Những ngày "cuối đời" của tàu sân bay Mỹ từng "làm mưa làm gió" trên biển: Một thời oanh liệt từng đụng độ với tàu ngầm Liên Xô, giờ đây chỉ được bán với giá 1 USD

Chỉ còn là quá khứ

Tàu sân bay từng là biểu tượng sức mạnh quân sự ấn tượng nhất của Mỹ ở Ấn Độ - Thái Bình Dương và từng trải qua một thời huy hoàng khi "chạm trán" với tàu ngầm Liên Xô. Nhưng những ngày vinh quang của USS Kitty Hawk đã qua, tàu sân bay này đã "nghỉ hưu" và "sống" quãng thời gian cuối đời.

Chiếc chiến hạm sẽ phải đi quãng đường dài 16.000 dặm từ bang Washington đến Texas để bị "mổ xẻ" và bán làm phế liệu. Công ty International Shipbreaking Limited ở Brownsville, Texas, đã mua con tàu vào năm ngoái với giá chưa đến 1 USD từ Bộ tư lệnh đặc trách Hệ thống Hải lực Hải quân Mỹ, cơ quan giám sát việc thanh lý các tàu chiến đã nghỉ hưu.

Tàu sân bay dài 1.047 foot, rộng 252 foot là kích thước quá lớn nên không thể đi qua Kênh đào Panama. Vì vậy trong những tháng tới, Kitty Hawk sẽ len lỏi dọc theo đường bờ biển Nam Mỹ và đi qua Vịnh Mexico để đến "nơi an nghỉ" cuối cùng.

Các tàu kéo của Hải quân hỗ trợ vận chuyển USS Kitty Hawk từ Căn cứ Hải quân Kitsap-Bremerton, Washington đến một cơ sở đóng tàu ở Texas

Được hạ thủy vào năm 1960 và đặt tên theo một thị trấn ở khu vực Bắc Carolina, nơi anh em nhà Wright lần đầu tiên lái một chiếc máy bay chạy bằng động cơ, Kitty Hawk đã phục vụ Hải quân Mỹ trong gần 50 năm trước khi ngừng hoạt động vào năm 2009. Kitty Hawk là tàu sân bay cuối cùng của Mỹ chạy bằng dầu và là di tích của thời đại trước khi có sự xuất hiện của các tàu lớp Nimitz chạy bằng năng lượng hạt nhân.

Ẩu đả trên chiến hạm

Chẳng bao lâu nữa, tất cả những gì còn lại là một lịch sử lâu đời. Kitty Hawk tham chiến lần cuối cùng vào năm 1972, nhưng trong nhiệm vụ này, tàu sân bay đã trở thành "một chương buồn trong lịch sử Hải quân". Một sự cố đã xảy ra trên chiếc chiến hạm này, không ai rõ nguyên nhân, nhưng có người nói việc này bắt nguồn từ mâu thuẫn giữa các thủy thủ da trắng và da đen.

Một số người nói sự việc xảy ra do các thủy thủ da đen bị điều tra về một cuộc ẩu đả trong một quán bar ở Philippines vào đêm trước khi dàn quân. Những người khác lại kể rằng mọi thứ đã trở nên hỗn loạn sau khi người ta từ chối cho thủy thủ da đen thêm một chiếc bánh sandwich, nhưng thủy thủ da trắng lại được.

Dù nguyên nhân là gì, bạo lực đã xảy ra. David Cortwright, hiện là giám đốc của Viện Kroc tại Đại học Notre Dame, cho biết: "Cuộc giao tranh lan nhanh khắp con tàu, các ban nhạc da đen và da trắng tràn lên boong tàu, rồi tấn công nhau bằng nắm đấm, dây xích, cờ lê và ống tuýp".

Bạo loạn và mâu thuẫn trên tàu Kitty Hawk đã phản ánh sự bất bình đẳng chủng tộc rõ rệt trong xã hội Mỹ vào thời điểm đó. Các báo cáo cho thấy số lượng các thủy thủ da đen khi đó chỉ chiếm chưa đến 10% trong số 4.500 thủy thủ đoàn của Kitty Hawk, và chỉ có 5 trong số 348 sĩ quan là người da đen, theo một báo cáo từ Bộ Tư lệnh Lịch sử Hải quân. 

Vụ việc xảy ra vào đêm 12-13/10/1972, theo báo cáo của Quốc hội, cuộc ẩu đả đã khiến 47 thủy thủ bị thương. Và trong khi việc Quốc hội vào cuộc đã khiến quân đội để tâm giải quyết tình trạng bất bình đẳng chủng tộc, thì bản thân bản báo cáo này lại chứa đầy ngôn từ mang tính định kiến, minh chứng cho sự thành kiến về chủng tộc ở Mỹ.

"Tiểu ban có quan điểm cho rằng cuộc bạo loạn trên Kitty Hawk là cuộc tấn công vô cớ của một số rất ít đàn ông, hầu hết trong số họ có trí lực dưới mức trung bình, ở trên tàu chưa đến một năm, và tất cả đều người da đen. Nhóm này, nói chung, là những kẻ "côn đồ", điều này làm dấy lên nghi ngờ về việc liệu họ có nên được chấp nhận tham gia nghĩa vụ quân sự ngay từ đầu hay không", đây là bản tóm tắt kết luận của báo cáo.

Tuy nhiên, sự cố này đã khiến các nhà lãnh đạo đặt trọng tâm mới vào các chương trình được Adm. Elmo R. Zumwalt Jr., Chủ nhiệm tác chiến Hải quân khi đó, đề xuất nhằm cải thiện mối quan hệ chủng tộc trong hạm đội. Theo thống kê của Hải quân, tính đến ngày 31/12/2020, thủy thủ da đen chiếm 17,6% lực lượng làm nhiệm vụ tại ngũ của quân đội. Cựu đại úy James Fanell cho biết vào thời điểm ông lên tàu Kitty Hawk với tư cách là sĩ quan tình báo không quân vào những năm 90, cuộc ẩu đả đã bị lãng quên từ lâu.

Một máy bay ném bom giám sát Tupolev TU-16 Badger-A do Nga sản xuất bay cùng các máy bay chiến đấu hộ tống của Hải quân Mỹ phía trên tàu sân bay USS Kitty Hawk trong một hoạt động thời Chiến tranh Lạnh ở Bắc Thái Bình Dương vào tháng 1/1963

Trong những năm 90, có một vấn đề xã hội khác được đặt lên hàng đầu, đó là vấn đề phụ nữ hòa nhập vào đội tàu. Ông Fanell cho biết khi ông ra khơi lần đầu tiên vào năm 1987 trên một tàu sân bay khác tên là USS Coral Sea, không có phụ nữ trên tàu. "Một thập kỷ sau, trên Kitty Hawk, tôi có 8 nữ trong tổng số 11 sĩ quan tình báo và nhân viên. Đây là một sự thay đổi khá ấn tượng", ông nói. Phụ nữ hiện chiếm hơn 20% lực lượng làm nhiệm vụ tại ngũ của Hải quân Mỹ.

Đụng độ với tàu ngầm Liên Xô

Trong những năm xảy ra ẩu đả và phụ nữ đang tìm cách hội nhập, Kitty Hawk đã tham gia vào một cuộc đụng độ căng thẳng trong Chiến tranh Lạnh với một tàu ngầm chạy bằng năng lượng hạt nhân của Liên Xô, khiến tàu sân bay Mỹ biến mất với một mảnh mắc kẹt trong thân tàu.

Vào tháng 3/1984, Nhóm Chiến đấu Bravo do Kitty Hawk dẫn đầu là tâm điểm của phần hải quân trong cuộc tập trận chung Team Spirit hàng năm với Hàn Quốc. Hoạt động ở vùng biển rộng giữa Nhật Bản và Hàn Quốc, Kitty Hawk và các tàu hộ tống đã chơi trò mà một sĩ quan Hải quân gọi là "mèo vờn chuột" với tàu ngầm Liên Xô, sau này được xác định là K- 314, một chiếc thuyền lớp Victor nặng 5.000 tấn với khoảng 90 thủy thủ đoàn.

Lực lượng Mỹ cũng đã theo dõi và thực hiện mô phỏng đánh chìm tàu ngầm Liên Xô 15 lần trong những ngày trước vụ va chạm, theo một báo cáo từ Bộ Tư lệnh Di sản và Lịch sử Hải quân Mỹ. Nhóm tác chiến tàu sân bay sau đó bắt đầu thực hành "kỹ thuật đánh lừa" để làm lạc hướng thiết bị theo dõi của Liên Xô, theo một báo cáo năm 1989 về các vụ tai nạn hải quân có tiêu đề The Neptune Papers từ Viện Nghiên cứu Chính sách ở Washington. Tuy nhiên, tác dụng của kỹ thuật này có hạn.

Sau 10 giờ tối vào ngày 21/3/1984, khi xác định vị trí tàu sân bay, K-314 đã nổi lên trên đúng đường đi của đối phương. "Chỉ huy của K-314 đã ra lệnh lặn khẩn cấp để tránh va chạm. Nhưng ngay sau khi bắt đầu lặn, chiếc tàu ngầm đã bị chấn động mạnh. Cú hích mạnh thứ hai xảy ra chỉ một vài giây sau đó. Rõ ràng là chiếc tàu ngầm chưa kịp lặn xuống độ sâu an toàn thì bị một số tàu Mỹ đâm phải. Sau này chúng tôi được biết, đó là Kitty Hawk", trang web quân sự của Nga, Top War đã kể lại.

Carl Schuster, một cựu sĩ quan tình báo Hải quân Mỹ, người đã xem báo cáo của Hải quân về vụ va chạm, cho biết tàu sân bay 5.000 tấn của Liên Xô không thể sánh được với tàu sân bay 80.000 tấn của Mỹ trong vụ va chạm này.

"Chắc hẳn phải đáng sợ như địa ngục. Mọi người trên tàu Kitty Hawk đều nghĩ chiếc tàu ngầm sẽ lặn sâu và hy vọng sẽ phát hiện ra nó ở phía bên kia", Schuster nói và lưu ý rằng tàu sân bay không thể phát hiện một chiếc tàu ngầm ở gần vì tiếng ồn của cánh quạt cũng như sóng áp suất dưới nước mà nó tạo ra.

"Thay vào đó, chỉ huy tàu ngầm dường như đã đánh giá quá cao khoảng cách với tàu sân bay và không lặn sâu hơn cho đến khi quá muộn. Vì vậy, ông đã để lại một phần của một trong những ốc vít cánh quạt của mình trong thân tàu sân bay", ông Schuster nói. K-314 bị mất điện và sau đó sẽ được kéo đến cảng Vladivostok của Liên Xô.

Máy bay chiến đấu hạ cánh trên tàu USS Kitty Hawk trong cuộc không kích của liên quân do Mỹ dẫn đầu vào Iraq vào ngày 19/1/1993

Kitty Hawk tiếp tục hoạt động dựa vào năng lực chiến đấu và với một chiến tích của Chiến tranh Lạnh là mảnh đinh vít của tàu ngầm Liên Xô được gắn trên thân tàu. Chưa hết, dính vào thân con tàu sân bay còn là nhưng mảnh từ lớp phủ chống phản xạ của tàu ngầm Liên Xô, một loại polyme giúp nó hoạt động êm hơn trong nước.

Những năm sau đó

Kitty Hawk tiếp tục là một phần quan trọng của Hạm đội Thái Bình Dương Mỹ trong hơn hai thập kỷ sau vụ va chạm tàu ngầm của Liên Xô. Vào đầu những năm 1990, chiến hạm có nhiệm vụ hỗ trợ các hoạt động quân sự của Mỹ ở Somalia và đóng vai trò là cơ sở cho các cuộc không kích vào Iraq, thời chính quyền cựu Tổng thống Saddam Hussein.

Vào mùa hè năm 1998, Kitty Hawk chuyển đến Nhật Bản, đóng căn cứ tại Yokosuka, cũng là đại bản doanh của Hạm đội 7 Hải quân Mỹ. Nó trải qua 10 năm là tàu sân bay duy nhất của Hải quân Mỹ có căn cứ nhà bên ngoài đại lục nước mình. Nhưng khi kết thúc sự nghiệp, Kitty Hawk "không còn nhà" ở Mỹ.

James Melka, một nhân viên trên tàu sân bay vào những năm 60, đã dẫn đầu Hiệp hội Cựu chiến binh Kitty Hawk để cố gắng biến con tàu thành di tích lịch sử, giống như các tàu sân bay khác như Intrepid ở New York, Midway và Hornet ở California, Yorktown ở Nam Carolina và Lexington ở Texas. Nhưng Hải quân đã bác bỏ ý tưởng này vào năm 2018, theo một báo cáo từ United States Naval Institute (USNI) News.

Sau khi rời cảng Yokosuka, USS Kitty Hawk đi qua một nhóm nhỏ tàu cá Nhật Bản hướng về phía Vịnh Sagami vào ngày 17/5/2005

"Sẽ không ai biết tàu sân bay lớp Kitty Hawk là gì", ông Melka nói với trang tin của Viện Hải quân Mỹ. "Họ sẽ chỉ nhìn thấy hình ảnh mà không phải con tàu thực tế và không thể đi trên nó". Ông Fanell cho biết những kỷ niệm về tàu sân bay sẽ được hàng trăm nghìn thủy thủ từng phục vụ trên boong lưu giữ.

Khi số phận của tàu sân bay được định đoạt, ông Fanell đã gửi một bức thư cho những người bạn cũ từng làm việc trên tàu để nhắc nhở họ về khoảng thời gian bên nhau và những gì sắp mất. Ông viết: "Thật đáng buồn khi mất đi thứ đã gắn kết tất cả chúng ta lại với nhau ... tàu USS Kitty Hawk".