“Quan họ Hò Quan” và nỗ lực của người trẻ trong việc bảo tồn, phát huy giá trị di sản

Dân ca Quan họ Bắc Ninh chính thức được UNESCO vinh danh là Di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại vào ngày 30/9/2009. Sau hơn 16 năm kể từ ngày được vinh danh, Di sản đã có sức sống lan tỏa mãnh liệt trong cộng đồng xã hội. Những giai điệu Dân ca tinh tế cùng những ca từ trau chuốt, đẹp đẽ đã có cơ hội phát triển không chỉ ở trong nước, mà còn được quảng bá vươn xa đến bạn bè quốc tế.

Để bảo tồn và phát huy giá trị di sản Dân ca Quan họ, đồng thời kết nối, lan tỏa để di sản tiếp tục được nuôi dưỡng, kế thừa và phát triển trong tương lai, một nhóm sinh viên Eight-teen thuộc Trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn - Đại học Quốc gia Hà Nội đã lên ý tưởng sáng tạo nghệ thuật, tổ chức Talkshow - Nhạc kịch - Hát giao duyên "Quan họ Hò Quan", với mong muốn tạo nên một hành trình trải nghiệm nghệ thuật đi từ chiều sâu lý luận đến sự bùng nổ của sáng tạo thực tiễn.

Đêm Talkshow - Nhạc kịch - Hát giao duyên "Quan họ Hò Quan" đã diễn ra thành công tốt đẹp vào tối ngày 6/12 tại Hà Nội, thể hiện được trọn vẹn cảm xúc và tư duy của thế hệ Gen Z trong việc lan tỏa làn điệu dân ca Kinh Bắc tới đông đảo công chúng, với tinh thần trân trọng giá trị di sản, sáng tạo nghệ thuật nhưng không phá vỡ nền tảng gốc của di sản.

Trong talkshow với Nghệ sĩ ưu tú Xuân Mùi - nguyên Phó Giám đốc Nhà hát Dân ca quan họ Bắc Ninh và Nghệ sĩ Hương Sao - Nghệ sĩ Nhà hát Dân ca Quan họ Bắc Ninh, khán giả đã được lắng nghe những câu chuyện truyền cảm hứng, để hiểu sâu hơn về lối hát Quan họ, về những nét độc đáo trong trang phục như áo năm thân, nón quai thao, áo the, khăn xếp,... gắn liền với các liền anh, liền chị vùng Kinh Bắc.

Buổi giao lưu với các nghệ sỹ còn cho khán giả thấy được mạch nguồn tinh hoa của Quan họ tuôn chảy qua những câu chuyện "giữ lửa" đầy nhiệt huyết, được kiến tạo bởi sự kết nối sâu sắc giữa hai thế hệ nghệ sĩ. Nghệ sĩ ưu tú Xuân Mùi dẫn dắt khán giả về cội nguồn sâu thẳm của truyền thống. Nghệ sĩ trẻ Hương Sao thắp lên ngọn lửa đổi mới. Buổi trò chuyện đã vẽ nên một bức tranh phong phú về sự tiếp nối, chứng minh rằng di sản Quan họ vẫn đang sống động và thăng hoa giữa lòng thời đại.

Điểm nhấn gây ấn tượng mạnh mẽ nhất của đêm hội là vở Nhạc kịch Quan họ chuyển thể "Trương Chi - Mỵ Nương". Đây là nỗ lực của nhóm sinh viên Eight-teen nhằm kết hợp truyện cổ tích dân gian, làn điệu Quan họ truyền thống, cùng thủ pháp dàn dựng hiện đại. Vở nhạc kịch đã tạo nên một màn trình diễn giàu tính nghệ thuật, truyền tải câu chuyện tình yêu vượt qua định kiến dung nhan một cách tinh tế và dễ chạm đến cảm xúc của khán giả trẻ.

Sự thể hiện xuất sắc của hai diễn viên chính, Hải Dương (vai Trương Chi) và Thu Hằng (vai Mỵ Nương) đến từ Câu lạc bộ Kịch HUS, đã làm nổi bật tinh thần chung tay vì văn hóa giữa các trường đại học. Vở nhạc kịch là sự giao thoa tinh tế giữa văn học, âm nhạc và di sản, mang đến trải nghiệm nghệ thuật thú vị cho người xem.

Đêm hội "Quan họ Hò Quan" đi đến hồi kết trong không gian của chặng cuối là "Hát giao duyên" truyền thống đầy ấm cúng và trang trọng, tái hiện lại nghi thức văn hóa đặc sắc của vùng Quan họ. Đây không chỉ là màn biểu diễn mà còn là một khoảnh khắc tương tác văn hóa mạnh mẽ, xóa nhòa khoảng cách giữa nghệ sĩ và khán giả. Khán giả đã được đắm mình trọn vẹn trong những làn điệu Quan họ mềm mại, tha thiết. Với sự tham gia trực tiếp của các liền anh, liền chị tài hoa đến từ Bắc Ninh, bao gồm các nghệ sĩ Ngọc Ánh, Hoàng Cường, Đăng Ngọc và Thu Ngà.

Màn "Hát giao duyên" chính là nghi thức văn hóa mang tính tương tác cao nhất, nơi âm sắc di sản được truyền tải một cách trực tiếp, lắng đọng vào tâm hồn người tham dự. Khoảnh khắc này đã tạo ra sự cộng hưởng sâu sắc, minh chứng cho sức sống mãnh liệt của Quan họ và khẳng định thành công của sự kiện trong việc đưa di sản trở về với cộng đồng.

Chặng ba của chương trình đóng vai trò như một lời khẳng định về giá trị cốt lõi của di sản. Âm sắc Quan họ đã thấm đẫm và lắng đọng trong tâm hồn người tham dự, tạo nên một sự cộng hưởng sâu sắc và một dư vị khó quên. Màn "Hát giao duyên" đã gửi gắm thông điệp về sự tiếp nối, chứng minh rằng di sản Quan họ Bắc Ninh luôn có sức sống bền bỉ và mãnh liệt trong lòng công chúng.

Sinh viên Đặng Thị Như Quỳnh - Trưởng Ban Tổ chức đêm hội, nói về tâm huyết của cả nhóm sinh viên tổ chức chương trình: "Chúng tôi hy vọng rằng, qua chương trình hôm nay, quý vị đã được lắng nghe những chia sẻ chân thành từ các nghệ nhân, chuyên gia; và trên hết, sẽ cảm nhận được cái tình, cái nghĩa của Quan họ, và bên cạnh đó sẽ thấy được tình yêu mà người trẻ dành cho văn hóa dân tộc - một tình yêu lặng lẽ nhưng bền bỉ".

Có thể thấy rằng, thông qua mô hình nghệ thuật đa chiều, nhóm sinh viên Eight-teen của Trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn - Đại học Quốc gia Hà Nội đã chứng minh "chìa khóa" để di sản thăng hoa trong đời sống đương đại, chính là ở sự sáng tạo và nhiệt huyết của thế hệ trẻ. Việc đưa Quan họ vào các định dạng đương đại như nhạc kịch không hề làm phai nhạt đi hồn cốt dân ca, mà ngược lại, đã tạo ra một cầu nối vững chắc, giúp công chúng trẻ tuổi hiểu và cảm nhận được cái tình, cái nghĩa sâu xa của những làn điệu dân ca. Từ đó, góp phần sáng tạo, lưu giữ và trao truyền giá trị di sản của Dân ca Quan họ Bắc Ninh - loại hình nghệ thuật được coi là cốt lõi của văn hóa xứ Kinh Bắc ngàn năm văn hiến.