"Sát thủ" bung ra trong máy giặt: Nhỏ hơn sợi tóc, mạnh hơn tưởng tượng!

"Sát thủ" đó là Vi nhựa.

Vi nhựa được tìm thấy trong nhau thai người, dưới đáy vực Mariana sâu nhất hành tinh, trên đỉnh Everest cao nhất thế giới và trong nội tạng của chim cánh cụt Nam Cực tại hoang mạc lạnh lớn nhất Trái đất.

Câu hỏi đặt ra: Vi nhựa chu du khắp thế giới như thế nào, và chúng gây ra hậu quả gì cho các sinh vật mang chúng? Ngày 28/7, The Guardian (Anh) đăng tải bài viết mô tả hành trình của vi nhựa và cách chúng gây ô nhiễm toàn bộ hệ sinh thái, bắt đầu từ... một sợi vải.

Hành trình bắt đầu: Từ sợi vải cỡ 30 micromet

Vi nhựa (microplastic) là các mảnh nhựa nhỏ hơn 5mm, xuất hiện trong môi trường dưới nhiều dạng, từ hạt nhỏ đến hạt nano siêu mịn mà mắt thường không thể nhìn thấy.

Hành trình của vi nhựa bắt đầu khi bạn cho chiếc áo len vải tổng hợp polyester (đường kính trung bình 30 micromet, nhỏ hơn 1,6 - 3,3 lần tóc người) màu hồng phấn bạn mua theo mốt thời trang nhanh - Fast fashion - vào máy giặt.

Khi máy quay, một sợi polyester bung ra, hòa cùng 700.000 mảnh nhựa và sợi siêu nhỏ khác trong cùng một lần giặt, theo dòng nước trôi vào cống thải.

Cùng với hàng tỷ sợi vải tổng hợp siêu nhỏ khác, sợi vải hồng phấn kia len lỏi qua các đường ống nước thải sinh hoạt, kết thúc dưới dạng bùn thải. Tại Mỹ và châu Âu, bùn thải được tận dụng làm phân bón hữu cơ, vô tình biến đất thành một kho chứa vi nhựa khổng lồ trên toàn cầu.

Từ đây, nó len lỏi vào chuỗi thức ăn qua côn trùng, chim chóc, động vật có vú và thậm chí cả con người.

Ô nhiễm nhựa trong môi trường biển đã được ghi nhận rộng rãi, nhưng một báo cáo của Liên Hợp Quốc cho thấy đất chứa nhiều ô nhiễm vi nhựa hơn cả đại dương. Điều này không chỉ ảnh hưởng đến sức khỏe của đất mà còn ảnh hưởng đến chuỗi thức ăn. Giun, ốc sên, bọ cánh cứng... đang gián tiếp ăn vi nhựa rồi "giúp" vi nhựa du hành toàn thế giới.

"Vi nhựa hiện có mặt ở khắp mọi nơi trong chuỗi thức ăn", Giáo sư Fiona Mathews, nhà sinh vật học môi trường tại Đại học Sussex (Anh), cho biết. Thịt, sữa và máu của động vật trang trại cũng chứa vi nhựa.

Đứng đầu chuỗi thức ăn, con người "tiêu thụ" ít nhất 50.000 hạt vi nhựa mỗi năm. Chúng có trong thực phẩm, nước uống và không khí chúng ta hít thở. Các mảnh nhựa đã được tìm thấy trong máu, sữa mẹ, tủy xương, nhau thai, phổi và não.

Các hạt vi nhựa có thể mang theo hóa chất độc hại như Bisphenol A, Phthalates, hoặc kim loại nặng... gây rối loạn nội tiết, ảnh hưởng đến hormone và tăng nguy cơ mắc các bệnh mãn tính.

Tràn vào sông - Bay cùng gió

Ngay cả khi len lỏi vào chuỗi thức ăn của động vật, sợi polyester của chúng ta vẫn chưa bị phân hủy. Đến một lúc nào đó, sợi polyester sẽ trở về với đất khi sinh vật đã ăn "vật chủ của vi nhựa" chết đi, và một cuộc phiêu lưu mới lại bắt đầu.

Sinh vật sẽ phân hủy, nhưng sợi polyester thì trường tồn.

Qua nhiều năm, vi nhựa lại vỡ thành nhiều mảnh cỡ nano. Một sợi nhựa đường kính 30 micromet và dài 1 mm có thể phân hủy thành khoảng 10,8 tỷ mảnh nhựa cỡ nano.

Hạt nano nhựa nhỏ đến mức có thể xâm nhập vào thành tế bào rễ của cây khi cây hút chất dinh dưỡng từ đất.

Tệ hơn. Ngay cả khi nằm trong đất, vi nhựa vẫn không yên vị.

Khi người nông dân xới đất lên để gieo trồng, gió mạnh thổi bay lớp đất khô cằn và bạc màu lên không trung, mang theo một mảnh nhựa siêu nhỏ màu hồng. Khi mưa lớn, sợi polyester có thể bị cuốn trôi vào một dòng sông rồi chảy ra biển.

Quá trình di chuyển của vi nhựa qua các hệ thống tự nhiên này trong nhiều năm được gọi là "vòng lặp nhựa".

Các nhà khoa học đã phát hiện ra rằng lượng vi nhựa (tương đương với 300 mét chai nhựa xếp chồng nhau) đã rơi xuống Công viên Quốc gia Grand Canyon, Joshua Tree và các công viên quốc gia khác của Mỹ.

Ngay cả những nơi sâu nhất (như vực Mariana nơi con người không thể đến) hay xa xôi nhất cũng bị ô nhiễm vi nhựa. Trong mỗi một lít nước băng biển Bắc Cực, nhà khoa học tìm thấy 12.000 hạt vi nhựa.

Có lẽ, "cuộc đời" của chiếc áo len hồng phấn sẽ sớm kết thúc. Sau vài lần giặt giũ khiến nó rão ra, mất form, rồi bị ta vứt bỏ.

Nhưng vòng đời của sợi polyester sẽ còn rất dài. Nó có thể chỉ là một phần của chiếc áo len hạn dùng trong vài tuần từ xu hướng "thời trang ăn liền", nhưng lại có thể chu du khắp thế giới tự nhiên trong nhiều thế kỷ trước khi lên bàn ăn của con người.

Mỗi giây, con người tạo ra 3,5 tấn nhựa...

Từ khởi đầu khiêm tốn, sợi vải cỡ 30 micromet của chúng ta có thể đã du hành khắp thế giới, tự phân mảnh trên đường đi, và len lỏi vào hầu hết mọi tầng lớp của các hệ sinh thái khác nhau và những vùng đất xa xôi của thế giới tự nhiên.

Cách tốt nhất để ngăn chặn sự lây lan của vi nhựa là ngăn chặn nó ngay từ đầu - trước khi vào con giun, trước khi len lỏi xuống đất, trước khi vào máy giặt, thậm chí trước khi chiếc áo len màu hồng phấn được may xong.

Kể từ những năm 1950, con người đã sản xuất ra hơn 8,3 tỷ tấn nhựa - tương đương với trọng lượng của 1 tỷ con voi.

Điều này có nghĩa là, cứ mỗi giây qua đi, con người lại sản xuất ra 3,5 tấn nhựa. Nhựa len lỏi vào bao bì, hàng dệt may, vật tư nông nghiệp và hàng tiêu dùng... Việc lựa chọn sống thiếu nhựa gần như là điều không thể.

Emily Thrift, chuyên gia nghiên cứu về nhựa trong môi trường tại Đại học Sussex (Anh), cho biết các công ty thời trang nhanh, các tập đoàn đồ uống lớn, chuỗi siêu thị và các công ty nông nghiệp lớn đã không chịu trách nhiệm về những thiệt hại mà nhựa và rác thải nhựa gây ra.

"Tôi thực sự tin rằng, nếu các cơ quan chức năng chưa có các biện pháp khiến các công ty/tập đoàn chịu trách nhiệm với nhựa thì tình hình ô nhiễm nhựa sẽ không thay đổi nhiều" - Bà Emily Thrift cho biết.

Lược dịch từ: The Guardian