Tham gia chuỗi cung ứng toàn cầu nâng tầm doanh nghiệp Việt

Doanh nghiệp Việt Nam đang đứng trước cơ hội không thể tốt hơn để có thể "chen chân" vào các chuỗi cung ứng toàn cầu để tăng khả năng cạnh tranh. Đây là nhận định chung của nhiều chuyên gia tại hội thảo khoa học quốc gia "Tác động của chuyển dịch chuỗi cung ứng toàn cầu tới kinh tế Việt Nam" do Viện Thương mại và Kinh tế quốc tế - Đại học Kinh tế quốc dân tổ chức mới đây tại Hà Nội.

Việt Nam đang nổi lên như một trung tâm sản xuất nhờ lợi thế về vị trí địa lý, chi phí lao động cạnh tranh, và chính sách thu hút đầu tư hiệu quả. Tuy nhiên, sự chuyển dịch chuỗi cung ứng toàn cầu đặt ra những câu hỏi lớn: Làm sao tận dụng cơ hội từ xu hướng đa dạng hóa chuỗi cung ứng? Ngành nào sẽ chịu tác động lớn nhất? Và làm thế nào để nâng cao năng lực nội địa hóa, đáp ứng tiêu chuẩn quốc tế về lao động, môi trường, và chuyển đổi số?

Theo các chuyên gia, yêu cầu về tiêu chuẩn xanh và tính minh bạch ngày càng khắt khe từ các đối tác lớn như Mỹ và EU đòi hỏi Việt Nam phải nâng cao năng lực công nghệ và quản lý. Đồng thời, Việt Nam cũng phải cạnh tranh với các quốc gia Đông Nam Á khác để thu hút vốn FDI, đặc biệt trong ngành công nghệ cao.

TS. Nguyễn Quốc Việt, Phó Viện trưởng Viện Nghiên cứu Kinh tế và Chính sách (Trường Đại học Kinh tế, Đại học Quốc gia Hà Nội), chia sẻ về thực trạng và thách thức của doanh nghiệp Việt trong việc tham gia chuỗi cung ứng toàn cầu. Tác động lan tỏa từ khu vực FDI trong chuyển giao công nghệ và hỗ trợ doanh nghiệp nội địa vẫn chưa đủ mạnh. Các doanh nghiệp Việt Nam phần lớn chỉ tham gia vào các chuỗi giá trị có giá trị gia tăng thấp, với sự liên kết tập trung chủ yếu ở các ngành công nghệ thấp, trung bình và dịch vụ.

TS. Việt cũng trích dẫn báo cáo chỉ số hiệu quả FDI tại các nước ASEAN, trong đó Việt Nam xếp thứ 90/100 về trình độ công nghệ và đổi mới sáng tạo, với công nghệ nền tảng ở vị trí 92/100, năng lực đổi mới sáng tạo xếp thứ 77/100, và đầu tư R&D chỉ chiếm 0,2% GDP, đứng thứ 84/100.

Dẫu vậy, ông cho rằng doanh nghiệp Việt hoàn toàn có thể thành công bằng cách tập trung vào các thị trường "ngách" – nơi hàng hóa Việt có lợi thế vượt trội và phù hợp với năng lực hiện tại. Việc tham gia vào các chuỗi cung ứng lớn, đòi hỏi tiêu chuẩn cao, có thể là một mục tiêu dài hạn, nhưng không nên quá vội vàng.

"Việt Nam cần tạo lập các chuỗi sản xuất toàn cầu và thúc đẩy chuyển giao công nghệ từ các doanh nghiệp FDI sang doanh nghiệp nội địa. Đây là hướng đi chiến lược giúp nâng cao năng lực và vai trò của doanh nghiệp Việt trong chuỗi cung ứng toàn cầu", TS. Việt nói.

TS. Tạ Văn Lợi, Hiệu trưởng Trường Kinh doanh – Đại học Kinh tế Quốc dân, nhấn mạnh, từ kinh nghiệm thực tế, Việt Nam cần tránh lệ thuộc vào một số quốc gia đang chi phối nguồn cung toàn cầu. Thay vào đó, việc dịch chuyển sản xuất và chuỗi cung ứng sang các quốc gia tương tự để đa dạng hóa nguồn cung cấp là một bước đi cần thiết.

Bên cạnh đó, ông đề xuất tập trung thay thế dần các chuỗi cung ứng dài bằng các chuỗi ngắn hơn, tăng cường kết nối khu vực và vùng, đồng thời thúc đẩy sản xuất nội địa, đặc biệt trong lĩnh vực hàng hóa cơ bản và thiết yếu. Việt Nam có thể vươn lên làm chủ chuỗi cung ứng nông, lâm sản, kết hợp năng lực gia công thực phẩm với Trung Quốc, thông qua các kênh như China Town để xuất khẩu ra toàn cầu.

TS. Lợi cũng khuyến nghị đẩy mạnh phát triển các công nghệ mới, tạo ra vật liệu, sản phẩm và năng lượng tiên tiến, đặc biệt là năng lượng tái tạo và vật liệu nhẹ cho các ngành công nghiệp chủ lực như ô tô, máy tính, điện tử. Việc quy hoạch và phát triển nguồn tài nguyên đất hiếm một cách có kế hoạch sẽ giúp nâng cao năng lực cạnh tranh quốc gia trong chuỗi cung ứng toàn cầu.

Ông nhấn mạnh vai trò của việc xây dựng các quỹ đầu tư mạo hiểm và hợp tác tài trợ đào tạo nhằm nâng cao chất lượng nhân lực, đồng thời tiếp cận công nghệ hiện đại một cách nhanh chóng. "Khi doanh nghiệp Việt đạt được đủ năng lực về vốn, công nghệ và quản lý, chúng ta có thể từng bước vươn lên làm chủ các chuỗi cung ứng, thậm chí trở thành những doanh nghiệp cốt lõi của chuỗi", TS. Lợi khẳng định.