Ngày 15/07/1950, thực hiện chỉ đạo của Trung ương Đảng và Chủ tịch Hồ Chí Minh, Đảng Đoàn Thanh vận Trung ương quyết định thành lập Đội Thanh niên xung phong (TNXP) công tác Trung ương đầu tiên tại núi Hồng, huyện Đại Từ, tỉnh Thái Nguyên để phục vụ chiến dịch Biên Giới.

Đây được coi là ngày thành lập Lực lượng TNXP Việt Nam. Trong hai cuộc kháng chiến chống Pháp và Mỹ có khoảng gần nửa triệu lượt người đã tham gia TNXP, chủ yếu chiến đấu trên các cung đường vận tải chiến lược, tải đạn, tải thương, tải lương, rà phá bom mìn... Ở các chiến trường, trong đó có Điện Biên Phủ và các cung đường lửa từ miền Bắc cho đến các tuyến đường Trường Sơn, chiến trường miền Nam, chiến trường Lào, Campuchia.

Ngày 20/3/1951, trong chuyến thăm Liên phân đội TNXP 312 làm nhiệm vụ tại cầu Nà Cù (Bắc Kạn), Bác Hồ đã ứng khẩu 4 câu thơ nổi tiếng tặng Lực lượng TNXP Việt Nam:

"Không có việc gì khó

Chỉ sợ lòng không bền

Đào núi và lấp biển

Quyết chí ắt làm nên"

Các thế hệ thanh niên Việt Nam không ai không thuộc những lời dạy quý báu này và nhạc sĩ Hoàng Hòa đã phổ nhạc thành bài Đoàn ca đi vào tiềm thức của nhân cả nước.

Họ đã đổ nhiều xương máu và mồ hôi cho sự thông suốt của các tuyến đường để bộ đội, lương thực, vũ khí tới chiến trường. Hàng chục nghìn người trong số đó hi sinh và bị thương, hàng vạn người khác nhiễm chất độc da cam. Nhiều trận chiến đấu, nhiều tấm gương hy sinh của họ trở thành huyền thoại, chói sáng và để lại niềm tự hào, cảm phục đến mai sau, như ở cầu Nà Cù (thôn Nà Tu, Bắc Kạn), Ngã ba Cò Nòi (Sơn La), đường 20 Quyết Thắng (Quảng Bình), ga Lưu Xá (Thái Nguyên), cầu Hàm Rồng (Thanh Hóa), Truông Bồn (Nghệ An), Ngã ba Đồng Lộc (Hà Tĩnh), Ga Gối (Nam Định), Núi Nấp (Thanh Hóa), đường 1C (Nam Bộ)...

Nhìn lại chặng đường lịch sử vẻ vang của Lực lượng TNXP Việt Nam trong suốt 70 năm qua, cán bộ, chiến sĩ TNXP cả nước đã tình nguyện lên đường phục vụ kháng chiến và xây dựng đất nước với lòng quả cảm, quyết tâm và phát huy cao độ truyền thống kiên cường, bất khuất của dân tộc, của quê hương, một lòng đi theo Đảng và Bác Hồ kính yêu, sẵn sàng cống hiến, hy sinh vì độc lập, tự do cho tổ quốc, vì hạnh phúc của nhân dân. 

Càng trong khó khăn gian khổ, càng thể hiện sáng ngời chủ nghĩa anh hùng cách mạng với tinh thần lạc quan, yêu đời, yêu thương đồng chí, đồng đội, yêu nhân dân, yêu đất nước với lòng quả cảm, quyết tâm sắt đá và thấm nhuần lời dạy của Bác Hồ "Không có việc gì khó - Chỉ sợ lòng không bền - Đào núi và lấp biển - Quyết chí ắt làm nên" để "Xẻ dọc Trường sơn đi cứu nước", "Tất cả để đánh thắng giặc Mỹ xâm lược", "Ở đâu chiến trường cần là TNXP có mặt", "Ở đâu có giặc là TNXP xuất quân", "Tim có thể ngừng đập, nhưng đường không thể tắc" đã làm nên những kỳ tích trên các mặt trận; trên các tuyến đường, các trọng điểm địch đánh phá ác liệt nhất, góp phần xứng đáng cùng với toàn Đảng, toàn quân và toàn dân ta đập tan âm mưu xâm lược của thực dân Pháp và đế quốc Mỹ, xứng đáng với truyền thống vẻ vang của Lực lượng TNXP Việt Nam anh hùng.

Năm tháng qua đi, thời gian có thể xóa mờ vết thương chiến tranh, nhưng không thể xóa mờ được niềm tự hào của dân tộc với một thế hệ anh hùng trong kháng chiến chống giặc ngoại xâm, giành lại độc lập tự do cho Tổ quốc. Những địa danh lịch sử ghi đậm chiến công của lực lượng TNXP trên các mặt trận, trên các nẻo đường của tổ quốc mãi là niềm tự hào, là sự cổ vũ lớn lao đối với thế hệ trẻ hôm nay và mai sau.

Ngày 30/6/1995, thể theo nguyện vọng của đông đảo cán bộ đội viên TNXP các thế hệ, Thủ tướng Chính phủ lúc bấy giờ là đồng chí Võ Văn Kiệt đã ký quyết định số 382/TTg lấy ngày 15/7 hàng năm làm ngày truyền thống của Lực lượng Thanh niên xung phong Việt Nam.