OCOP và du lịch nông thôn tạo hệ sinh thái kinh tế nông thôn đa giá trị

Phát biểu tại "Hội nghị đánh giá kết quả phát triển sản phẩm OCOP và Du lịch nông thôn giai đoạn 2021-2025, định hướng giai đoạn 2026-2030", sáng ngày 16/10, ông Ngô Trường Sơn - Chánh Văn phòng Điều phối nông thôn mới khẳng định: Sau hơn 7 năm triển khai Chương trình OCOP và hơn 3 năm triển khai Chương trình phát triển du lịch nông thôn trong xây dựng nông thôn mới, tính đến tháng 9/2025, cả nước đã có 34/34 tỉnh, thành phố triển khai đánh giá, phân hạng sản phẩm OCOP.

Sau hơn 7 năm triển khai Chương trình OCOP và hơn 3 năm thực hiện Chương trình phát triển du lịch nông thôn đã đạt được nhiều kết quả nổi bật. Đến tháng 9/2025, cả nước đã có gần 17.400 sản phẩm của hơn 9.300 chủ thể OCOP đạt 3 sao trở lên, tăng hơn 8.400 sản phẩm so với năm 2022, vượt chỉ tiêu được giao tại Quyết định số 919/QĐ-TTg ngày 01/8/2022 của Thủ tướng Chính phủ. Đến nay, cả nước có hơn 600 mô hình du lịch nông nghiệp, nông thôn đang hoạt động, tăng 235 mô hình so với năm 2022. Sản phẩm OCOP đã đáp ứng các tiêu chuẩn, quy chuẩn chất lượng, an toàn thực phẩm; có mẫu mã, bao bì đa dạng và thân thiện với môi trường, phù hợp yêu cầu của thị trường trong nước và xuất khẩu. Nhận thức, tư duy và năng lực của chủ thể OCOP, đặc biệt là các hợp tác xã và doanh nghiệp nhỏ và vừa đã được nâng cao. Thương hiệu OCOP đã dần được khẳng định trên thị trường trong nước và bắt đầu vươn ra thế giới.

Chương trình mỗi xã một sản phẩm và Chương trình du lịch nông thôn đã và đang từng bước "đánh thức" những giá trị văn hóa bản địa, cảnh quan sinh thái đặc sắc của các vùng quê. Nhiều mô hình kết hợp giữa trải nghiệm, tiêu thụ sản phẩm OCOP và du lịch nông thôn đã được triển khai, từng bước hình thành một hệ sinh thái kinh tế nông thôn "đa giá trị".

Bên cạnh những kết quả nổi bật về số lượng sản phẩm, Chương trình mỗi xã một sản phẩm đã tác động mạnh mẽ đến chuyển đổi quy mô từ sản xuất nông nghiệp nhỏ lẻ sang sản xuất theo hướng liên kết chuỗi giá trị, xây dựng vùng nguyên liệu địa phương ổn định; thúc đẩy phong trào khởi nghiệp, phát triển thêm các ngành nghề, dịch vụ thương mại ở nông thôn, mở ra hướng đi mới về phát triển sinh kế ở những vùng đặc biệt khó khăn và các nhóm yếu thế như đối với đồng bào dân tộc thiểu số, phụ nữ. Theo thống kê, có hơn 60,7% chủ thể OCOP đạt từ 3 sao trở lên có doanh thu tăng bình quân 17,6%/năm; Tỷ lệ chủ thể OCOP mở rộng quy mô về lao động là 42,3%; Tỷ lệ chủ thể OCOP là nữ giữ ổn định với khoảng 40%; Tỷ lệ chủ thể là người dân tộc thiểu số khu vực khó khăn, miền núi chiếm 19,6%.

Từ những kết quả trên cho thấy các Quyết định số 919/QĐ-TTg và số 922/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ đã tạo khâu đột phá trong phát triển kinh tế nông thôn cả về quy mô sản xuất nông nghiệp, chất lượng sản phẩm, giá trị gia tăng và thương hiệu sản phẩm hàng hóa nông sản.

Về cơ cấu sản phẩm OCOP, nhóm thực phẩm chiếm tỷ trọng chính với 78,3%, nhóm thủ công mỹ nghệ chiếm 9,1%, nhóm đồ uống với 8,3%, còn lại là các nhóm sản phẩm khác. Các địa phương đã khai thác được thế mạnh, lợi thế tài nguyên bản địa, của vùng, miền để phát triển các sản phẩm OCOP.

Có 9.345 chủ thể OCOP (tăng 6.901 chủ thể so với năm 2020 và tăng 5.249 chủ thể so với năm 2022, trong đó có 3.075 chủ thể là hợp tác xã (HTX) chiếm 32,9%, 2.411 chủ thể là doanh nghiệp nhỏ chiếm 25,8%; 3.095 chủ thể là cơ sở sản xuất/hộ kinh doanh chiếm 33,1%, còn lại là tổ hợp tác.

Đặc biệt, với việc có 3.075 hợp tác xã có sản phẩm OCOP đã từng bước chuyển đổi hoạt động, thực hiện chức năng tiêu thụ sản phẩm, gắn với việc xây dựng sản phẩm có tiêu chuẩn, quy chuẩn, bao bì, nhãn mác và thương hiệu, thay vì chỉ làm các dịch vụ đầu vào cho các thành viên.

Các địa phương đã chủ động hỗ trợ các chủ thể OCOP, đặc biệt là các HTX đẩy mạnh ứng dụng công nghệ, chuyển đổi số trong sản xuất và thương mại sản phẩm OCOP, điển hình như Thái Nguyên, Quảng Ninh, Bắc Giang (cũ), Hà Nội, Thanh Hóa, Đồng Tháp,...

"Sản phẩm OCOP đang từng bước khẳng định được giá trị và chất lượng trên thị trường, được người dân tín nhiệm. Đặc biệt, các sản phẩm OCOP 5 sao đã được Lãnh đạo Đảng và Nhà nước tin tưởng, lựa chọn làm quà tặng trong các hội nghị quan trọng và các chuyến công tác nước ngoài. Đồng thời, được một số bộ, ngành, địa phương sử dụng làm quà tặng đại biểu trong các sự kiện quan trọng", ông Sơn nói.

Đánh giá về tác động của Chương trình OCOP đến phát triển kinh tế nông thôn, theo ông Sơn, Chương trình OCOP đã tác động tích cực, mạnh mẽ, góp phần chuyển đổi từ sản xuất nông nghiệp nhỏ lẻ sang sản xuất theo hướng liên kết chuỗi giá trị, xây dựng vùng nguyên liệu địa phương ổn định.

Sản phẩm OCOP đáp ứng các tiêu chuẩn, quy chuẩn chất lượng, an toàn thực phẩm; có mẫu mã, bao bì đa dạng và thân thiện với môi trường, phù hợp yêu cầu của thị trường. Qua đó, góp phần gia tăng giá trị, giúp các chủ thể tăng quy mô sản xuất và doanh thu (hơn 60,7% chủ thể OCOP đạt từ 3 sao trở lên có doanh thu tăng bình quân 17,6%/năm, tỷ lệ sản phẩm OCOP có giá bán tăng lên là 55,6%, giá bán các sản phẩm sau khi được chính thức công nhận OCOP tăng bình quân 12,2%).

Nhận thức, tư duy và năng lực của chủ thể OCOP, đặc biệt là các hợp tác xã và doanh nghiệp nhỏ và vừa đã được nâng cao về tổ chức sản xuất, quản trị chất lượng. Chương trình đã giúp các chủ thể chủ động trong phát triển thị trường, mở rộng kênh phân phối, đặc biệt là khả năng tham gia vào các kênh phân phối hiện đại, thị trường xuất khẩu.

"Chương trình OCOP đã thúc đẩy phong trào khởi nghiệp, phát triển thêm các ngành nghề, dịch vụ thương mại ở nông thôn. Trong giai đoạn 2021-2025, đã đào tạo hơn 70.000 lượt cán bộ, chủ thể OCOP, đối tượng chính là: HTX, doanh nghiệp nhỏ và vừa, trang trại, tổ hợp tác và cơ sở sản xuất hộ gia đình, đã tạo việc làm mới cho khoảng gần 22.000 lao động", ông Sơn chia sẻ.

Theo ông Sơn, bước vào giai đoạn mới, giai đoạn 2026-2030, trước bối cảnh, yêu cầu mới về phát triển kinh tế - xã hội đất nước, đặc biệt là yêu cầu đẩy mạnh khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo, chuyển đổi số, phát triển kinh tế tư nhân; cùng với đó là những yêu cầu mới về phát triển xanh, giảm phát thải, và thích ứng với biến đổi khí hậu;... đòi hỏi các sản phẩm OCOP và du lịch nông nghiệp, nông thôn phải chuyển đổi tư duy và phương pháp tiếp cận mới theo hướng không chú trọng vào phát triển số lượng, mà cần phải tập trung nâng cao chất lượng và giá trị bền vững, thúc đẩy đổi mới, sáng tạo trong phát triển sản phẩm OCOP, tạo hành lang pháp lý đồng bộ để phát triển ngành hàng có lợi thế của Việt Nam.