Phát huy giá trị truyền thống, đưa thủ công mỹ nghệ Hà Nội vươn tầm thế giới

Khi giá trị truyền thống đối diện thách thức thị trường

Hiện toàn TP Hà Nội có 1.350 làng nghề, trong đó 268 làng nghề và 59 làng nghề truyền thống đã được công nhận. Đây là những địa chỉ lưu giữ các dòng sản phẩm tinh xảo nổi tiếng như gốm sứ Bát Tràng, lụa Vạn Phúc, mây tre Phú Vinh, khảm trai Chuyên Mỹ, sơn mài Hạ Thái, quạt Chàng Sơn... Các sản phẩm mang dấu ấn bàn tay nghệ nhân Thủ đô đã có mặt tại hơn 40 quốc gia và vùng lãnh thổ, chinh phục cả những thị trường khó tính như Nhật Bản, Mỹ, EU, Hàn Quốc, Dubai…

Tuy nhiên, theo các chuyên gia kinh tế, ngành thủ công mỹ nghệ Hà Nội vẫn chưa phát huy hết tiềm năng và lợi thế, còn thiếu sức cạnh tranh so với các sản phẩm cùng loại của Trung Quốc, Ấn Độ hay Philippines. 

Nguyên nhân chính là bởi phần lớn các cơ sở sản xuất còn quy mô nhỏ lẻ, thiếu chiến lược thương hiệu, chưa tận dụng được công nghệ số trong quảng bá và tiếp cận thị trường. Thực tế, nhiều nghệ nhân đã sáng tác nhiều mẫu hàng thủ công mỹ nghệ mang tính mỹ thuật cao nhưng thiếu tính thương mại, chưa phù hợp với thị hiếu khách hàng hoặc khó sản xuất được các đơn hàng lớn, còn có sản phẩm đơn giản giá trị thấp…

Theo Hiệp hội Xuất khẩu hàng thủ công mỹ nghệ Việt Nam, hiện có đến 90% sản phẩm thủ công mỹ nghệ của Việt Nam nói chung, Hà Nội nói riêng sản xuất theo thiết kế và sử dụng nhãn mác của khách hàng nước ngoài đặt làng nghề sản xuất. 

Ở khía cạnh liên quan, Chủ tịch Hiệp hội Thủ công mỹ nghệ và Làng nghề Hà Nội Hà Thị Vinh chia sẻ, phần lớn các nghệ nhân có tâm lý làng nghề có truyền thống lâu đời nên tự khắc sẽ có người biết đến thương hiệu nên chưa ý thức được tầm quan trọng của việc xây dựng phát triển thương hiệu. Điều này khiến nhiều sản phẩm làng nghề dù có giá trị nghệ thuật cao nhưng lại thiếu bản sắc nhận diện, dễ bị sao chép hoặc mất thương hiệu trên thị trường quốc tế.

Chính vì vậy, câu chuyện phát triển làng nghề hôm nay không chỉ dừng ở việc duy trì nghề truyền thống, mà đã trở thành bài toán lớn về bảo tồn giá trị văn hóa song hành với phát triển thương hiệu trong cơ chế thị trường.

Xây dựng thương hiệu trong cuộc cạnh tranh toàn cầu

Theo các chuyên gia, để sản phẩm thủ công mỹ nghệ Hà Nội “vươn ra thế giới”, cần tập trung vào ba đột phá chiến lược: sáng tạo thiết kế - chuyển đổi số - xây dựng thương hiệu. Cùng với đó, Hà Nội phải đẩy mạnh kết hợp phát triển thủ công mỹ nghệ với du lịch văn hóa, hình thành các tour du lịch làng nghề, nơi du khách được trải nghiệm quy trình chế tác, tìm hiểu lịch sử, và mua sản phẩm ngay tại chỗ - một mô hình “2 trong 1” vừa quảng bá, vừa tăng giá trị kinh tế bền vững.

Phó Chủ tịch Hiệp hội Xuất khẩu thủ công mỹ nghệ Việt Nam Trần Quốc Mạnh cho biết, để xây dựng được thương hiệu cho sản phẩm, các làng nghề cần đầu tư vào việc nghiên cứu nhu cầu của từng thị trường cụ thể, từ đó phát triển các sản phẩm phù hợp nhu cầu. “Việc hình thành thương hiệu các đơn vị sản xuất thủ công mỹ nghệ sẽ góp phần vào việc xây dựng hình hành thương hiệu quốc gia. Nếu thương hiệu của thủ công mỹ nghệ mạnh đồng nghĩa là thương hiệu quốc gia của Việt Nam mạnh và ngược lại”, ông Mạnh nêu rõ.

Dưới góc độ cơ quan quản lý, Phó Giám đốc Sở Công thương Hà Nội Nguyễn Ánh Dương cho biết, thời gian qua, TP Hà Nội đã liên tục tổ chức các cuộc thi thiết kế sáng tạo mẫu sản phẩm mới, công nhận sản phẩm thủ công mỹ nghệ tiêu biểu; đưa sản phẩm tham gia các hội chợ quốc tế như Hội chợ quà tặng thủ công mỹ nghệ quốc tế Hà Nội (Hanoi Gift Show), tạo cơ hội kết nối giao thương và quảng bá thương hiệu... 

Bên cạnh đó còn có các chương trình hỗ trợ làng nghề đầu tư máy móc tiên tiến, hỗ trợ ứng dụng khoa học công nghệ vào sản xuất từ đó giúp làng nghề nâng cao năng suất lao động, bảo vệ môi trường.

Đáng chú ý, Chương trình mỗi xã một sản phẩm (OCOP) đã góp phần không nhỏ vào việc chuẩn hóa, nâng cao chất lượng và thương hiệu cho sản phẩm thủ công. Hiện thành phố dẫn đầu cả nước về số lượng sản phẩm OCOP với 3.463 sản phẩm đạt từ 3 đến 5 sao, trong đó nhiều sản phẩm thuộc nhóm thủ công mỹ nghệ, đang dần khẳng định chỗ đứng trên thị trường trong và ngoài nước.

Để tạo đột phá mạnh mẽ hơn, Phó Chủ tịch UBND TP Hà Nội Nguyễn Mạnh Quyền cũng đã ban hành Kế hoạch số 368/KH-UBND về công tác khuyến công thành phố Hà Nội năm 2025. Thành phố đặt mục tiêu tăng trưởng xuất khẩu nhóm hàng thủ công mỹ nghệ 6-8%/năm, tạo 650-800 mẫu thiết kế mới, hỗ trợ 600-650 lượt doanh nghiệp tham gia hội chợ trong và ngoài nước, và đào tạo 2.000-2.500 cán bộ quản lý cơ sở công nghiệp nông thôn.

Hà Nội sẽ tập trung phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao, chuyển giao công nghệ hiện đại, xây dựng mô hình trình diễn kỹ thuật, đồng thời đẩy mạnh xúc tiến thương mại, tổ chức và tham gia các hội chợ quốc tế hàng thủ công mỹ nghệ, đồ gỗ và quà tặng để mở rộng thị trường xuất khẩu.

Những giải pháp đưa ra không chỉ nhằm đáp ứng nhu cầu phát triển nội tại của làng nghề, mà còn hướng tới mục tiêu cao hơn là giúp sản phẩm thủ công mỹ nghệ Thủ đô bắt nhịp với thị trường thế giới. Bởi lẽ, xu hướng tiêu dùng toàn cầu đang thay đổi mạnh mẽ theo hướng “xanh” và cá nhân hóa, nơi mà các sản phẩm sáng tạo, thân thiện môi trường và mang đậm bản sắc văn hóa bản địa ngày càng được ưa chuộng.

Đây chính là cơ hội để thủ công mỹ nghệ Hà Nội mở rộng thị phần, tham gia sâu hơn vào chuỗi giá trị xuất khẩu quốc tế. Tuy nhiên, để tận dụng hiệu quả cơ hội này, đòi hỏi sự đồng hành chặt chẽ giữa Nhà nước, doanh nghiệp và nghệ nhân trong việc nâng cao chất lượng sản phẩm, đổi mới mẫu mã, ứng dụng công nghệ hiện đại và chuyên nghiệp hóa quản trị thương hiệu.

Với tầm nhìn dài hạn, chiến lược phát triển đồng bộ và tinh thần sáng tạo bền bỉ, thủ công mỹ nghệ Hà Nội hoàn toàn có thể vươn tầm trở thành ngành xuất khẩu văn hóa chủ lực, góp phần khẳng định vị thế của Thủ đô sáng tạo trong kỷ nguyên hội nhập và phát triển bền vững.