Phú Thượng: Đánh thức tiềm năng, thế mạnh, phát triển du lịch địa phương

Phú Thượng là vùng đất ven đô, xưa thuộc huyện Từ Liêm, nay thuộc quận Tây Hồ, với ba cụm dân cư: Làng Bạc (Thượng Thụy), làng Gạ (Phú Gia) và làng Xù (Phú Xá). Đến Phú Thượng hôm nay, bên cạnh sự hối hả ồn ào của nhịp sống hiện đại, chúng ta vẫn dễ dàng bắt gặp những dấu tích của làng cổ Bắc Bộ xưa kia với cây đa, giếng nước, sân đình cùng nghề nấu xôi truyền thống...

Dẻo thơm xôi ngũ sắc OCOP 4 sao cổ truyền Hà thành

Nằm ở phía Tây Bắc hồ Tây, lại ngay sát sông Hồng quanh năm bồi tụ phù sa nên đất đai ở Phú Thượng màu mỡ hơn so với nhiều nơi khác. Chẳng thế mà làng Bạc (Thượng Thụy) xưa nổi tiếng với nghề trồng hoa lay ơn và buôn bán chuối, làng Xù (Phú Xá) có nghề trồng hoa đào đẹp không kém Nhật Tân, làng Gạ (Phú Gia) nức tiếng Hà thành với nghề nấu xôi cùng rượu nếp, bánh đa kê... 

Ngày nay, cuộc sống hiện đại và tốc độ đô thị hóa nhanh đến chóng mặt với sự xuất hiện của những khu đô thị cao cấp, những dự án lớn khiến đất nông nghiệp ở Phú Thượng bị thu hẹp, nhưng những nghề truyền thống ấy vẫn được người dân gìn giữ. Thậm chí, có nghề còn trở nên nổi tiếng hơn như nghề nấu xôi đã mang lại thu nhập ổn định cho người dân và đóng góp đáng kể vào kinh tế địa phương.

Vào lúc chiều muộn hay sáng sớm, chỉ đến đầu làng Phú Thượng du khách đã thấy hương xôi nếp lan tỏa khắp làng trên xóm dưới. Hiện tại Phú Thượng có khoảng 600 hộ nấu xôi, người dân trong làng tạo dựng thương hiệu và đưa xôi đến bán tại nhiều chợ truyền thống, các cửa hàng ở Hà Nội cũng như phục vụ cho các lễ, tiệc trên khắp các tỉnh thành. 

Theo các cụ cao niên trong làng, lợi thế của làng xôi Phú Thượng là năm ven sông Hồng, đất đai phì nhiêu, màu mỡ đã tạo nên giống nếp cái hoa vàng đặc biệt cho Phú Thượng mà khó nơi nào sánh được. Cùng với đó là sự khéo léo của người phụ nữ Phú Thượng trong cách chọn, ngâm gạo, đãi đỗ, đồ xôi... Mỗi người có một bí quyết riêng, nhưng lạ thay tất cả đều hài hòa và mang những đặc điểm chung tạo nên thương hiệu xôi Phú Thượng. Ấy là hạt xôi căng mọng, dẻo thơm khiến xôi để cả ngày không bị cứng hoặc vữa. Màu sắc vô cùng bắt mắt, thể hiện rõ đặc trưng của từng loại nguyên liệu đi kèm như: Xôi gấc, xôi đậu đen, xôi đậu xanh, xôi dừa, xôi lá cẩm, xôi lá nếp...

Năm 2016, Phú Thượng được Thành phố Hà Nội công nhận “Làng nghề truyền thống” như một sự ghi nhận những tri thức dân gian độc đáo mà người dân nơi đây đã gìn giữ, trao truyền trong nhiều năm qua. Để bảo vệ và nâng tầm thương hiệu cho làng nghề, năm 2019, Phú Thượng đã chính thức được Cục Sở hữu trí tuệ (Bộ Khoa học - Công nghệ) cấp Giấy chứng nhận đăng ký nhãn hiệu “Xôi Phú Thượng” với logo hình ảnh đặc trưng.

Đáng chú ý, năm 2020, ba sản phẩm của làng nghề gồm xôi chè, xôi xéo và xôi ngũ sắc, làm từ phẩm màu tự nhiên như gấc, nghệ tươi, hoa hiên, được đánh giá, phân hạng sản phẩm OCOP 4 sao của TP Hà Nội. 

Theo đại diện Hội Làng nghề xôi truyền thống Phú Thượng, để giữ vững chất lượng sản phẩm, thương hiệu làng nghề truyền thống, các hội viên thường xuyên trao đổi kinh nghiệm, kỹ thuật nấu xôi truyền thống, đáp ứng nhu cầu ngày càng cao của người tiêu dùng Thủ đô. Từ khi sản phẩm được đánh giá, phân hạng sản phẩm OCOP, việc tiêu thụ sản phẩm của người dân ngày càng thuận lợi hơn, thu nhập của người dân nâng cao. Thương hiệu xôi Phú Thượng ngày càng phát triển và trở thành địa chỉ tin cậy không chỉ ở Thủ đô mà còn trên khắp đất nước Việt Nam và vươn xa đến bạn bè thế giới.

Tận dụng lợi thế quảng bá du lịch địa phương

Không chỉ nổi tiếng với nghề nấu xôi dẻo thơm, Phú Thượng còn được biết đến là địa phương tập trung nhiều di tích có giá trị văn hóa - lịch sử như chùa Bà Già (chùa Phú Thượng), đình Phú Gia, chùa - đình Phú Xá, đình Thượng Thụy, nhà thờ Xứ họ Thượng Thụy, mộ nữ sĩ Đoàn Thị Điểm, nhà bà Hai Vẽ, nhà cụ Nguyễn Thị An... Mật độ lớn di tích nơi đây chính là “tấm gương” phản chiếu bề dày văn hóa - lịch sử của những ngôi làng cổ truyền thống (nay là các tổ, khu dân cư) trên địa bàn phường. Đây cũng chính là nguồn tài nguyên du lịch độc đáo, đa dạng luôn được địa phương gìn giữ của Phú Thượng nói riêng và TP Hà Nội nói chung.

Thăm cụm Di tích lịch sử văn hóa - kiến trúc nghệ thuật cấp quốc gia chùa Bà Già - đình Phú Gia, du khách như được trở về với không gian của những ngôi làng cổ ở Bắc Bộ hàng trăm năm trước. Chùa được xây dựng trên một khu đất rộng, thoáng gọi là “Quy bộ đầu”, thế đất hình con rùa nằm ở phía Bắc của làng. Chùa quay về hướng Nam, bên trái là vườn cây ăn quả và hồ nước rộng, phía sau chùa là đường đê và sông Hồng. Chùa có địa thế và cảnh quan thiên nhiên khá đẹp, nằm sát đường đê sông Hồng, cách cầu Thăng Long khoảng 1km về phía hạ lưu. Đây là một điểm di tích khá hấp dẫn trong tuyến thăm quan di tích: Chùa Kim Liên - Phủ Tây Hồ - Di tích Cách mạng Nhà Bà Hai Vẽ - Chùa Bà Già - Đình Vẽ - Đình Chèm…

Nằm trong khuôn viên cụm di tích còn có đình Phú Gia - di tích lịch sử văn hóa cấp quốc gia mang nhiều giá trị tiêu biểu. Đình là nơi thờ thần Khai Nguyên, một tướng thời Hùng Vương thứ 6 có công đánh giặc Ân, được nhân dân tôn làm Thành hoàng làng. Trong đình hiện còn bảo lưu một số lượng di vật phong phú, tiêu biểu mang giá trị nghệ thuật - văn hóa, khoa học với số lượng đồ sộ, đa số có niên đại từ thế kỷ XVII - XIX. Trong đó, đáng chú ý là tấm bài vị thời Mạc - một hiện vật quý hiếm của Thủ đô.

Bên cạnh hệ thống đình chùa với những giá trị tiêu biểu, Phú Thượng còn sở hữu nhiều di tích cách mạng kháng chiến như: Nhà bà Hai Vẽ - nơi đồng chí Trường Chinh khởi thảo “Đề cương văn hóa Việt Nam”; nhà cụ An - nơi Bác Hồ dừng chân nghỉ lại đầu tiên trên chặng đường từ Việt Bắc trở về Hà Nội (23/8/1945); đình - chùa Phú Xá là những cơ sở hoạt động của cách mạng Việt Nam trong thời kỳ kháng chiến chống Pháp... Hệ thống di tích này nằm trong Đề án phát triển du lịch văn hóa, lịch sử làng nghề truyền thống Phú Thượng. Đây cũng là nền tảng để phát triển du lịch quận Tây Hồ nói riêng và thành phố Hà Nội nói chung. 

Tuy nhiên để phát huy tiềm năng này, cần sự vào cuộc tích cực, đồng bộ hơn nữa của chính quyền địa phương, người dân, cơ quan quản lý về du lịch các cấp và các doanh nghiệp lữ hành. Đối với du lịch, sự tham gia của cộng đồng và các doanh nghiệp giúp tạo ra các sản phẩm, dịch vụ đa dạng, làm nên sức hấp dẫn của điểm đến với những dấu ấn mang tính bản sắc địa phương. Ở chiều ngược lại, du lịch là nguồn lực mang đến cơ hội việc làm, nâng cao thu nhập cho người dân, hiệu quả kinh tế cho doanh nghiệp, địa phương.