Quyết định táo bạo của Ukraine: Đưa 22 tấn "tàn dư" của Chernobyl quay trở lại để làm điều đặc biệt

Cơ quan quản lý hạt nhân của Ukraine đã phê duyệt việc giải phóng 22 tấn thép cacbon đầu tiên từ nhà máy điện hạt nhân Chernobyl (ChNPP) để tái sử dụng trong nước. Quyết định mới đánh dấu một giai đoạn mới trong quá trình ngừng hoạt động lâu dài của nhà máy này.

Thanh tra quản lý hạt nhân nhà nước Ukraine (SNRIU) đã công bố quyết định của mình vào ngày 28/10/2025. Đây là lần đầu tiên có sự chấp thuận như vậy, cho phép các vật liệu trước đây được phân loại là phóng xạ được đưa trở lại nền kinh tế quốc gia sau quá trình xác minh nghiêm ngặt.

Thép được tạo ra trong quá trình tháo dỡ thiết bị tại nhà máy đã được xử lý tại Cơ sở giải phóng tự do (Free Release Facility). Theo ChNPP, các vật liệu “đã được phân mảnh, khử nhiễm và sau đó được kiểm tra kỹ lưỡng… bằng phương pháp giám sát phổ gamma” trước khi được thông quan để phát hành, như World Nuclear News đã đưa tin.

Cơ sở chuyên dụng để ngừng hoạt động

Cơ sở giải phóng tự do bắt đầu hoạt động công nghiệp vào tháng 9 năm 2025, được thành lập đặc biệt để hỗ trợ việc tháo dỡ nhà máy. Cơ sở này được thành lập như một dự án quốc tế do "Công cụ Hợp tác An toàn Hạt nhân" (EU INCS) của Liên minh Châu Âu tài trợ.

SNRIU đã tham gia vào toàn bộ quá trình xây dựng cơ sở, tiến hành kiểm tra an toàn bức xạ và hạt nhân đối với thiết kế và tài liệu kỹ thuật của cơ sở với sự hợp tác của các chuyên gia quốc tế.

Trước khi đưa vào sử dụng trên quy mô lớn, cơ sở này đã hoàn thành các cuộc thử nghiệm nghiệm thu toàn diện và giai đoạn vận hành thử nghiệm công nghiệp.

Vào tháng 8 năm 2025, SNRIU đã phê duyệt Cơ sở giải phóng tự do hoạt động thương mại để xử lý vật liệu cỡ nhỏ. Cơ sở có khả năng xử lý tới 10 tấn vật liệu mỗi ngày.

Thiết bị xử lý chính của cơ sở này là hệ thống đo phổ gamma germani độ tinh khiết cao cố định (FRM-03). Hệ thống này cho phép thực hiện các thao tác xác định hoạt độ riêng của vật liệu, hoạt độ tổng của nội dung trong thùng chứa đã đo và hoạt độ tối thiểu có thể phát hiện được. Việc vận chuyển tự động thùng chứa đã đo và cân thùng chứa, cũng như quản lý hồ sơ ghi chép với việc lập báo cáo đo lường sẽ được đảm bảo. Tất cả các quy trình tại cơ sở sẽ được thực hiện tự động.

Lợi ích về môi trường và kinh tế

Các nhà điều hành nhà máy tuyên bố đợt xả thải đầu tiên này là "một bước quan trọng không chỉ đối với Nhà máy điện hạt nhân Chernobyl mà còn đối với toàn bộ Ukraine". Họ giải thích rằng về mặt môi trường, quá trình này giúp giảm tổng lượng chất thải phóng xạ cần xử lý và thải bỏ lâu dài.

Về mặt kinh tế, nó “cho phép chuyển thêm tiền vào các hoạt động ngừng hoạt động và giúp giảm bớt gánh nặng cho Ngân sách Nhà nước Ukraine”. Các nhà điều hành cũng lưu ý rằng, về mặt kỹ thuật, quá trình này “chứng minh độ tin cậy và hiệu quả của hệ thống giám sát bức xạ của Ukraine”.

SNRIU cũng đồng tình với quan điểm này, giải thích rằng một lượng lớn vật liệu phóng xạ được tạo ra trong quá trình tháo dỡ. Cơ quan quản lý lưu ý rằng cách tiếp cận này "phù hợp với thông lệ quốc tế tốt nhất".

Mục tiêu là giảm thiểu chất thải “đồng thời trả lại một lượng lớn vật liệu có giá trị cho nền kinh tế quốc gia để sử dụng tiếp”, đồng thời đảm bảo “bảo vệ vô điều kiện cho người dân và môi trường”.

Kế hoạch tương lai cho địa điểm Chernobyl

Nhà máy Chernobyl nằm cách Kiev khoảng 80 dặm về phía bắc. Sau sự cố năm 1986 tại Tổ máy số 4, một Vùng Cấm rộng 1.620 dặm vuông đã được thiết lập. Một hầm trú ẩn đã được xây dựng bên trên lò phản ứng bị phá hủy, và kể từ đó được bao bọc bởi kết cấu Giam giữ An toàn Mới lớn hơn.

Ba lò phản ứng khác tại địa điểm này vẫn tiếp tục hoạt động trong một thời gian; lò phản ứng cuối cùng, lò phản ứng số 3, đã ngừng hoạt động vào năm 2000.

Với lô thép đầu tiên được phê duyệt, ChNPP đã xác nhận bước tiếp theo là “mở rộng quy trình này để bao gồm vật liệu từ ba tổ máy điện hiện đang ngừng hoạt động”.

Sáng kiến tái chế này là một phần của kế hoạch rộng hơn cho địa điểm này, bao gồm việc giảm dần diện tích vùng cấm và xem xét tính phù hợp của khu vực để đặt các lò phản ứng mô-đun nhỏ.