Thanh Hóa: “Múa đèn xếp chữ và hát chèo chải cổ” đón nhận Di sản văn hoá phi vật thể Quốc gia

Lịch sử hình thành của nghệ thuật trình diễn dân gian "Múa đèn xếp chữ, hát chèo chải cổ" bắt đầu từ khi có lễ hội tháng Giêng có tên là "Ngư Võng Phường" của làng Nhân Cao, xã Thiệu Quang, huyện Thiệu Hóa. Do bối cảnh lịch sử và chiến tranh, từ năm 1954 đến năm 1976 bị mai một, đứt quãng, mãi đến năm 1977 mới được các nhà nghiên cứu văn hóa trong tỉnh và Trung ương cùng các nghệ nhân trong làng sưu tầm khôi phục và được hoạt động trở lại.

Thuở xưa, làng Nhân Cao nằm trong một vùng đất hoang rộng lớn, gần với khu vực ngã Ba Bông. Phía Đông Nam ngăn cách với dòng sông Mã. Tương truyền thuở ấy có một người đàn bà đang mang thai bị chết đuối không rõ từ đâu trôi dạt vào bờ hóa thành dãy núi nằm dọc ven sông. Dãy núi này có tên là Phúc Nhân, núi cũng là một con đê dài, nước sông Mã có dâng cũng không thể tràn vào vùng hữu ngạn được.

Thấy vậy, số người làm nghề chài lưới ở dưới sông lên tụ cư ở đây. Lúc đầu, họ dựng nhà tạm, ban ngày vẫn lênh đênh sông nước đánh bắt cá tôm, tối về nhà cơm nước sáng sớm hôm sau lại ra sông hành nghề. Khi dân cư đông đúc, họ đã tập trung khai phá đất hoang làm thành đồng ruộng, từ đây làng cũng bắt đầu hình thành. Trải qua nhiều tên gọi khác nhau, đến nay làng đổi thành làng Nhân Cao, xã Thiệu Quang, huyện Thiệu Hóa, tỉnh Thanh Hóa.

Nghệ thuật trình diễn "Múa đèn xếp chữ, hát chèo chải cổ" trong lễ hội Ngư Võng Phường, là những hoạt động nghệ thuật dân gian mang đậm màu sắc tín ngưỡng sông nước của cộng đồng làng Nhân Cao, với mong muốn được dâng lên các vị thần linh, tổ nghề bằng tất cả lòng thành kính của mình.

Theo thông lệ hằng năm của làng Nhân Cao, "Múa đèn xếp chữ và hát chèo chải cổ" diễn ra vào ngày 12 tháng Giêng, trong dịp lễ hội Ngư Võng Phường, và được tổ chức tại đình làng. Nghệ thuật "Múa đèn xếp chữ và hát chèo chải cổ" có 8 tiết mục được trình diễn vào buổi tối ngày 12 tháng Giêng, trong đó, có 3 tiết mục hát và múa chèo chải cổ, và 5 tiết mục hát múa đèn xếp chữ.

Nhận thức được tầm quan trọng của giá trị di sản văn hóa phi vật thể, đồng thời để bảo tồn, phát huy giá trị di sản "Múa đèn xếp chữ và hát chèo chải cổ", thời gian qua, huyện Thiệu Hóa luôn quan tâm lãnh đạo, chỉ đạo công tác gìn giữ, bảo tồn, phát huy giá trị di sản văn hoá trong sự nghiệp phát triển kinh tế - xã hội.

Phát biểu tại buổi lễ, Phó Chủ tịch UBND tỉnh Đầu Thanh Tùng nhiệt liệt chúc mừng và biểu dương Đảng bộ, chính quyền và nhân dân huyện Thiệu Hóa, xã Thiệu Quang nói chung, các nghệ nhân và người dân làng Nhân Cao nói riêng đã nỗ lực, chung sức, đồng lòng gìn giữ, bảo tồn, thực hành, phát huy di sản văn hóa độc đáo, đặc sắc "Múa đèn xếp chữ và hát chèo chải cổ", để di sản ngày càng có sức sống bền vững, lan tỏa sâu rộng, và được vinh danh, tiếp tục tỏa sáng trong dòng chảy văn hóa của dân tộc.

Để tiếp tục tạo sức sống mới, sự lan tỏa và truyền cảm hứng mạnh mẽ các giá trị của di sản nghệ thuật trình diễn dân gian "Múa đèn xếp chữ và hát chèo chải cổ", đồng chí Phó Chủ tịch UBND tỉnh Đầu Thanh Tùng đề nghị: Các cấp chính quyền và nhân dân huyện Thiệu Hóa, xã Thiệu Quang cần phối hợp chặt chẽ với Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch và các đơn vị có liên quan để được hướng dẫn, triển khai nghiêm túc, có hiệu quả việc bảo vệ và phát huy giá trị của di sản. 

Đồng thời tiếp tục nghiên cứu, làm sáng tỏ hơn nữa về các giá trị của di sản nghệ thuật trình diễn dân gian "Múa đèn xếp chữ và hát chèo chải cổ". Đặc biệt, các nghệ nhân và người dân làng Nhân Cao phải xác định gìn giữ, bảo tồn và phát huy giá trị di sản bằng tâm huyết, tình cảm, trách nhiệm, bằng nội lực và với tất cả niềm tự hào, để các giá trị lịch sử - văn hóa tốt đẹp của di sản tiếp tục được phát huy và lan tỏa mạnh mẽ, rộng rãi hơn nữa trong cộng đồng.