tính đến hết tháng 9, nước ta đã tiếp nhận khoảng 50 triệu liều vaccine và nhiều trang thiết bị y tế, thuốc men từ các đối tác song phương, đa phương cũng như kiều bào ta ở nước ngoài. Nhiều đối tác cam kết tiếp tục hỗ trợ, giao hàng đúng hoặc trước thời hạn, hợp tác sản xuất vaccine, thuốc với Việt Nam trong thời gian tới. 

Đó là kết quả của chiến dịch ngoại giao chưa từng có tiền lệ với những nỗ lực to lớn của lãnh đạo Đảng, Nhà nước, Chính phủ, Quốc hội, Bộ Ngoại giao, Bộ Y tế, các cơ quan liên quan và hơn 90 cơ quan đại diện ngoại giao Việt Nam tại nước ngoài.

Bước đi đầu tiên trong thực hiện Chiến lược vaccine của Chính phủ là quyết định thành lập Quỹ vaccine phòng chống COVID-19. Quỹ ra đời đóng vai trò là nơi tiếp nhận, quản lý, sử dụng các nguồn tài trợ, hỗ trợ, đóng góp trong nước và ngoài nước để cùng với nguồn lực ngân sách nhà nước mua, nhập khẩu vaccine, nghiên cứu, sản xuất vaccine trong nước, bảo đảm nguồn tài chính bền vững cho việc tiêm vaccine phòng COVID-19. 

Tính đến 17h ngày 8/10, Quỹ vaccine phòng chống COVID-19 đã tiếp nhận hơn 8.692,6 tỷ đồng. Đồng tiền trong Quỹ, dù là một đồng cũng là kết tinh của tình yêu thương, trách nhiệm, sự sẻ chia và tinh thần yêu nước của nhân dân. 

Đặc biệt, để có thể nhanh chóng tiếp cận với nhiều vaccine phòng COVID-19 hơn nữa, ngày 13/8/2021, Thủ tướng Phạm Minh Chính đã ký Quyết định số 1399/QĐ-TTg thành lập Tổ công tác của Chính phủ về ngoại giao vaccine (Tổ công tác) do Bộ trưởng Bộ Ngoại giao là Tổ trưởng; thành viên là lãnh đạo Văn phòng Chính phủ và các Bộ: Ngoại giao, Y tế, Quốc phòng, Công an, Công Thương, Khoa học và Công nghệ.

Tổ công tác có nhiệm vụ xúc tiến, vận động viện trợ vaccine, thuốc điều trị, vật phẩm y tế phòng, chống COVID-19; chuyển giao công nghệ sản xuất vaccine, thuốc từ đối tác song phương, đa phương; báo cáo Thủ tướng chỉ đạo các biện pháp cần triển khai. Ngoài ra, tìm kiếm, hỗ trợ, thúc đẩy triển khai và đôn đốc việc đàm phán, nhập khẩu, tiếp nhận vaccine, thuốc điều trị, vật phẩm y tế phòng, chống dịch COVID-19 và chuyển giao công nghệ sản xuất vaccine, thuốc phòng, chống dịch bệnh COVID-19; tham mưu, kiến nghị Thủ tướng Chính phủ kịp thời chỉ đạo nhằm tiếp nhận nhanh nhất, nhiều nhất, sớm nhất có thể.  

Đề cập đến sứ mệnh và nhiệm vụ của Tổ công tác, Bộ trưởng Bộ Ngoại giao Bùi Thanh Sơn, Tổ trưởng Tổ công tác, cho biết việc thành lập Tổ công tác có ý nghĩa rất quan trọng; tiếp tục khẳng định chủ trương nhất quán, xuyên suốt của Đảng, Nhà nước là bảo vệ sức khỏe nhân dân là trên hết và trước hết, huy động tối đa mọi nguồn lực trong nước và quốc tế, trong đó có vaccine, để sớm đẩy lùi dịch COVID-19, đưa hoạt động kinh tế-xã hội, cuộc sống của nhân dân trở lại bình thường trong thời gian sớm nhất có thể. Việc thành lập Tổ công tác khẳng định quyết tâm rất cao và sự quyết liệt của Chính phủ trong thực hiện chiến lược vaccine để mở rộng tiêm chủng cho toàn dân.

Ngay sau khi Thủ tướng Chính phủ ra quyết định thành lập, Tổ công tác đã họp và thống nhất phương châm phát huy cao nhất tinh thần trách nhiệm trước Đảng và nhân dân, chủ động, phối hợp chặt chẽ, khẩn trương, sáng tạo, hiệu quả, "đã quyết tâm, càng quyết tâm cao hơn nữa", "đã cố gắng, càng cố gắng hơn nữa".

Chiến dịch ngoại giao vaccine đã có những tín hiệu lạc quan và hiệu quả bước đầu. Tuy số vaccine hiện có chưa thể giúp cho chiến lược vaccine của Việt Nam "cán đích" nhưng rõ ràng đã đặt những viên gạch đầu tiên cho việc miễn dịch cộng đồng qua tiêm chủng trong bối cảnh chưa có nguồn vaccine sản xuất trong nước. 

Trên chuyên cơ đưa Chủ tịch nước Nguyễn Xuân Phúc cùng đoàn công tác về Việt Nam sau chuyến thăm hữu nghị chính thức Cuba và dự Phiên thảo luận của Đại hội đồng Liên hợp quốc khóa 76 có 1,05 triệu liều vaccine Abdala của Cuba cùng 1 nghìn máy thở và các trang, thiết bị, vật tư y tế trị giá 8,8 triệu USD mà kiều bào tại Hoa Kỳ và các đối tác, với tinh thần tương thân tương ái, gửi tặng nhân dân Việt Nam.

Chuyến thăm hữu nghị chính thức Cuba của Chủ tịch nước Nguyễn Xuân Phúc đã tạo nên động lực và luồng sinh khí mới thúc đẩy quan hệ hữu nghị truyền thống và đặc biệt giữa hai nước ngày càng đi vào chiều sâu, thiết thực đáp ứng yêu cầu phát triển của mỗi nước trong bối cảnh mới.

Tiếp đó, trong khuôn khổ các phiên họp cấp cao của Liên Hợp Quốc tại New York, ngoại giao vaccine đã được triển khai một cách quyết liệt trong tất cả các hoạt động, từ phát biểu của Chủ tịch nước ở các hội nghị tại Liên Hợp Quốc cho đến các cuộc gặp gỡ song phương. 

Trong hơn 3 ngày ở New York, Chủ tịch nước đã gặp gỡ hơn 30 nguyên thủ, người đứng đầu Chính phủ các nước và các tổ chức quốc tế lớn như Liên Hợp Quốc, Ngân hàng Thế giới (WB), Quỹ Tiền tệ Quốc tế (IMF) cùng với khoảng 20 cuộc gặp, trao đổi với gần 50 tập đoàn hàng đầu thế giới. Lãnh đạo các ban Đảng, bộ, ngành Trung ương trong đoàn rất chủ động, tích cực gặp gỡ lãnh đạo đối tác liên quan, trong đó có khoảng 20 bộ trưởng ngoại giao các nước.

Kết quả, bên cạnh 1 triệu liều vaccine Abdala chuyển về nước, nhiều đối tác đã cam kết viện trợ và bán vaccine cho Việt Nam như Hàn Quốc cam kết hỗ trợ và sẽ giao hơn 1 triệu liều vaccine vào giữa tháng 10/2021, Hungary cam kết giao ngay 400.000 liều… Mỹ cam kết viện trợ một số lượng lớn vaccine cho Việt Nam thông qua cơ chế COVAX trong kỳ phân bổ sắp tới. 

Riêng trong cuộc làm việc của Chủ tịch nước với lãnh đạo Pfizer, công ty này cam kết chuyển đủ 31 triệu liều vaccine đã ký hợp đồng với Việt Nam ngay trong năm 2021 và 20 triệu liều vaccine cho trẻ em khi có đầy đủ dữ liệu về hiệu quả, tính an toàn. Ngoài vaccine, nhiều đối tác đã hỗ trợ vật phẩm y tế cho Việt Nam như Tập đoàn Northwestern Medicine hỗ trợ thiết bị y tế trị giá 3,8 triệu USD, Công ty Thermo Fisher cung cấp 270.000 bộ test kit trị giá 2 triệu USD, ông David Duong là Việt kiều tại Mỹ đã hỗ trợ 1.000 máy trợ thở,…

Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính, Trưởng ban chỉ đạo Quốc gia về phòng chống dịch COVID-19, cũng đã tham gia trực tiếp, tranh thủ mọi hình thức ngoại giao, điện đàm hay viết thư cho lãnh đạo các nước, tổ chức quốc tế, doanh nghiệp sản xuất vaccine…

Người đứng đầu Chính phủ đã điện đàm với Thủ tướng của gần 20 nước; gửi thư, điện cho lãnh đạo 22 nước; điện đàm và gửi thư cho 10 tổ chức quốc tế.

Hầu như tuần nào lãnh đạo Chính phủ cũng có những hoạt động song phương, hàng chục cuộc điện đàm với lãnh đạo Trung Quốc, Nga, Ấn Độ, Nhật Bản, Hàn Quốc, Singapore, Pháp, Israel... Những cuộc gặp với Đại sứ các nước tại Việt Nam, doanh nghiệp, tập đoàn nước ngoài. Bên cạnh đó, Thủ tướng Phạm Minh Chính liên tục đề nghị WHO, COVAX, AstraZeneca, Pfizer… đẩy nhanh tiến độ giao vaccine như đã thỏa thuận.

Nhấn mạnh Việt Nam đang rất khó khăn về vaccine để bảo đảm tiêm đủ vaccine cho người dân, Thủ tướng đề nghị COVAX ưu tiên phân bổ vaccine cho Việt Nam càng nhanh càng tốt, càng nhiều càng tốt, nhất là trong các tháng 9, 10 và 11; hoàn thành thỏa thuận cung cấp vaccine cho Việt Nam trong năm 2021.

Giám đốc điều hành Chương trình COVAX cho biết, đã trực tiếp truy cập trang mạng tiêm chủng của Việt Nam, qua đó đánh giá cao việc Việt Nam đã thực hiện tiêm chủng rất thông minh, khoa học, minh bạch, kịp thời và hiệu quả; khẳng định COVAX coi Việt Nam là một trong những ví dụ điển hình trong triển khai hiệu quả chiến dịch tiêm chủng và phòng chống dịch.

Mới đây, 2,6 triệu liều vaccine do Đức viện trợ đã về tới TP.HCM. Lô vaccine này được viện trợ từ nguồn dự trữ của Đức, đã được Thủ tướng Angela Merkel đề xuất với Thủ tướng Phạm Minh Chính. 

Chính phủ Italia quyết định viện trợ thêm cho Việt Nam hơn 1,2 triệu liều vaccine, nâng tổng số viện trợ cho Việt Nam lên hơn 2,8 triệu liều. 

Liên minh Châu Âu là nhà tài trợ lớn thứ 2 cho quỹ COVAX, qua đó Việt Nam nhận được khoảng hơn 9 triệu liều. 

Ngoài ra, các quốc gia thành viên EU tiếp tục gửi viện trợ song phương tới Việt Nam. Với 400.000 liều vaccine về nước sáng 25/9, tính từ đầu tháng 6 đến nay, Chính phủ Nhật Bản đã viện trợ tổng cộng 3,58 triệu liều vaccine cho Việt Nam.

Gần đây nhất, Mỹ đã trao tặng thêm 1,5 triệu liều vaccine Pfizer cho Việt Nam. Ngoài việc trao tặng 7,5 triệu liều vaccine kể từ khi COVID-19 xuất hiện, Mỹ cam kết các khoản hỗ trợ trị giá 26,7 triệu USD giúp Việt Nam phòng chống dịch.  

Trong chuyến thăm Việt Nam hồi giữa tháng 9, Ngoại trưởng Trung Quốc Vương Nghị công bố sẽ viện trợ thêm 3 triệu liều vaccine trong năm nay, nâng tổng số vaccine viện trợ của nước này lên 5,7 triệu liều.

Ở hoạt động ngoại giao nghị viện, đoàn đại biểu cấp cao Quốc hội Việt Nam do Chủ tịch Quốc hội Vương Đình Huệ dẫn đầu đã có chuyến công tác tại châu Âu để tham dự Hội nghị các Chủ tịch Quốc hội thế giới lần thứ 5 tại Cộng hòa Áo, kết hợp làm việc tại Bỉ, Liên minh châu Âu và thăm chính thức Phần Lan.

Chủ tịch Quốc hội đã có lịch trình 5 ngày công tác tại 3 nước, 5 đối tác với tổng số hơn 70 hoạt động liên tục trong đó có nhiều cuộc cấp cao và chương trình nghị sự phong phú. Kết quả sau chuyến công tác của Chủ tịch Quốc hội, Bỉ và Slovakia đã trao tặng 200.000 liều vaccine AstraZeneca cho Việt Nam, hàng trăm trang thiết bị y tế do các tổ chức, cá nhân ủng hộ trị giá hơn 1.028 tỷ đồng. 365 triệu đồng ủng hộ Thành phố Hồ Chí Minh và Quỹ phòng, chống COVID-19 do cộng đồng người Việt Nam tại Áo và Czech ủng hộ cũng được bàn giao trong dịp này.

Đặc biệt, một số hợp đồng chuyển giao công nghệ sản xuất kit test PCR, hợp tác thử nghiệm lâm sàng giai đoạn 3 và sản xuất, đặt mua vaccine với tổng giá trị 12.285 tỷ đồng đã được ký kết.

Không thể tính hết được số lượng các cán bộ ngoại giao, y tế và nhiều Bộ, Ban, ngành khác đang tham gia chiến dịch vận động ngoại giao có ý nghĩa quan trọng này, đóng góp thiết thực vào cuộc chiến đẩy lùi COVID-19. Rất nhiều nhóm làm việc đang hoạt động không mệt mỏi, kết nối các cơ quan trong nước với các cơ quan đại diện Việt Nam ở nước ngoài, xử lý công việc bất kể đêm ngày, với khối lượng công việc nặng nề và cường độ làm việc khẩn trương.

Với sự vào cuộc đồng bộ và nỗ lực của cả hệ thống chính trị, việc tiếp cận nhanh nhất, nhiều nhất có thể nguồn vaccine từ bên ngoài đã đạt được những thành công bước đầu. "Ngoại giao vaccine" đang từng bước thực hiện sứ mệnh đưa nguồn vaccine quý giá về với nhân dân Việt Nam, góp phần quan trọng vào cuộc chiến chống đại dịch COVID-19. Đồng thời ngoại giao vaccine đã chứng tỏ uy tín và vị thế của Việt Nam trên trường quốc tế cũng như mạng lưới quan hệ rộng mở với bạn bè khắp các châu lục. Đây là thành quả của 35 năm đổi mới, là kết tinh của nỗ lực nhất quán triển khai đường lối đối ngoại độc lập, tự chủ, đa phương hóa, đa dạng hóa.

Tính đến 9/10, Việt Nam đã tiêm được hơn 50 triệu mũi tiêm, trong đó có hơn 13 triệu người đã tiêm đủ 2 mũi, hơn 20% dân số từ 18 tuổi. Chỉ 2 tháng trước, con số này gần như là "không tưởng".

Việc Việt Nam quyết định thay đổi chiến lược từ "zero COVID" sang "sống chung với COVID" với nhận định COVID-19 không thể kết thúc trong một thời gian ngắn thì ngoại giao vaccine chính là mũi chủ lực mở ra hướng hợp tác mới trong y tế để chúng ta sống chung lâu dài với COVID-19, đưa đất nước nhanh chóng hồi phục, sẵn sàng với những thử thách đang chờ đợi phía trước.

Thực hiện: Thương Huyền

Ảnh: TTXVN -  VGP