Nhiều doanh nghiệp chưa định hướng rõ ràng khi tham gia vào chuỗi giá trị toàn cầu

Việc tham gia chuỗi giá trị toàn cầu không chỉ là cơ hội để mở rộng thị trường mà còn là thước đo năng lực cạnh tranh thực chất của doanh nghiệp tư nhân Việt Nam. Tuy nhiên, hiện nay các doanh nghiệp (DN) chưa định hướng rõ ràng khi tham gia vào chuỗi giá trị toàn cầu. Thiếu sự chuẩn bị và mục tiêu rõ ràng khi tham gia vào chuỗi giá trị toàn cầu đang là thực trạng phổ biến của nhiều DN Việt Nam hiện nay.

Cụ thể, theo khảo sát của Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI), nhiều doanh nghiệp (DN) Việt Nam vẫn chưa có định hướng rõ ràng khi tham gia vào chuỗi giá trị toàn cầu, với 64,7% DN Việt chưa có sự chuẩn bị gì khi tham gia vào chuỗi cung ứng toàn cầu; 15,3% DN có chiến lược, định hướng tham gia chuỗi giá trị toàn cầu tổng thể trong dài hạn; 10,2% DN đã xây dựng kế hoạch tham gia chuỗi cung ứng toàn cầu trong trung hạn; 5,4% DN đã đề ra giải pháp hành động trong ngắn hạn và chỉ có 4,4% DN đã triển khai các hành động cụ thể.

Khảo sát của VCCI cũng cho thấy, 53,54% DN Việt không xác định mục tiêu khi tham gia vào chuỗi giá trị toàn cầu.

Về khó khăn, thách thức của các DN khi tham gia chuỗi cung ứng toàn cầu, DN đang gặp khó khăn hơn khi đáp ứng các yêu cầu về thời gian giao hàng và tiêu chuẩn, kỹ thuật. Cụ thể, hơn 60% DN gặp “khó khăn” và “rất khó khăn” về thời gian giao hàng đúng hạn; hơn 70% DN gặp “khó khăn” và “rất khó khăn” về khối lượng đơn hàng; hơn 80% DN gặp “khó khăn” và “rất khó khăn” liên quan đến tiêu chuẩn, kỹ thuật khi tham gia chuỗi giá trị toàn cầu.

Nguyên nhân khiến DN đối mặt với khó khăn khi tham gia chuỗi giá trị toàn cầu là do thiếu chính sách hỗ trợ hiệu quả và thiếu kinh phí. Bên cạnh đó, thiếu sự kết nối trong chuỗi và các biện pháp xúc tiến thương mại; khó khăn trong thay đổi tập quán kinh doanh truyền thống.

Điều này cũng khiến các DN vẫn chưa tận dụng được cơ hội tham gia vào chuỗi giá trị toàn cầu. Điều này được thể hiện rõ qua những con số cụ thể như: tỷ lệ nội địa hoá ngành điện tử tại Việt Nam hiện mới đạt khoảng 5-10%, các sản phẩm điện tử trên thị trường Việt Nam được lắp ráp bằng phần lớn các linh kiện nhập khẩu nên có giá trị hàm lượng, công nghệ thấp.

Tỷ lệ nội địa hoá ngành dệt may, da giày đạt khoảng 40-45%; cơ khí chế tạo khoảng 30%. Trong khi đó, tỷ lệ nội địa hoá trong ngành ô tô tại Việt Nam thấp hơn nhiều mục tiêu đề ra và thấp hơn so với các quốc gia trong khu vực như Thái Lan, Indonesia, Malaysia.

Tại tọa đàm “Tăng tốc chuyển đổi, hiệp lực thúc đẩy phát triển nền công nghiệp Việt Nam tự chủ - hùng cường”, ông Nguyễn Đình Thắng - Chủ tịch HĐTV Công ty TNHH Công nghệ Hồng Cơ - cho rằng, cần có chính sách đặc biệt để khuyến khích phát triển công nghệ lõi, đặc biệt là các sản phẩm "make in Vietnam". Nếu không có sự đầu tư và hỗ trợ của Nhà nước, các sản phẩm công nghệ lõi của Việt Nam khó có thể tồn tại và phát triển.

Ông Thắng kiến nghị cần có chính sách đặc biệt để khuyến khích các doanh nghiệp công nghệ cao và Nhà nước nên đóng vai trò khách hàng lớn nhất, chủ động đặt hàng các sản phẩm công nghệ trong nước để tạo ra thị trường "mồi" nuôi dưỡng ngành công nghiệp non trẻ này.

PGS. TS. Tạ Văn Lợi - Hiệu trưởng Trường Kinh doanh, Đại học Kinh tế quốc dân - cho rằng, bản thân doanh nghiệp Việt Nam cũng cần thay đổi rất lớn, không chỉ là đầu tư máy móc, thiết bị hiện đại mà còn cần thay đổi trong các phương pháp quản trị.

Cùng với nỗ lực của doanh nghiệp, ông Lợi nhấn mạnh cần có những thỏa thuận trong bao nhiêu năm phải chuyển giao công nghệ; phải có thỏa thuận trong việc nhận linh kiện, phụ kiện tại nội địa để từ đó chúng ta từng bước tiến vào các thị trường.