Nhà sử học Lê Văn Hưu – Người đặt nền móng đầu tiên cho "Quốc sử" Việt Nam

Có thể nói, việc tổ chức Lễ kỷ niệm và các hoạt động nhân 700 năm ngày mất của Nhà sử học Lê Văn Hưu chính là dịp để các cơ quan, các địa phương trong tỉnh Thanh Hóa đẩy mạnh tuyên truyền về thân thế, sự nghiệp, những cống hiến của ông cho lịch sử dân tộc. Đồng thời, góp phần giáo dục truyền thống yêu nước, yêu quê hương, lòng tự hào dân tộc và ý thức trách nhiệm trong việc bảo tồn, phát huy, khai thác giá trị di sản văn hóa gắn với phát triển kinh tế, xã hội.

Phát biểu tại buổi lễ ông Đầu Thanh Tùng Phó Chủ tịch Ủy ban Nhân dân tỉnh Thanh Hóa nhấn mạnh: "Bằng tài năng, đức độ hơn người, Lê Văn Hưu đã ghi tên mình vào danh sách danh nhân văn hóa Việt Nam, trở thành niềm tự hào của mảnh đất Thanh Hóa giàu truyền thống lịch sử, văn hóa. Trải qua các thời kỳ lịch sử, nhà sử học Lê Văn Hưu đã trở thành hình tượng gắn liền với truyền thống hiếu học và sự nỗ lực vươn lên trên con đường học vấn. Tấm gương của nhà sử học Lê Văn Hưu trong học tập, làm việc khoa học và trách nhiệm cần được tuyên truyền rộng rãi. Qua đó, khơi dậy niềm tự hào, góp phần làm cho đất nước ngày càng có nhiều bậc hiền tài - nguyên khí của quốc gia"

Nhà sử học Lê Văn Hưu sinh năm 1230, ở làng Phủ Lý, nay thuộc xã Thiệu Trung, huyện Thiệu Hóa (Thanh Hóa). Từ thuở nhỏ, ông nổi tiếng là người thông minh, học giỏi, có rất nhiều giai thoại bộc lộ tư chất hơn người của ông. Với tài học lừng danh, lại chăm dùi mài kinh sử, Lê Văn Hưu đã đỗ Bảng nhãn khoa thi năm Đinh Mùi (năm 1247) đời vua Trần Thái Tông - đây là khoa thi đầu tiên trong lịch sử nước ta lấy danh vị Tam khôi; ông được giao nhiều chức vụ quan trọng của triều đình nhà Trần như: Kiểm pháp quan, Hàn lâm viện học sĩ kiêm quốc sử viện tu giám, làm phó quan cho Thượng tướng quân Trần Quang Khải.

Trong thời kỳ làm quan, Lê Văn Hưu được biết đến với học vấn uyên thâm, đức độ hơn người; được vào cung theo lệnh của vua Trần Thái Tông, giảng sách cho hoàng tử Quang Khải - là bậc vương công toàn tài, không chỉ tinh thông võ nghệ mà giỏi cả thi thư; sau này trở thành Thượng tướng quân, vang danh trong các cuộc kháng chiến chống quân Nguyên Mông xâm lược. Những tấm bia đời sau ghi chép về Lê Văn Hưu đều xưng tụng là bậc thầy. Trải qua các thời kỳ lịch sử, nhà giáo Lê Văn Hưu đã trở thành hình tượng gắn liền với truyền thống hiếu học và sự nỗ lực vươn lên trên con đường học vấn không chỉ của người Thanh Hoá mà nhiều nơi trong cả nước.

Lê Văn Hưu không chỉ là Bảng nhãn đầu tiên, còn là Nhà sử học lỗi lạc đầu tiên của đất nước, nhà giáo, nhà chính trị, quân sự, nhà văn hoá lớn ở thế kỷ 13 - 14; Ông đã để lại cho dân tộc ta những di sản quý báu, đóng góp to lớn vào kho tàng sử học của dân tộc, làm rạng rỡ nền văn hiến nước nhà và được Nhà sử học Ngô Sĩ Liên kế thừa những thành tựu lớn lao của ông để phát huy, phát triển.

Đóng góp lớn nhất, đưa tên tuổi của Lê Văn Hưu vào lịch sử dân tộc không dừng lại ở việc đỗ Bảng nhãn và làm quan, mà là người đặt nền móng cho quốc sử dân tộc. Lê Văn Hưu đã thu thập tất cả các sách sử ghi chép ít ỏi, sơ sài của thời nhà Lý và cùng thời để biên soạn lại, hoàn thiện bộ quốc sử có tên "Đại Việt sử ký" từ Triệu Vũ Đế (năm 207 trước công nguyên) đến đời Lý Chiêu hoàng (năm 1244) gồm 30 quyển, đã được vua Trần Thánh Tông hết sức khen ngợi. Tác phẩm "Đại Việt sử ký" của Lê Văn Hưu được đánh giá bộ quốc sử ghi dấu mốc quan trọng đầu tiên cho nền sử học nước nhà phát triển.

Nhìn lại lịch sử dân tộc, dù ở thời đại nào thì con người cũng luôn giữ vai trò quyết định, then chốt, tác động trực tiếp đến quá trình hình thành và phát triển đất nước. Vì vậy, trong quas trình lãnh đạo cách mạng, Đảng ta luôn chú trọng yếu tố con người, đội ngũ tri thức và nhấn mạnh "Tài năng, trí tuệ, phẩm chất của con người Việt Nam là trung tâm, mục tiêu và động lực phát triển quan trọng nhất của đất nước". Sự kiện Lễ kỷ niệm 700 năm ngày mất của Nhà sử học Lê Văn Hưu có ý nghĩa quan trọng không chỉ với Thanh Hóa – quê hương của danh nhân Lê Văn Hưu mà còn trên phạm vi cả nước.