Thanh Hóa: Lương y Hoàng Văn Hùng nỗ lực đưa thuốc Nam trở thành sản phẩm OCOP

Kế thừa và nối nghiệp tiền nhân

Trong nhiều năm qua, danh tiếng của lương y Nguyễn Văn Hùng được nhiều phương tiện truyền thông và các diễn đàn của giới Đông y trong và ngoài tỉnh nhắc đến là người kế nghiệp, tìm tòi, phát triển gia tộc Đông y lâu đời của xứ Thanh. Khi nhận được tin những sản phẩm của ông từ cây thuốc Nam đã được công nhận là sản phẩm OCOP, chúng tôi lại tìm đến khu chế xuất thuốc Nam của ông để tìm hiểu sâu hơn về điều này. 

Tại Hội Đông y TP Thanh Hóa, vẫn với dáng vẻ khỏe khoắn, hào sảng, thể hiện rõ sự nhanh nhẹn của một người chơi thể thao chính hiệu, vị lương y đã gần 70 tuổi niềm nở tiếp chúng tôi.

Mở đầu câu chuyện, ông nói, nghề y là cái nghề, cái nghiệp đã chọn ông. Sinh ra trong dòng họ khoa giáp, nho y, bố ông là cụ Cử Thâm, nguyên phó Viện trưởng Bệnh viện Y học cổ truyền Trung ương. Cụ cũng là một trong những người sáng lập đầu tiên của Trung kỳ Y học hội (tiền thân của Hội Đông y Việt Nam). Ông nội là Hoàng Văn Cư đậu Phó bảng khoa Giáp Thìn , năm Thành Thái 16 (1904) làm đến quan Đốc học Nghệ An. Năm 25 tuổi, cụ đậu cử nhân Hán học nhưng không ra làm quan mà theo cách mạng và làm nghề thuốc chữa bệnh cứu người. Ông cố nội là Hoàng Nguyên Lễ - Giải Nguyên khoa thi Thái ngự y năm Tự Đức 4 (1851) làm quan đến Chánh ngự y, từng được đi sứ sang nhà Thanh… cuộc đời và sự nghiệp của họ gắn liền với nền y học nước nhà.

Là truyền nhân của những "cây đa, cây đề" trong lĩnh vực y học vi lượng đồng căn (liệu pháp chữa bệnh an toàn và tự nhiên để làm giảm các triệu chứng, giúp cơ thể phục hồi và cải thiện sức khỏe tổng thể), ông Hùng áp lực bởi cái bóng qúa lớn của cha ông mình, đồng thời cũng chứng kiến bao vất vả, cực nhọc của cha mình. Vì thế, ngay từ nhỏ, chàng thanh niên cá tính Hoàng Văn Hùng đã không mấy mặn mà với nghề y. Ông phóng khoáng, năng nổ, thích hoạt động chân tay, khác hoàn toàn với ông và bố - những con người nho nhã, thích nghiên cứu về cây cỏ. Ông thích thơ ca và thể thao nên đã nộp đơn vào Trường Đại học Thể dục thể thao. Tốt nghiệp, ông trở thành một thầy giáo dạy thể thao.

Ấy thế mà, người tính không bằng trời tính, cái duyên nghiệp của gia đình cứ quấn lấy ông. Nói là không quan tâm nhưng lớn lên bằng cốc nước lá rừng, tắm bằng nồi lá xông quanh nhà, gối đầu bằng chiếc gối nhét đầy dược liệu…, thuốc Nam cứ ngấm vào da thịt, hơi thở, nâng giấc tuổi thơ của ông. Vì thế, dù không học hành bài bản, ông cũng "dắt lưng" được ít, nhiều kiến thức Đông y của mình. Chuyển công tác sang Liên đoàn Bóng đá tỉnh, ông có nhiều cơ hội phát huy "tài lẻ" của mình. Ông nhận thấy cây thuốc Nam vốn rất hay, lại cũng có phần hữu ích trong chữa trị. Thế nhưng, vị thế của cây thuốc Nam lại không bằng thuốc Bắc.

Băn khoăn trăn trở rồi một ngày đẹp trời, ông đăng ký học lớp chuyên khoa y học cổ truyền do Bộ Y tế mở, khi đã gần 50 tuổi. Cứ mày mò tìm kiếm, cóp nhặt như một đứa trẻ đi tìm con chữ, ông Hùng say mê với nghề gia truyền từ lúc nào không hay. Dần dà, ông cũng đúc rút thêm được nhiều bài thuốc quý phù hợp với thể trạng, đặc tính bệnh của người Việt khi cùng sinh sống trên vùng địa khí hậu nhiệt đới gió mùa.

Vậy là, "gia sản"  30 năm trèo núi, băng rừng của ông là đề tài khoa học cấp tỉnh đạt loại khá: Nghiên cứu lựa chọn cây dược liệu quý, Xây dựng mô hình vườn dược liệu và xây dựng xưởng bào chế thuốc 5.000 m2 tại vườn thực nghiệm nuôi cấy mô Quảng Thắng, huyện Quảng Xương, nghiệm thu năm 2012 và nghiên cứu sản xuất 3 loại thuốc và 4 loại thực phẩm chức năng, nghiệm thu năm 2015 đã thành công. Từ năm 2017 đến nay, lương y Hoàng Văn Hùng cùng các dược sĩ đã và đang thực hiện Dự án Xây dựng và phát triển thương hiệu Rượu Tỏa Dương cụ Cử Thâm. Đây thực sự là loại rượu quý, được nhiều nhà hàng và người tiêu dùng ghi nhận và đánh giá cao.

Khát vọng vươn xa

Từ xa xưa, dân ta đã có truyền thống trồng và sử dụng thuốc Nam trong phòng, chống dịch bệnh. Và nhu cầu sử dụng cây dược liệu chữa bệnh đang không ngừng tăng cao. Tuy nhiên, thế hệ trẻ dần không còn "mặn mà" với việc theo học nghề làm thuốc Nam cổ truyền nên không có người giữ gìn và phát huy. Trăn trở trước nguy cơ nghề này bị mai một, năm 1994, ông Hoàng Văn Hùng đã đứng ra thành lập Hãng thuốc Thể thao - Đông y gia truyền Cụ Cử Thâm, xin giấy phép để có thể sản xuất các loại thuốc theo tiêu chuẩn của ngành Y tế, nhằm đáp ứng nhu cầu và điều kiện điều trị bệnh của các bệnh nhân.

Ông chia sẻ: "Nếu vẫn giữ được quy mô là nhà thuốc gia truyền, thì với số lượng bệnh nhân đông, cả trong và nước ngoài, rất nhiều người sẽ không có điều kiện đến tận nhà thuốc để khám bệnh, lấy thuốc. Hơn nữa, việc chuẩn hóa các bài thuốc gia truyền, sản xuất khép kín trên dây truyền hiện đại chắc chắn sẽ giúp nâng cao chất lượng sản phẩm, bảo đảm an toàn vệ sinh thực phẩm. Đồng thời, việc hãng thuốc đi vào hoạt động đã tạo thu nhập cho người dân địa phương thông qua việc thu mua các sản phẩm dược liệu khô do người dân thu hái trong tự nhiên".

Với 30 năm thành lập, miệt mài và năng động, nỗ lực lớn, quyết tâm cao của Ban giám đốc cùng đội ngũ cán bộ, nhân viên, Hãng thuốc Thể thao - Đông y gia truyền Cụ Cử Thâm đã tạo nên "mật ngọt cho đời", góp phần gìn giữ, phát triển và quảng bá nhiều bài thuốc Nam cổ truyền có giá trị, như: Hoàn sinh lực, Thập hoàng hoàn, rượu Tỏa Dương, xoa bóp Sport, vị tràng hoàn, Hầu tê hoàn, Sinh tinh tái tạo hoàn, Hồi xuân, Hậu đường đan, Hóa ứ hoàn, Khởi dương hoàn… dưới dạng viên uống, cao… giữ nguyên vẹn tinh chất và tác dụng phương thuốc cổ truyền của gia tộc, tạo sự tiện dụng cho người dùng, có thể mang theo bên mình mọi lúc mọi nơi.

Hiện nay, ngoài việc sản xuất thuốc, Hãng thuốc Thể thao - Đông y gia truyền còn triển khai mô hình sản xuất và khôi phục một số cây dược liệu được Sở Khoa học và Công nghệ phân bổ cho các xã miền núi trồng với các loại dược liệu, như: Kim ngân hoa, hà thủ ô đỏ lá khôi, đinh lăng, ba kích, cát sâm, sâm cau, sa nhân… để đánh giá khả năng thích nghi, từ đó, tạo tạo thêm đối tượng dược liệu có giá trị kinh tế cao. 

Được biết, ngoài việc trực tiếp đến từng vùng nguyên liệu quý rải từ Bắc vào Nam để tìm kiếm những cây thuốc quý hiếm, lương y Hoàng Văn Hùng đã quy nạp nhiều loại cây giống thuộc hàng danh sách cây thuốc quý hiếm của Việt Nam về một mối. Với việc chủ động tạo ra một hệ thống nguồn nguyên liệu này tại Thanh Hóa, ông đã và đang góp phần bảo tồn nguồn gốc của các dược liệu quý hiếm của Việt Nam.

Nhằm đưa những tiến bộ khoa học vào quá trình sản xuất sản phẩm, cũng như đáp ứng tiêu chuẩn ngày càng khắt khe của ngành y dược cũng như không ngừng nâng cao chất lượng sản phẩm, ông Hùng đã đầu tư xây dựng tiếp xưởng sản xuất trên quy mô 1.000m2 tại lô D6-4 khu công nghiệp Đình Hương - Tây Bắc Ga (TP. Thanh Hóa). Đây là một nhà máy được đầu tư trang thiết bị hiện đại, sản xuất với quy trình khép kín theo tiêu chuẩn, bảo đảm sản phẩm đến với người bệnh luôn đạt chất lượng và hiệu quả cao. Riêng An Tràng Hoàn và Rượu Tỏa Dương đã được tỉnh Thanh Hóa công nhận là sản phẩm đạt chuẩn OCOP 3 sao là minh chứng rõ nhất cho chất lượng và hiệu quả của các sản phẩm do đơn vị sản xuất.

Hiện tại, Hãng đang tạo việc làm cho khoảng 15 lao động sản xuất dược liệu, với mức lương từ 5 triệu đồng/người/tháng, phát triển hàng chục đại lý phân phối sản phẩm. Nhiều năm liền, Hãng thuốc Thể thao - Đông y gia truyền Cụ Cử Thâm vinh dự được Hội Nam y Việt Nam biểu dương là một trong những doanh nghiệp sản xuất thuốc nam tiêu biểu. Đơn vị cũng được Sở  Khoa học và Công nghệ Thanh Hóa cấp giấy chứng nhận Doanh nghiệp khoa học và công nghệ. Bản thân lương y Hoàng Văn Hùng cũng nhận được nhiều bằng khen, giấy khen, bằng chứng nhận của các cấp từ Trung ương tới địa phương. Đặc biệt, năm 2013 ông được Nhà nước trao tặng Giải thưởng Hải Thượng Lãn Ông cao quý, được Hội Đông y Việt Nam vinh danh là thầy thuốc tiêu biểu của toàn quốc.

Thuốc Nam là tài nguyên vô giá bảo vệ sức khỏe cho con người. Việc bảo tồn, phát triển nghề thuốc Nam không chỉ góp phần bảo đảm sinh kế cho người lao động, đặc biệt là người dân tộc thiểu số, mà còn làm phong phú, bổ sung vào kho tàng thuốc Nam của cả nước nhiều loại dược liệu đang đần cạn kiệt và mai một. Sự thay đổi trong tư duy, phương thức sản xuất sẽ là cú hích để giữ gìn, phát triển cây dược liệu, bài thuốc quý, chuẩn hóa các bài thuốc dân tộc, góp phần phát huy và phát triển bền vững cây thuốc nam nói riêng và dược liệu Việt Nam nói chung. Tuy nhiên, cần có cơ chế, chính sách, cách làm thiết thực hơn nữa để bảo tồn và phát huy giá trị cây dược liệu trên địa bàn tỉnh Thanh Hóa nói riêng và cả nước nói chung.