Thanh Hóa: Hướng đến nền nông nghiệp xanh, thông minh

Xanh hóa nông nghiệp - xu thế tất yếu

Những năm qua, Thanh Hóa đã chú trọng tích tụ, tập trung đất đai để hình thành các vùng sản xuất quy mô lớn, ứng dụng công nghệ cao nhằm xóa bỏ tình trạng manh mún, nhỏ lẻ. 

Giai đoạn 2021-2024, toàn tỉnh đã tích tụ gần 30 nghìn ha đất nông nghiệp, trong đó gần 2.900 ha đạt tiêu chuẩn công nghệ cao, hơn 13 ha được chứng nhận hữu cơ quốc tế. Mục tiêu đến năm 2030, Thanh Hóa sẽ có 50 nghìn ha đạt chuẩn VietGAP hoặc canh tác theo phương pháp hữu cơ.

Không chỉ sản xuất, chế biến nông sản cũng được chú trọng. Toàn tỉnh hiện có trên 1.300 cơ sở chế biến nông - lâm - thủy sản, khoảng 190 cơ sở đã đầu tư công nghệ hiện đại. Hơn 80 doanh nghiệp, hợp tác xã tham gia chuỗi tiêu thụ tại Hà Nội, TP Hồ Chí Minh và nhiều đô thị lớn. Hiện Thanh Hóa duy trì 112 chuỗi cung ứng thực phẩm an toàn, cung cấp gần 620 tấn thực phẩm mỗi năm. Nông sản địa phương đã xuất khẩu tới 30 quốc gia, đạt kim ngạch 290-310 triệu USD/năm.

Song song với đó, mô hình nông nghiệp hữu cơ, tuần hoàn, không chất thải đang được khuyến khích phát triển. Đây là phương thức sản xuất theo chu trình khép kín từ quá trình sản xuất kết hợp giữa truyền thống và các tiến bộ khoa học - kỹ thuật cùng những phương pháp quản lý hiện đại. Tận dụng tối đa phụ phẩm, giảm chi phí, bảo vệ môi trường và nâng cao giá trị nông sản, tăng thu nhập cho người sản xuất.

Doanh nghiệp tiên phong chuyển đổi xanh

Nhiều doanh nghiệp Thanh Hóa đã mạnh dạn đầu tư công nghệ, chuyển đổi số và xanh, trở thành hạt nhân lan tỏa.

Điển hình, tại Công ty CP Đầu tư phát triển VinaGreen hiện vận hành nhà máy chế biến nông sản trên diện tích 6,5 ha, công suất 100 nghìn tấn lúa gạo/năm, đạt tiêu chuẩn xuất khẩu sang Đức, Nhật Bản. Giai đoạn 2 đang triển khai hướng tới sản phẩm chế biến sâu như bột ngũ cốc, bánh gạo, bún, mì ăn liền để xuất khẩu sang Trung Quốc, Mỹ, Trung Đông và EU.

Điểm nổi bật là doanh nghiệp áp dụng hệ thống quản trị hợp nhất, cảm biến nhiệt, đóng gói tự động, bán hàng bằng trí tuệ nhân tạo, giúp hiệu quả sản xuất và chăm sóc khách hàng tăng gấp nhiều lần. Quan trọng hơn, chiến lược chuyển đổi số và chuyển đổi xanh được triển khai xuyên suốt từ khâu sản xuất trên đồng ruộng đến chế biến, bảo quản và phân phối.

Công ty CP Mía đường Lam Sơn (Lasuco) xác định công nghệ xanh là chìa khóa. Doanh nghiệp ứng dụng viễn thám, GIS và máy bay không người lái để quản lý vùng mía; lắp đặt cảm biến điều tiết tưới tiêu, bón phân tự động; sử dụng AI thu thập dữ liệu phát thải khí nhà kính. Tại nhà máy, hệ thống silo và cảm biến giúp giảm chi phí, nâng cao hiệu quả quản lý.

Trong sản xuất lúa, Lasuco phối hợp cùng nông dân lắp đặt hệ thống cảm biến đo độ ẩm, nhiệt độ, điều tiết tưới tiêu và bón phân tự động; ứng dụng AI để thu thập dữ liệu phát thải khí nhà kính. Tại các nhà máy, hệ thống cảm biến nguyên liệu và silo chứa hàng giúp giảm đáng kể chi phí nhân công và nâng cao hiệu quả quản lý.

Đặc biệt, Lasuco cùng các đối tác quốc tế triển khai vùng tín chỉ carbon trên cánh đồng mía xứ Thanh. Dự kiến quý IV năm nay, doanh nghiệp sẽ nhận những tín chỉ carbon đầu tiên do Verra công nhận, tạo bước đệm để ngành mía đường Việt Nam tham gia thị trường tín chỉ carbon tự nguyện toàn cầu, đồng thời mở rộng mô hình sang vùng lúa. 

Không chỉ dừng ở tín chỉ, Lasuco và đối tác còn xây dựng hệ thống MRV (Measurement - Reporting - Verification: Đo lường - Báo cáo - Thẩm tra) theo chuẩn quốc tế, qua đó tối ưu chuỗi cung ứng từ vùng nguyên liệu đến nhà máy, minh bạch truy xuất và đáp ứng tiêu chuẩn xuất khẩu xanh.

Hiện tại, doanh nghiệp kiên trì vận hành trên ba trụ cột: công nghệ - con người - mô hình quản trị. Mục tiêu là đưa người nông dân từ vai trò người sản xuất trở thành "nhà quản lý carbon" - chủ thể trực tiếp tạo ra giá trị xanh. Không chỉ doanh nghiệp, nhiều nông dân Thanh Hóa cũng mạnh dạn đổi mới sản xuất theo hướng xanh để bắt nhịp mô hình tuần hoàn.

Ông Hà Thịnh Hưng, xã Nga An (Nga Sơn) đã xây dựng trang trại VAC rộng 1,6 ha, kết hợp trồng dưa vàng, nho sữa Hàn Quốc trong nhà lưới, chăn nuôi gần 1.000 con lợn và thả cá. Toàn bộ chất thải chăn nuôi khoảng 20 tấn/năm được chuyển xuống ngâm ủ tại bể biogas, sau đó bơm lên các ao lắng, phối trộn với chế phẩm sinh học, tiếp tục quá trình ngâm ủ để trở thành phân bón hữu cơ. 

Nguồn phân này được ông sử dụng để chăm sóc toàn bộ cây trồng trong trang trại, vừa có tác dụng cải tạo đất, vừa không gây ô nhiễm môi trường. Quy trình sản xuất khép kín giúp tiết kiệm chi phí, cải tạo đất, không gây ô nhiễm môi trường. Nhờ đó, trang trại mỗi năm thu về 700-800 triệu đồng, đồng thời cung cấp sản phẩm sạch, được thị trường đón nhận.

Định hướng và giải pháp

Dù đạt nhiều kết quả, quá trình chuyển đổi xanh ở Thanh Hóa vẫn đối diện không ít khó khăn. Toàn tỉnh có gần 1.450 doanh nghiệp nông nghiệp, nhưng hơn 70% mới ở mức khởi động (mức 1-2) của thang đo chuyển đổi số DBI (giai đoạn khởi động và đang phát triển). Rất ít doanh nghiệp đạt cấp độ 3-5 (phát triển - hoàn thành - dẫn dắt). Tỷ lệ doanh nghiệp chuyển đổi xanh và áp dụng mô hình kinh tế tuần hoàn còn khá thấp, chỉ dưới 20% và chủ yếu tập trung ở một số doanh nghiệp lớn.

Ô nhiễm môi trường, lãng phí đất và nước vẫn là vấn đề nổi cộm. Việc ứng dụng công nghệ trong sản xuất chưa đồng đều, thiếu hệ sinh thái hỗ trợ doanh nghiệp đổi mới sáng tạo. Chuyển đổi xanh mới dừng ở nhận thức, chưa lan tỏa sâu rộng đến toàn cộng đồng nông dân và doanh nghiệp.

Theo Quy hoạch tỉnh Thanh Hóa thời kỳ 2021-2030, tầm nhìn đến 2045, phát triển nông nghiệp công nghệ cao, sinh thái, hữu cơ gắn với chuyển đổi số toàn diện là trụ cột. Do vậy, các chính sách về chuyển đổi xanh, chuyển đổi số và đổi mới sáng tạo cần đi trước, tạo hành lang pháp lý, cơ chế khuyến khích mạnh mẽ để doanh nghiệp, hợp tác xã và nông dân tham gia.

Về phía doanh nghiệp, công nghệ phải trở thành nền tảng, gắn với đầu tư bài bản nhằm nâng cao năng suất, giảm phát thải và gia tăng giá trị. Về phía con người, nông dân phải là trung tâm, được đào tạo để từ người sản xuất truyền thống trở thành tác nhân trực tiếp kiến tạo giá trị xanh, góp phần vào mục tiêu phát thải ròng bằng "0" của Việt Nam.

Xanh hóa và thông minh hóa nông nghiệp không chỉ là xu thế tất yếu mà còn là yêu cầu sống còn để Thanh Hóa nâng cao năng lực cạnh tranh, khẳng định vị thế trong chuỗi cung ứng toàn cầu. Với sự đồng hành của Nhà nước, quyết tâm của doanh nghiệp và nông dân, cùng những chính sách đột phá, Thanh Hóa có cơ sở để trở thành điểm sáng về nông nghiệp xanh, hiện đại, bền vững trong khu vực và cả nước.