“Tam quốc diễn nghĩa” kiểu mới đang xảy ra ở Trung Quốc: Tài xế thậm chí không có thời gian đi vệ sinh

Từ cốc cà phê giá rẻ, đến những món ăn đặt giao tại nhà với mức giá hời sau khi áp dụng nhiều phiếu giảm giá, cuộc chiến trợ giá giữa các nền tảng giao đồ ăn đang âm thầm thay đổi thói quen gọi món của nhiều người Trung Quốc.

Trong sáu tháng qua, ba gã khổng lồ tại quốc gia tỷ dân đã có một đua gay cấn: JD.com tham gia thị trường để phá vỡ thế bế tắc, Meituan buộc phải phản công, và Alibaba đã trỗi dậy mạnh mẽ với "mua hàng chớp nhoáng Taobao". Tình huống này được ví như một phiên bản thực tế của "Tam Quốc" trong ngành giao đồ ăn.

Giá đồ ăn mang đi dao động hỗn loạn

Vào tháng 2/2025, JD Takeout đã chính thức ra mắt và thẻ đầu tiên mà họ sử dụng là "giá thấp".

Một người dùng đã mua thử nghiệm cùng một suất ăn trên JD.com với giá 21,3 NDT và trên Meituan với giá 26,3 NDT. Cà phê chỉ có giá 5,9 NDT trên JD.com, trong khi Meituan có giá 13,99 NDT. JD.com nhanh chóng thu hút một làn sóng người dùng sớm bằng cách cung cấp mức giá thấp, ưu đãi cho người giao hàng và chính sách hoàn tiền trong vòng 20 phút cho trường hợp giao hàng trễ.

Nhưng đến cuối tháng 9, lợi thế về giá của JD.com đã biến mất. Vào ngày 29/9, người ta phát hiện ra rằng sau khi thêm nhiều phiếu giảm giá và trợ cấp nền tảng, Meituan có giá 18 NDT, JD.com là 21 NDT, và Taobao Flash Sales là 17,5 NDT. Lựa chọn rẻ nhất là dịch vụ "Quality Takeout" của Dianping, ra mắt vào ngày 10/9 và chỉ có giá 15 NDT sau khi thêm phiếu giảm giá.

Sáu tháng sau, "giá rẻ" không còn là quân át chủ bài của JD.com nữa. Dịch vụ giao đồ ăn của JD.com hiện phủ sóng 350 thành phố ở Trung Quốc, với hơn 25 triệu đơn hàng mỗi ngày. Tuy nhiên, con số này vẫn còn kém xa so với đỉnh điểm 150 triệu đơn hàng của Meituan và 120 triệu đơn hàng của Taobao Flash Sales.

Tiền thưởng tăng gấp đôi, giờ làm việc cũng dài hơn

Nguyên nhân ban đầu của cuộc chiến giao đồ ăn này là cuộc đấu tranh giành quyền lợi cho người giao đồ ăn. Afeng (tên nhân vật đã được thay đổi), một tài xế Meituan tại Thượng Hải, nhận thấy rằng sau khi JD.com gia nhập thị trường, khối lượng đơn hàng của Meituan đã giảm nhẹ trong thời gian ngắn. Anh đặc biệt ấn tượng với "chương trình khuyến mãi dài hạn" chưa từng có mà Meituan tung ra vào mùa hè này dành cho tài xế. "Hoàn thành một số lượng đơn hàng nhất định trong tháng 7 và tháng 8, bạn có thể nhận được phần thưởng hơn 6.000 NDT".

Chỉ trong vòng vài tháng qua, cuộc chiến giao đồ ăn, trợ cấp và tiền thưởng càng trở nên khốc liệt. Xiaofei, một tài xế của Shanghai Ele.me, nhớ lại rằng trong thời kỳ trợ cấp cao điểm, thu nhập của anh trên mỗi đơn hàng đã tăng gần gấp đôi, đạt 500 đến 1.000 NDT mỗi ngày.

Xiaoxiao (biệt danh), một tài xế khác của Shanghai Meituan, nhận 30 đến 40 đơn hàng mỗi ngày, thậm chí có ca đêm lên đến 50 đơn. Từ tháng 3 đến tháng 5, anh kiếm được trung bình 7.000 đến 8.000 NDT mỗi tháng, mức thu nhập trung bình khá của dịch vụ giao hàng. Trong những tháng bận rộn nhất từ tháng 7 đến tháng 9, thu nhập cao nhất có thể vượt quá 9.000 NDT mỗi tháng. Tuy nhiên, nguyên tắc "làm nhiều, lương cao" đòi hỏi phải làm việc nhiều giờ hơn.

Mặt khác, một tài xế giao đồ ăn ở Thượng Hải cho biết, trong thời gian cao điểm đơn hàng hồi tháng 7, anh lái xe 14 tiếng mỗi ngày. Sau khi trừ tiền làm thêm giờ và những đánh giá tiêu cực, thu nhập của anh chỉ cao hơn bình thường vài chục NDT. "Tôi thậm chí còn không có thời gian để ăn hay đi vệ sinh. Tôi chạy như một cái máy."

Về lâu dài, trợ cấp từ nền tảng sẽ không thể duy trì, và thu nhập của shipper sẽ dần trở lại bình thường. Khi trợ cấp giảm dần và lượng đơn hàng cũng như thu nhập dần trở lại bình thường, nhiều tài xế giao hàng sẽ rơi vào tình trạng bấp bênh. Xiaofei đã quyết định dùng số tiền tiết kiệm được sau nhiều năm giao đồ ăn để mở một nhà hàng thịt nướng, tìm kiếm một cuộc sống ổn định hơn.

Ai mới là người chiến thắng?

Nhìn chung, người tiêu dùng dường như là "người chiến thắng" trong cuộc chiến này. Nhưng khi phân tích kỹ hơn, các mạch máu của toàn bộ ngành công nghiệp ở Trung Quốc đang liên tục bị rút cạn và các chi phí ẩn đang dần dần xuất hiện.

Đối với các doanh nghiệp vừa và nhỏ, cuộc chiến trợ cấp không mang lại lợi ích mà chỉ gây áp lực để tồn tại, mặc dù Alibaba và JD.com công khai tuyên bố rằng tỷ lệ hoa hồng của họ thấp hơn Meituan từ 5-10 phần trăm.

Tuy nhiên, trong hoạt động thực tế, các nền tảng thường chuyển chi phí cho người bán thông qua các phương pháp như "chia sẻ chi phí phiếu giảm giá" và "phí xếp hạng khuyến mãi".

Đối với các doanh nghiệp vừa và nhỏ phụ thuộc vào một nền tảng duy nhất, dù không hài lòng với mức hoa hồng, họ cũng không dám dễ dàng rút lui. Lý do là vì “phụ thuộc vào khối lượng đơn hàng” và rơi vào tình thế tiến thoái lưỡng nan.

Trên thực tế, "lợi ích" dành cho người tiêu dùng cũng chỉ là tương đối. Để kiểm soát chi phí, một số doanh nghiệp đã bắt đầu cắt giảm chi phí bằng cách giảm nguyên liệu thực phẩm, sử dụng nguyên liệu gần hết hạn và hạ thấp tiêu chuẩn đóng gói.

Mâu thuẫn cốt lõi trong ngành giao đồ ăn chưa bao giờ là "ai có thể độc quyền thị trường" mà là "làm thế nào để mang lại lợi ích cho nền tảng, thương nhân, người giao đồ ăn và người dùng".

Cuộc chiến này có thể là một "cuộc cải tổ" trong ngành giao đồ ăn. Nó phơi bày những vấn đề sâu xa của ngành và cũng đẩy ngành này từ "tăng trưởng chóng mặt" sang "phát triển hợp lý".