Tận dụng lợi thế cạnh tranh đưa sầu riêng thành mặt hàng xuất khẩu tỷ USD trong năm 2023

Kỳ vọng sầu riêng thành trái cây xuất khẩu tỷ USD

Những ngày đầu, tháng đầu năm 2023, mặt hàng rau quả đón nhận nhiều đơn đặt hàng hơn so với các nông sản khác. Hoạt động xuất khẩu rau quả sôi động trở lại, hứa hẹn có những đột phá mới trong thời gian tới. Từ đó, ngành rau quả đề ra mục tiêu, năm 2023 tăng trưởng ít nhất là 20% so với năm 2022 và dự kiến xuất khẩu rau quả có thể đạt giá trị tới 4 tỷ USD.

Nhìn lại năm 2022, nhiều loại trái cây tươi như chuối, sầu riêng, chanh dây… đã được xuất khẩu chính ngạch vào thị trường Trung Quốc. Đặc biệt, trong tổng kim ngạch xuất khẩu rau quả, trái sầu riêng đóng góp gần 400 triệu USD.

Từ sau chuyến hàng đầu tiên xuất khẩu chính ngạch vào giữa tháng 9/2022 theo Nghị định thư ký kết giữa Bộ NN-PTNT và Tổng cục Hải quan Trung Quốc, chỉ riêng trong tháng 10/2022, kim ngạch xuất khẩu sầu riêng của nước ta sang Trung Quốc đạt gần 50 triệu USD, tăng 4.120% so với cùng kỳ năm ngoái. Đây là mức tăng chưa từng có trong lịch sử ngành sầu riêng Việt Nam. Tức là, Việt Nam trở thành nhà cung cấp sầu riêng lớn nhất cho thị trường tỷ dân trong tháng 10.

Tính đến hết tháng 10/2022, kim ngạch xuất khẩu toàn ngành sầu riêng đạt 293,6 triệu USD, tăng 91,5% so với cùng kỳ năm 2021; chiếm 17,3% tổng giá trị xuất khẩu trái cây Việt Nam trong 10 tháng năm 2022.

Tại buổi họp báo Triển lãm quốc tế về sản xuất và chế biến rau, hoa, quả Việt Nam (HortEx Vietnam 2023) ở TP.HCM, ông Đặng Phúc Nguyên, Tổng thư ký Hiệp hội Rau quả Việt Nam, nhận định trái sầu riêng năm nay sẽ vượt qua trái thanh long để trở thành loại trái cây xuất khẩu chủ lực đứng đầu trong ngành hàng rau quả và có thể mang về kim ngạch ít nhất là 1 tỷ USD, mà thị trường chính yếu nhất là Trung Quốc.

Tận dụng thế mạnh trong cạnh tranh

Ông Nguyên còn chỉ ra, hiện trái sầu riêng Việt Nam đang có nhiều lợi thế để cạnh tranh với trái sầu riêng của Thái Lan trên thị trường Trung Quốc. 

Bởi sầu riêng từ Thái Lan vận chuyển bằng đường bộ đến biên giới phía Bắc của Việt Nam nhiều khi phải qua Việt Nam với thời gian ít nhất cũng phải 7 - 10 ngày mới tới được cửa khẩu. Trong khi đó, ở Việt Nam, sau khi thu hái, từ lúc xe chở sầu riêng bắt đầu chạy lên cửa khẩu và ra đến chợ của Trung Quốc hiện chỉ mất 1 ngày rưỡi (sau khi Trung Quốc mở cửa trở lại hoàn toàn, bỏ chính sách Zero Covid).

Người tiêu dùng Trung Quốc thích ăn trái sầu riêng chín mềm. Đây lại là thế mạnh với trái sầu riêng ở Việt Nam, từ lúc ra bông cho đến có trái chín là 120 ngày, để xuất khẩu sang Trung Quốc thì chỉ cần đến 110 ngày là có thể thu hái và vận chuyển nhanh đến tay người mua khi trái vừa chín tới. 

Tiếp đó là quãng đường bộ mà sầu riêng Thái Lan phải đi sang Trung Quốc xa hơn, kéo dài hơn so với Việt Nam nên chi phí vận chuyển, logistics cũng cao hơn, giá thành chắc chắn sẽ cao hơn.

Nói chung, nếu so sánh về mặt logistics cho xuất khẩu sầu riêng sang Trung Quốc giữa hai đối thủ là Việt Nam và Thái Lan thì Việt Nam đang có nhiều lợi thế hơn. Vì vậy, Thái Lan đã xem sầu riêng Việt Nam là đối thủ nặng ký nhất tại thị trường tiêu thụ sầu riêng lớn nhất trên toàn cầu là Trung Quốc.

Ngoài lợi thế cạnh tranh, mới đây, Tổng cục Hải quan Trung Quốc chấp thuận thêm 32 mã số vùng trồng và 5 mã số cơ sở đóng gói sầu riêng của Việt Nam đáp ứng đủ yêu cầu của nghị định thư và được phép xuất khẩu sầu riêng tươi sang nước này. Tính tới nay, Việt Nam được Trung Quốc cấp tổng cộng 113 mã vùng trồng và cơ sở đóng gói. Cục Bảo vệ thực vật dự báo con số đó sẽ tiếp tục tăng, bởi 300 mã khác đang trong quá trình kiểm tra trực tuyến để hoàn thiện thủ tục, chờ cấp phép.

Việc được cấp thêm mã số sẽ giúp sầu riêng Việt rộng đường hơn khi xuất sang Trung Quốc. Tuy nhiên, Cục Bảo vệ thực vật lưu ý doanh nghiệp, hợp tác xã và nông dân về việc đảm bảo tinh thần hợp tác, hài hòa lợi ích giữa các bên trong quản lý mã số vùng trồng, mã số cơ sở đóng gói. Từ đó, ổn định vùng nguyên liệu, đảm bảo chất lượng sầu riêng, hướng tới xuất khẩu bền vững.

Hơn nữa, sầu riêng còn là loại trái mà người Trung Quốc ưa chuộng nhưng đến nay nước này vẫn chưa trồng được như một số loại cây ăn trái khác là chuối, thanh long, xoài… Vì vậy, triển vọng xuất khẩu sầu riêng của Việt Nam với kim ngạch tỷ đô/năm vào thị trường lớn như Trung Quốc trong các năm tới là hoàn toàn khả thi, quan trọng là cần tận dụng các lợi thế cạnh tranh.

Dẫu vậy, các chuyên gia nông nghiệp lưu ý, doanh nghiệp Việt không nên phụ thuộc hoàn toàn vào Trung Quốc mà cần đa dạng hóa thị trường. Theo ông Nguyên, các doanh nghiệp nên tận dụng tốt cơ hội gặp gỡ nhà mua hàng quốc tế để mở rộng thị trường xuất khẩu.