Thanh Hóa: Phát triển du lịch gắn với bảo tồn, phát huy các giá trị văn hóa

Những năm qua tỉnh Thanh Hóa đã tập trung bảo tồn, phát huy các giá trị văn hóa để thu hút khách du lịch trong và ngoài nước. Qua đó, góp phần thúc đẩy kinh tế địa phương phát triển; đồng thời gìn giữ, bảo vệ các giá trị văn hóa cho thế hệ tương lai.

Hiện tại Thanh Hóa có 7 dân tộc chủ yếu cùng sinh sống là Kinh, Mường, Thái, Dao, Mông, Thổ, Khơ Mú. Mỗi dân tộc đều mang trong mình bản sắc văn hóa riêng từ phong tục tập quán, trang phục truyền thống, kho tàng văn hóa dân gian... dệt nên bức tranh văn hóa đa sắc màu, đồng thời đây cũng là tài nguyên vô giá để phát triển kinh tế du lịch.

Trên cơ sở xác định vai trò của văn hóa trong phát triển kinh tế - xã hội, trước yêu cầu phát triển bền vững, ngành du lịch Thanh Hóa đưa ra sản phẩm du lịch văn hóa trở thành một trong những dòng sản phẩm quan trọng hàng đầu được thúc đẩy phát triển trong "Chiến lược phát triển du lịch Việt Nam đến năm 2030", trong đó chú trọng phát triển du lịch cho các mục tiêu phát triển bền vững gắn phát triển du lịch với bảo tồn, phát huy giá trị di sản và bản sắc văn hóa dân tộc...

Với gần 90% dân số là đồng bào các dân tộc Thái và Mường, thời gian qua huyện Lang Chánh luôn chú trọng đến công tác bảo tồn, giữ gìn những nét đẹp của văn hóa truyền thống các dân tộc trên địa bàn để phát triển du lịch. 

Nổi bật là huyện Lang Chánh đã tích cực phục dựng, bảo tồn, tổ chức các hoạt động lễ hội, ngày hội gắn với đời sống sinh hoạt, văn hóa của người dân phục vụ phát triển các loại hình du lịch văn hóa, du lịch cộng đồng, du lịch sinh thái hấp dẫn du khách. Hàng năm, bên cạnh những lễ hội do bà con dân làng tự đứng ra tổ chức như lễ mừng lúa mới, lễ mừng nhà mới, lễ cầu mưa... các ngành, địa phương trong huyện cũng tích cực tổ chức các lễ hội truyền thống mang đậm dấu ấn của cộng đồng dân cư bản địa.

Trong đó, lễ hội Mường Đeng đã và đang tạo được sức hấp dẫn du khách lớn nhất trên địa bàn huyện. Đây là lễ hội truyền thống của đồng bào dân tộc Thái tại xã Yên Khương, được tổ chức vào tháng 10 hàng năm thu hút nhiều du khách tham dự. Trong lễ hội diễn ra các hoạt động giao lưu văn hóa - thể thao, trò chơi, trò diễn truyền thống của dân tộc Thái. Ngoài ra, du khách và người dân còn được tham quan phiên chợ vùng cao bản Ngàm Pốc với những mặt hàng truyền thống như đồ dệt thổ cẩm, mây tre đan, nông sản đặc trưng của địa phương, và được thưởng thức ẩm thực ngay tại phiên chợ; cùng với đó là được trải nghiệm, khám phá danh thắng ruộng bậc thang ở bản Peo, bản Ngàm Pốc, hay hòa mình vào thiên nhiên thung lũng hoa Mường Đeng...

Trên địa bàn huyện Lang Chánh còn có nhiều lễ hội được phát huy và phục dựng như lễ hội Chí Linh Sơn, lễ hội chùa Mèo... Từ việc phục dựng, tổ chức các lễ hội truyền thống, các giá trị văn hóa tốt đẹp mang đậm bản sắc văn hóa của dân tộc trên địa bàn huyện ngày càng được phát huy, tạo ra sản phẩm du lịch hấp dẫn du khách tham quan, trải nghiệm.

Nhắc đến xứ Thanh là nhắc đến vùng đất giàu trầm tích các giá trị của nền văn hóa nổi bật là nền văn hóa Trống đồng Đông Sơn. Đây cũng là một trong những " cái nôi" chứa đựng giá trị văn hóa phi vật thể tiêu biểu của người Việt nói chung và đồng bào các dân tộc thiểu số nói riêng với những hình thức đặc sắc về huyền thoại, tục ngữ, ca dao, lễ tục, lễ hội, văn hóa, ẩm thực...; nơi "địa linh nhân kiệt" phát tích của nhiều triều đại phong kiến (Tiền Lê, Hậu Lê, Nhà Hồ, Nhà Nguyễn). Những yếu tố đó đã tạo nên truyền thống văn hóa giàu bản sắc của đất và người xứ Thanh.

Mặt khác, để bảo tồn và phát huy các giá trị di sản văn hóa, thông qua việc quan tâm bảo tồn, xây dựng hồ sơ đề cử, trong năm 2023, tỉnh Thanh Hóa có thêm 7 di sản được công nhận Di sản phi vật thể quốc gia. Ngành Văn hóa - Thể thao và Du lịch tỉnh đã có nhiều hoạt động để bảo tồn các di sản như: Hoàn thành khai quật 4 cổng Thành nhà Hồ, in sách "Thành tựu 10 năm khai quật khảo cổ học Di sản văn hóa thế giới Thành nhà Hồ", công bố tư liệu về Lễ tế Giao, tổ chức Hội thảo khoa học phục hồi lễ tế Nam Giao, huyện Vĩnh Lộc; sưu tầm, phục dựng, gắn chíp 70 hiện vật khảo cổ; tăng cường quản lý vùng lõi Di sản Thành nhà Hồ với 3 bộ phận chính: La Thành, Hoàng Thành, Đàn tế Nam Giao.

Huyện Thọ Xuân cũng là vùng đất cổ, có truyền thống lịch sử, văn hóa lâu đời, nơi hội tụ di sản văn hóa vật thể và phi vật thể phong phú. Trên địa bàn huyện có 55 di tích được công nhận, trong đó có 2 di tích quốc gia đặc biệt là Khu Di tích lịch sử Lam Kinh và Di tích đền thờ Lê Hoàn. Hàng năm, trên địa bàn huyện có rất nhiều các lễ hội được tổ chức là địa điểm đến tâm linh, cội nguồn cho du khách như lễ hội Lam Kinh (20-22/8 âm lịch), lễ hội Lê Hoàn (6-8/3 âm lịch), lễ hội làng Xuân Phả (9-10/2 âm lịch) và lễ hội Kỳ phúc tại các thôn, làng gắn với các đình, đền, chùa... 

Trên cơ sở đó, để khai thác tiềm năng di sản văn hóa phục vụ phát triển du lịch, Ban chấp hành Đảng bộ huyện đã ban hành Chương trình số 14-CTr/HU ngày 25/2/2021 về phát triển du lịch gắn với phát huy giá trị các di tích, di sản văn hóa, các điểm du lịch huyện Thọ Xuân giai đoạn 2021-2025. 

Trong đó, huyện đã và đang thực hiện tốt công tác bảo tồn, phục dựng và phát huy giá trị của một số loại hình trò chơi, trò diễn dân gian truyền thống như trò Xuân Phả, Pồn Poong, cồng chiêng, đánh mảng... Huyện cũng chỉ đạo các xã, thị trấn thành lập câu lạc bộ dân ca, dân vũ, câu lạc bộ liên thế hệ; quan tâm đến việc lập hồ sơ, công nhận, tôn vinh các nghệ nhân, những người có công đóng góp bảo tôn, phục dựng và phát huy giá trị dân ca, dân vũ, các lễ hội. Qua đó góp phần khơi dậy, gìn giữ những phong tục, tập quán tốt đẹp; phát huy vốn văn hóa truyền thống gắn với phát triển du lịch.

Trong thời gian qua, tỉnh Thanh Hóa đã ban hành nhiều Đề án phát triển du lịch gắn với khai thác giá trị văn hóa truyền thống của các dân tộc sinh sống trên địa bàn. Trong đó có 10 đề án phát triển du lịch cộng đồng trên cơ sở khai thác các giá trị tự nhiên và văn hóa đặc sắc của đồng bào các dân tộc thiểu số khu vực miền núi. 

Đồng thời, Chủ tịch UBND tỉnh cũng đã phê duyệt các quyết định khác như Đề án "Bảo tồn, phục dựng và phát huy giá trị dân ca, dân vũ tỉnh Thanh Hóa trong thời kỳ đẩy mạnh CNH, HDDH giai đoạn 2021-2030"; Đề án "Bảo tồn, phát huy và phát triển tiếng nói, chữ viết, trang phục, nghề truyền thống của đồng bào dân tộc thiểu số tỉnh Thanh Hóa đến năm 2030"...

Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch cũng tích cực phối hợp với các địa phương mở các lớp tập huấn về phương pháp bảo tồn trang phục truyền thống của đồng bào các dân tộc; mở lớp tập huấn biên đạo, tập luyện và hỗ trợ đạo cụ, trang phục cho các đội văn nghệ du lịch cộng đồng; các lớp truyền dạy dân ca, dân vũ, dân nhạc truyền thống dân tộc thiểu số phục vụ phát triển du lịch; hướng dẫn, hỗ trợ người dân địa phương phát triển các sản phẩm du lịch độc đáo dựa trên văn hóa bản địa; đồng thời, tạo điều kiện cho người dân địa phương tham gia vào việc quản lý và khai thác các di sản văn hóa.

Qua đó, góp phần tăng thêm giá trị cho sản phẩm du lịch, kích thích sự tìm tòi khám phá của du khách. Đồng thời, bảo tồn và phát huy các giá trị văn hóa cho thế hệ mai sau.