Những sự kiện nổi bật thế giới năm 2023

"Nóng" cuộc đua không gian 

Cả các cường quốc và doanh nghiệp lớn trên thế giới đều đang đặt cược lớn vào không gian. Đến năm 2023, 77 quốc gia có cơ quan không gian, 16 quốc gia có thể phóng hàng hóa vào không gian. Nỗ lực lên mặt trăng của Nga đã kết thúc trong thất vọng vào tháng 8 khi tàu đổ bộ của nước này đâm vào bề mặt mặt trăng. Vài ngày sau, Ấn Độ trở thành quốc gia thứ 4 hạ cánh phương tiện không người lái lên mặt trăng và khởi động sứ mệnh nghiên cứu mặt trời. Trong khi đó, Trung Quốc và Hoa Kỳ cũng có các chương trình đầy tham vọng, trong đó NASA đặt mục tiêu đưa các phi hành gia trở lại mặt trăng vào năm 2025.

Mỹ đã thúc đẩy Hiệp định Artemis để “quản lý việc thăm dò dân sự và sử dụng không gian bên ngoài trái đất”. Việc xây dựng các quy tắc về không gian rất phức tạp bởi thực tế là các công ty tư nhân như SpaceX, Blue Origin và Virgin Galactic đóng vai trò lớn trong các hoạt động không gian này. Điều đó đặt ra câu hỏi về động cơ lợi nhuận và các câu hỏi như rác thải vũ trụ có làm phức tạp thêm việc khám phá vũ trụ của con người hay không.

Ấn Độ trở thành quốc gia đông dân nhất thế giới

Trong thế kỷ qua, Trung Quốc đã luôn là quốc gia có dân số đông nhất thế giới. Điều đó đã kết thúc vào năm 2023. Ấn Độ hiện có dân số ước tính là 1,43 tỷ người và có thể sẽ vẫn là quốc gia đông dân nhất trong nhiều thập kỷ tới. Trong khi đó, dân số Trung Quốc đã giảm vào năm 2023. 

Các nhà nhân khẩu học dự đoán rằng dân số Trung Quốc sẽ giảm 100 triệu người vào giữa thế kỷ này, độ tuổi trung bình cũng sẽ tăng từ 39 tuổi lên 51 tuổi. Trong khi đó, dân số Ấn Độ sẽ đạt gần 1,7 tỷ người vào giữa thế kỷ này với độ tuổi trung bình là 39.

Mặc dù nhân khẩu học không phải là yếu tố chủ chốt nhưng nó có thể hạn chế hoặc tạo cơ hội cho mọi quốc gia. Các quốc gia có dân số trẻ hơn, ngày càng tăng có xu hướng có lực lượng lao động năng động hơn, tiêu dùng nhiều hơn và kết quả là có tốc độ tăng trưởng kinh tế cao hơn. 

Chính phủ Trung Quốc đang phải đối mặt với áp lực ngày càng tăng trong việc đầu tư vào mạng lưới an sinh xã hội của đất nước, một đề xuất tốn kém có thể lấy đi nguồn lực từ các ưu tiên khác.

 Nhân khẩu học thuận lợi hơn của Ấn Độ đã thúc đẩy cuộc thảo luận về “lợi tức nhân khẩu học” được tạo ra bởi những người lao động trẻ đóng vai trò là động cơ tăng trưởng. Nếu vậy, cán cân quyền lực ở châu Á có thể thay đổi rất đáng kể trong tương lai. 

Động đất ở Thổ Nhĩ Kỳ, Syria và Nepal

Hơn 67.000 người thiệt mạng sau một loạt trận động đất kinh hoàng tấn công nhiều vùng ở Thổ Nhĩ Kỳ và nước láng giềng Syria vào sáng sớm 6/2. Hàng nghìn tòa nhà đổ sập, khiến hàng chục nghìn cư dân mắc kẹt. Phần lớn thiệt hại xảy ra do các trận động đất mạnh 7,8 và 7,7 độ richter xảy ra ở Antakya trong vòng vài giờ. Đây được ước tính là trận động đất lớn nhất ở Thổ Nhĩ Kỳ kể từ năm 1939.

Vào ngày 3/11, hơn 150 người thiệt mạng và hàng trăm người khác đã bị thương sau trận động đất mạnh 6,4 độ richter xảy ra ở miền tây Nepal. Trận động đất có tâm chấn ở Ramidanda, cách thủ đô Kathmandu khoảng 550 km, là trận động đất có nhiều người chết nhất ở nước này kể từ năm 2015. Số người tử vong cao một phần là do thời điểm xảy ra các trận động đất xảy ra ở nước này lúc 23h47 (giờ địa phương).

Tranh cãi về trí tuệ nhân tạo (AI)

AI đã bùng nổ trong nhận thức của công chúng vào năm ngoái với sự xuất hiện của ChatGPT. Vào năm 2023, khi công nghệ AI trở nên tốt hơn, hàng loạt công ty và cá nhân đã nhanh chóng khai thác tiềm năng của nó. Điều này đã gây ra những cuộc tranh luận sôi nổi về việc liệu AI đang mở ra một kỷ nguyên mới cho sự sáng tạo và thịnh vượng của con người hay chúng ta mở chiếc hộp Pandora sẽ tạo ra một tương lai đầy "ác mộng".

Nhiều người khen ngợi cách AI đang tạo ra những đột phá khoa học với tốc độ chưa từng có trong nhiều lĩnh vực, từ điều chế thuốc nhanh chóng, giải mã những bí ẩn y học và giải quyết các vấn đề toán học dường như không thể giải quyết được. Nhưng cũng có cảnh báo rằng công nghệ này đang phát triển nhanh quá mức kiểm soát. Một hệ quả rõ thấy nhất là tình trạng thất nghiệp hàng loạt đã xảy ra, làm trầm trọng thêm sự bất bình đẳng xã hội hiện có.

Geoffrey Hinton, một trong những người tiên phong về AI đã nghỉ việc tại Google, đã cảnh báo về mối nguy hiểm của AI. Các nhà lãnh đạo công nghệ như Elon Musk và Steve Wozniak đã ký một bức thư ngỏ cảnh báo rằng AI gây ra “rủi ro sâu sắc cho xã hội và nhân loại”.

Nhiệt độ toàn cầu phá kỷ lục

Biến đổi khí hậu không còn là mối đe dọa trong tương lai. Đó là thực tế mới của thế giới. 2023 có thể là năm nóng nhất từng được ghi nhận trong lịch sử. Nhiệt độ toàn cầu chưa từng cao như vậy trong 125.000 năm qua và có nguy cơ vượt quá giới hạn 2 độ C được quy định trong Thỏa thuận Paris 2015. Hậu quả là trong năm qua, các hiện tượng thời tiết cực đoan trên toàn cầu, từ cháy rừng lịch sử đến hạn hán khắc nghiệt cho đến lũ lụt kỷ lục đã xảy ra. 

Tàu lặn Titan mất tích

Tàu lặn Titan chở 5 người đã phát nổ ở Bắc Đại Tây Dương vào ngày 18/6. Tàu lặn này là một phần của sứ mệnh du lịch biển sâu nhằm thăm xác tàu Titanic 111 năm tuổi ở độ sâu hơn 4000 mét dưới nước. Sau nhiều ngày nỗ lực tìm kiếm và cứu nạn, các quan chức xác nhận rằng một mảnh vỡ được tìm thấy cách mũi tàu Titanic khoảng 500m, trùng khớp với mảnh vỡ của tàu lặn.

Hành khách trên tàu là Stockton Rush, Giám đốc điều hành của OceanGate, công ty điều hành và thiết kế chuyến thám hiểm, Paul-Henri Nargeolet, một nhà thám hiểm biển người Pháp và chuyên gia về tàu Titanic, Hamish Harding, một doanh nhân người Anh, Shahzada Dawood, một doanh nhân người Anh gốc Pakistan và con trai ông là Suleman.

Ấn Độ đăng cai tổ chức G20

Ấn Độ tổ chức Hội nghị thượng đỉnh các nhà lãnh đạo G20 khai mạc vào ngày 9-10/9. Hội nghị Thượng đỉnh có sự tham gia của 43 người đứng đầu chính phủ nhiều nước, trong đó có Tổng thống Mỹ Biden, Thủ tướng Trudeau của Canada và Thủ tướng Anh Rishi Sunak...

Chuỗi sự kiện tại G20 được tổ chức tại Thủ đô New Delhi đã trở thành một trong những sự kiện lớn của đất nước Ấn Độ, thể hiện khát vọng vươn lên thành cường quốc thế giới của Ấn Độ.