Người làm báo sau tinh gọn và sáp nhập: Bước tiến hay bị bỏ lại?

Báo chí trong "Cuộc đại phẫu"

Từ gần 900 cơ quan báo chí, con số dự kiến sẽ giảm xuống còn khoảng 500 vào năm 2025. Việc tinh gọn không đơn thuần là bài toán cắt giảm, mà là yêu cầu cấp thiết nhằm xóa bỏ sự chồng chéo, nâng cao chất lượng nội dung và chuyên nghiệp hóa hoạt động báo chí trong kỷ nguyên số.

Thêm vào đó, sự bùng nổ của mạng xã hội, trí tuệ nhân tạo, báo chí dữ liệu và nền tảng truyền thông số đang làm thay đổi cách tin tức được sản xuất và tiếp nhận. Người làm báo không còn giữ vị thế độc quyền thông tin. Giờ đây, họ phải cạnh tranh trực tiếp với hàng triệu "nhà báo công dân" – những người có thể đưa tin nhanh chóng chỉ bằng một chiếc điện thoại.

Sáp nhập đồng nghĩa với việc các phòng ban bị rút gọn, vị trí công việc bị cắt giảm. Những nhà báo không thích nghi kịp với mô hình mới có thể bị xem là "thừa". Vị trí trùng lặp, thiếu khả năng chuyên môn sâu hay kỹ năng tích hợp thường dễ bị thay thế bởi những người linh hoạt và đa nhiệm hơn.

Khó khăn không ít cho người làm báo

Một nhà báo hiện đại không chỉ cần biết viết mà còn phải chụp ảnh, có khả năng dựng clip, chạy bài trên mạng xã hội, phân tích dữ liệu… "Nhà báo đa năng" không còn là khái niệm mang tính viễn tưởng, mà là yêu cầu bắt buộc nếu muốn tồn tại trong tổ chức tinh gọn. Người làm báo nếu không tự trang bị kỹ năng công nghệ hoặc thiếu tư duy nội dung đa nền tảng sẽ nhanh chóng bị tụt lại một ngày không xa.

Cùng với sự phát triển của công nghệ thông tin, nghề báo cũng đang biến đổi theo hướng ngày càng linh hoạt hơn. Những nhà báo hiện nay không chỉ cần có khả năng viết lách mà còn phải có hiểu biết về công nghệ số, truyền thông xã hội và khoa học dữ liệu. Những kỹ năng này trở nên ngày càng quan trọng trong việc tạo ra nội dung phong phú và hấp dẫn. Những ai không thể theo kịp hoặc không tiếp thu kỹ năng mới sẽ dần trở nên "thừa" trong môi trường làm việc. Mặt khác, những người có khả năng đa nhiệm, có thể vừa viết bài, vừa phụ trách kỹ thuật số lại được ưa chuộng hơn.

Cạnh tranh khốc liệt cả trong và ngoài ngành

Sự tương đương giữa vị trí công việc trong ngành báo chí cũng là một yếu tố quan trọng dẫn đến nguy cơ thất nghiệp. Nhiều nhà báo đang phải cạnh tranh không chỉ với đồng nghiệp trong cùng một cơ quan mà còn với các ứng viên tiềm năng từ những lĩnh vực khác, những người có thể mang lại giá trị mới cho tổ chức. Những vị trí trùng lặp hoặc không mang lại giá trị cụ thể có nguy cơ bị loại bỏ để nhường chỗ cho những nhân sự mới có thể đáp ứng tốt hơn yêu cầu của thời đại.

Không chỉ cạnh tranh với đồng nghiệp trong cùng tòa soạn, nhà báo ngày nay còn phải đối mặt với áp lực từ các nền tảng số, các influencer, KOLs – những người có khả năng thu hút công chúng mà không cần nghiệp vụ báo chí truyền thống. Nội dung báo chí không chỉ cần đúng, nhanh mà còn phải hấp dẫn, cá nhân hóa và có giá trị chia sẻ cao.

Cơ hội chỉ đến với người sẵn sàng thay đổi

Trong "cuộc chơi" mới, mỗi nhà báo phải tự trả lời: mình đang ở đâu và muốn trở thành ai? Đây là lúc những người có tư duy chiến lược, biết tái định hướng kỹ năng và hình ảnh cá nhân sẽ nổi bật. Từ một người viết tin đơn thuần, họ có thể trở thành người sáng tạo nội dung, người kể chuyện, chuyên gia truyền thông hay quản lý nền tảng số.

Chất lượng ngày càng quan trọng hơn số lượng. Những tác phẩm báo chí điều tra, phân tích chuyên sâu, mang tính phản biện hoặc cung cấp giá trị độc quyền đang được xem trọng hơn những tin ngắn, dễ thay thế. Đây là cơ hội để các nhà báo khẳng định dấu ấn cá nhân bằng sự chuyên nghiệp, am hiểu và khả năng sáng tạo nội dung đa dạng.

Một xu hướng rõ nét là sự nổi lên của các nhà báo như những thương hiệu truyền thông cá nhân. Việc tận dụng nền tảng số như TikTok, YouTube... không chỉ giúp họ lan tỏa nội dung hiệu quả mà còn tạo dựng giá trị nghề nghiệp độc lập. Những ai chủ động xây dựng hình ảnh, tương tác và tạo cộng đồng riêng sẽ có lợi thế lớn trong môi trường cạnh tranh.

Không phải tất cả đều có thể đi tiếp, nhưng không ai bắt buộc phải dừng lại. Những người ngại thay đổi, không cập nhật kỹ năng chắc chắn sẽ thấy mình lạc lõng. Ngược lại, người có bản lĩnh, sẵn sàng học hỏi, thậm chí bắt đầu lại từ đầu, sẽ tìm thấy con đường phát triển bền vững trong một ngành nghề đang tái sinh từng ngày.

Người làm báo ngày nay không chỉ là người đưa tin, mà còn là người kể chuyện bằng nhiều phương tiện, là người quản lý nội dung truyền thông, là cầu nối giữa thông tin và cộng đồng. Sự chuyển dịch của ngành không hề làm mờ đi vai trò của họ, mà đang định hình lại một thế hệ nhà báo mới: linh hoạt, sáng tạo, chủ động và bản lĩnh.

Tinh gọn và sáp nhập báo chí không nên bị nhìn nhận như dấu chấm hết, mà chính là bước khởi đầu cho một hành trình chuyên nghiệp, mạnh mẽ và hiệu quả hơn. Với mỗi nhà báo, đây không còn là thời điểm để trông chờ vào cơ chế, mà là lúc để hành động – học nhanh hơn, làm tốt hơn, kết nối rộng hơn.

Phát triển hay bị đào thải? Câu trả lời nằm không ở chính sách, mà ở lựa chọn cá nhân của mỗi người làm báo hôm nay.