Tận dụng tốt hơn nữa ưu đãi từ các FTA để đẩy mạnh xuất khẩu gạo

Hoạt động xuất khẩu gạo của Việt Nam năm 2025 đứng trước nhiều sức ép khi bất ổn an ninh – chính trị gia tăng tại một số khu vực, lạm phát duy trì ở mức cao và thương mại toàn cầu phục hồi chậm. Theo Cục trưởng Cục Xuất nhập khẩu (Bộ Công Thương) Nguyễn Anh Sơn, chính sách tiền tệ thắt chặt tại nhiều nền kinh tế lớn tiếp tục gây xáo trộn thị trường tài chính, tỉ giá, khiến nhu cầu tiêu dùng suy yếu. Đồng thời, nhiều quốc gia đẩy mạnh hàng rào bảo hộ và siết chặt tiêu chuẩn an toàn, phát triển bền vững, chống biến đổi khí hậu đối với hàng nhập khẩu.

Trước bối cảnh đó, Bộ Công Thương, dưới sự chỉ đạo trực tiếp, thường xuyên của Chính phủ và Thủ tướng Chính phủ đã chủ động phối hợp với các bộ, ngành, bám sát diễn biến thị trường để có phản ứng chính sách kịp thời; đồng thời triển khai nhiều giải pháp hỗ trợ hiệp hội, ngành hàng và doanh nghiệp duy trì sản xuất, thúc đẩy xuất khẩu. Trọng tâm là đẩy mạnh hoạt động kết nối cung - cầu qua hệ thống xúc tiến thương mại và mạng lưới Thương vụ Việt Nam ở nước ngoài; hỗ trợ thông tin từng thị trường; tháo gỡ rào cản cho doanh nghiệp giữ vững thị trường truyền thống và mở rộng thị trường mới. Song song là các hoạt động kích cầu tiêu dùng trong nước và kết nối tiêu thụ sản phẩm.

Theo số liệu sơ bộ của Hải quan, 11 tháng năm 2025, xuất khẩu gạo đạt hơn 7,53 triệu tấn, trị giá trên 3,85 tỷ USD; giá bình quân khoảng 511 USD/tấn. So với cùng kỳ năm 2024, năm xuất khẩu gạo cao kỷ lục, lượng giảm 10,9% và trị giá giảm 27,4%. Một số thị trường sụt giảm mạnh như Indonesia (giảm 96,38%), Malaysia (giảm 32,5%). Tuy nhiên, mức tăng tại Ghana (52,64%), Trung Quốc (165,14%), Bangladesh (tăng 238,48 lần) và Senegal (tăng khoảng 73 lần) đã bù đắp phần lớn sự sụt giảm trên. Đến tháng 10/2025, gạo trắng chất lượng cao và gạo thơm chiếm 69% tổng lượng xuất khẩu.

Đại diện Cục Trồng trọt và Bảo vệ thực vật cho biết, sản lượng lúa năm 2026 dự kiến đạt khoảng 43 triệu tấn, giảm khoảng 0,2 triệu tấn do thu hẹp diện tích gieo trồng. Dự báo năm 2026, Phó Cục trưởng Cục Xuất nhập khẩu Trần Quốc Toản nhận định nhu cầu nhập khẩu từ Philippines, Trung Quốc, Bangladesh và nhiều thị trường châu Phi sẽ tăng trở lại; cùng với đó, chất lượng gạo Việt Nam ngày càng cải thiện và các thỏa thuận thương mại tiếp tục tạo thuận lợi cho xuất khẩu.

Theo Phó Chủ tịch, Tổng Thư ký Hiệp hội ngành hàng lúa gạo Việt Nam Lê Thanh Tùng, lúa gạo cần được xác định là hàng hóa đặc biệt, phải theo dõi chặt chẽ để vừa bảo đảm an ninh lương thực, vừa đáp ứng nhu cầu xuất khẩu. Ông đề nghị xây dựng vùng nguyên liệu ổn định, bảo đảm an toàn thực phẩm, truy xuất nguồn gốc, chất lượng đồng nhất và phát triển thương hiệu; đồng thời phối hợp triển khai thí điểm các vùng nguyên liệu đạt chuẩn theo tiêu chí Đề án 1 triệu ha lúa chất lượng cao, phát thải thấp gắn với tăng trưởng xanh đến năm 2030.

Liên quan đến việc tận dụng ưu đãi từ các hiệp định thương mại tự do (FTA), Phó Vụ trưởng Vụ Chính sách thương mại đa biên Ngô Chung Khanh chỉ ra rằng nhiều doanh nghiệp xuất khẩu gạo Việt Nam vẫn chưa khai thác hết tiềm năng FTA, chưa chú trọng thị trường có giá trị cao và thiếu chiến lược phát triển thương hiệu gạo tại các thị trường FTA. Ông đề xuất xây dựng kế hoạch tận dụng FTA bài bản; phân công, phối hợp rõ ràng giữa các cơ quan và doanh nghiệp; thúc đẩy phát triển thương hiệu gạo Việt Nam; tăng cường kết nối và phối hợp theo cơ chế “cùng tiến, cùng lùi”.

Các Thương vụ Việt Nam ở nước ngoài khuyến nghị doanh nghiệp tuân thủ nghiêm yêu cầu về chất lượng, kiểm dịch, mẫu mã, bao bì và lựa chọn đối tác uy tín. Trong bối cảnh thương mại toàn cầu biến động, việc nâng chuẩn chất lượng và tận dụng tốt hơn ưu đãi từ FTA sẽ là yếu tố then chốt để gạo Việt Nam nâng cao vị thế trong năm 2026.