Thanh Hóa: Phát triển nông nghiệp thích ứng với biến đổi khí hậu

Đổi mới tư duy sản xuất

Muốn phát triển nông nghiệp thích ứng với biến đổi khí hậu trước hết cần đổi mới tư duy sản xuất, phải chuyển từ tư duy sản xuất thủ công sang sản xuất nông nghiệp hàng hóa. Trong đó, phải xác định sản xuất nông nghiệp tuần hoàn, ứng dụng khoa học kỹ thuật là bước đi sống còn để tạo ra những sản phẩm quanh năm có giá trị kinh tế cao.

Những năm gần đây, thời tiết có nhiều diễn biến phức tạp, cực đoan, hiện tượng nắng nóng kéo dài, rét đậm rét hại, mưa lũ bất thường… khiến nhiều diện tích hoa màu, nuôi trồng thuỷ sản bị thiệt hại nặng nề. Ðể ứng phó với sự khắc nghiệt của thời tiết, giảm thiểu rủi ro, Thanh Hóa đã chọn nông nghiệp công nghệ cao làm khâu đột phá của toàn ngành.

Thực hiện chủ trương trên, trong những năm qua, với sự hướng dẫn của ngành Nông nghiệp, các địa phương đã tích cực tuyên truyền vận động và hỗ trợ người dân đẩy mạnh chuyển đổi mùa vụ, cây trồng, tích tụ ruộng đất. Ưu tiên đưa các loại giống cây trồng mới có năng suất, chất lượng, phù hợp với điều kiện khí hậu của tỉnh vào canh tác.

Đồng thời, trong quá trình sản xuất, chủ thể phải tuân thủ nghiêm ngặt yêu cầu theo các tiêu chuẩn: sử dụng nhà màng, nhà lưới; công nghệ tự động, bán tự động trong tưới nước, bón phân; sản xuất giống bằng phương pháp nuôi cấy mô tế bào; áp dụng các tiêu chuẩn chất lượng cao như VietGAP, hữu cơ, Global GAP...

Qua đó, giúp giảm bớt rủi ro do những tác động tiêu cực của thời tiết đối với sản xuất nông nghiệp, tiết kiệm chi phí, tăng năng suất, hạ giá thành và nâng cao chất lượng nông sản, góp phần bảo vệ môi trường. Đây là nền tảng vững chắc để nâng cao giá trị nông sản và xây dựng thương hiệu cho các sản phẩm của tỉnh.

Những kết quả nổi bật

Thanh Hóa là một trong những địa phương có thế mạnh về nông nghiệp với hệ sinh thái phong phú cả trồng trọt, chăn nuôi, thủy sản và lâm nghiệp. Năm 2025, tỉnh Thanh Hóa đặt mục tiêu nâng tỷ trọng giá trị sản phẩm nông nghiệp ứng dụng công nghệ cao đạt ít nhất 20% trong tổng giá trị ngành nông nghiệp - một mục tiêu hoàn toàn khả thi với đà phát triển hiện tại.

Xu hướng sản xuất nông nghiệp xanh, an toàn đã và đang phát triển mạnh mẽ ở tất cả các lĩnh vực trồng trọt, chăn nuôi, nuôi trồng thủy sản. Toàn tỉnh hiện có hơn 2.471ha sản xuất nông sản theo tiêu chuẩn VietGAP, gần 5.100ha sản xuất hữu cơ và hơn 13ha đạt chứng nhận hữu cơ quốc tế. 645 sản phẩm OCOP xếp thứ 3 cả nước, trên 1.300 cơ sở chế biến nông - lâm - thủy sản, trong đó có khoảng 190 cơ sở nhỏ và vừa đã được đầu tư công nghệ hiện đại.

Nhiều mô hình hay, cách làm giỏi dựa trên các tiêu chí: Tự động hóa - Đơn giản hóa - Đồng bộ hóa - Chuyên nghiệp hóa và Xanh hóa giúp tạo ra các sản phẩm nông nghiệp an toàn, năng suất, chất lượng, khả năng cạnh tranh cao được nhân rộng. Nhờ đó, các vùng chuyên canh lớn trong sản xuất nông nghiệp đã hình thành, tạo thuận lợi cho việc chuyển đổi cây trồng, phát triển các chuỗi giá trị từ sản xuất, chế biến đến tiêu thụ.

Toàn tỉnh có 112 chuỗi cung ứng thực phẩm an toàn được hình thành, mỗi năm cung cấp gần 620 tấn thực phẩm ra thị trường. 36 doanh nghiệp xuất khẩu nông sản đến 30 quốc gia và vùng lãnh thổ, với kim ngạch trung bình 290 - 310 triệu USD/năm.

Trên 80 doanh nghiệp, hợp tác xã, cơ sở sản xuất đã tham gia chuỗi tiêu thụ tại các đô thị lớn như Hà Nội, TP. Hồ Chí Minh… Thanh Hóa phấn đấu đến năm 2023, có 50.000 ha đất nông nghiệp đạt chứng nhận VietGAP hoặc được canh tác theo phương pháp hữu cơ.

Hiện tại, tỉnh đã có hơn 15 ha cây trồng được chứng nhận hữu cơ và gần 6.000 ha sản xuất theo hướng hữu cơ, tạo nền tảng vững chắc cho mục tiêu đã đề ra. Hoạt động thương mại điện tử được đẩy mạnh với hơn 600 đơn vị tham gia các sàn như Voso, Postmart, Shoppee, Tiki,… giúp tăng doanh số bình quân 15-20% mỗi năm.

Nhiều mô hình hay, cách làm giỏi được phát huy hiệu quả

Ðối mặt với những khó khăn của thời tiết, các hợp tác xã, doanh nghiệp đã có những cách làm sáng tạo, chủ động chuyển từ sản xuất nhỏ lẻ, phân tán sang tập trung, hướng đến một nền nông nghiệp thuận thiên, hiện đại.

Trong năm 2024 và nửa đầu năm 2025, Thanh Hóa đã triển khai thí điểm dự án tạo tín chỉ carbon trong sản xuất lúa gạo tại xã Yên Phong, huyện Yên Định với hơn 90 ha, giúp giảm 4,84 tấn CO2/ha. Kế hoạch mở rộng lên 1.200 ha vào vụ xuân 2025, và xa hơn là 50.000 ha vào năm 2030. Việc nhân rộng mô hình này không chỉ mang lại thu nhập mới cho nông dân mà còn góp phần vào nỗ lực chung của quốc gia trong ứng phó với biến đổi khí hậu.

Sở Nông nghiệp và Môi trường Thanh Hóa cũng đã ký kết hợp tác với công ty của Nhật Bản xây dựng và triển khai Dự án "Giảm phát thải khí nhà kính và xây dựng tín chỉ carbon trong sản xuất lúa tại tỉnh Thanh Hoá". Thời gian thực hiện từ năm 2024 đến năm 2033, với quy mô diện tích năm 2025 là 200ha, đến năm 2030 mở rộng đạt 50.000ha.

Là một trong những đơn vị tiên phong trong lĩnh vực nông nghiệp hữu cơ tại Thanh Hóa, Công ty TNHH MTV Dịch vụ thương mại nông nghiệp công nghệ cao Thiên Trường 36 đã mạnh dạn đầu tư công nghệ hiện đại nhằm nâng cao chất lượng sản phẩm và tối ưu hóa quy trình sản xuất.

Ông Nguyễn Xuân Thiên – Giám đốc Công ty cho biết: Ngay từ khi bước vào lĩnh vực sản xuất nông nghiệp, chúng tôi đã quyết tâm phải sản xuất thành công nông sản hữu cơ để cung ứng ra thị trường. Bên cạnh việc đầu tư cơ sở hạ tầng, sản xuất theo tiêu chuẩn VietGAP đòi hỏi quy trình kỹ thuật nghiêm ngặt, từ khâu chọn giống, ươm bầu, theo dõi sinh trưởng đến thu hoạch. Khắc phục được tính mùa vụ, giảm sự lệ thuộc vào thời tiết, khí hậu, tăng năng suất và chất lượng nông sản, đáp ứng tiêu chuẩn hữu cơ và được thị trường đón nhận tích cực.

Không chỉ thế, những năm gần đây, nhiều trang trại chăn nuôi cũng đã áp dụng mô hình hữu cơ, tuần hoàn, vào quá trình sản xuất. Mục tiêu đến năm 2025, sản phẩm chăn nuôi hữu cơ chiếm 1- 1,5%, nuôi trồng thủy sản hữu cơ đạt 1 - 1,2%... Hiện Thanh Hóa đã phát triển được khoảng 200 trang trại theo mô hình này, chiếm tỷ lệ trên 13%. Các trang trại cho thu nhập trung bình từ vài trăm triệu đến hàng tỷ đồng mỗi năm.

Trang trại của gia đình ông Đỗ Văn Hoan, ở xã Cẩm Tân là một ví dụ. Nhờ sản xuất theo hướng hữu cơ tuần hoàn, trang trại của gia đình ông Hoan đã tạo ra các sản phẩm được thị trường trong và ngoài tỉnh đón nhận. Trung bình mỗi năm, gia đình ông xuất chuồng gần 2.000 con lợn thịt, 30 con bò, bán hơn 200 tấn phân trùn quế, 15 tấn hoa quả các loại, trừ chi phí cho lợi nhuận khoảng 700 triệu đồng.

Tầm nhìn đến năm 2045, tỉnh Thanh Hóa phấn đấu xây dựng ngành chăn nuôi trở thành ngành kinh tế kỹ thuật hiện đại, đảm bảo an toàn sinh học và thân thiện với môi trường. Hình thành chuỗi liên kết từ sản xuất, vận chuyển, giết mổ, sơ chế, chế biến đến kết nối thị trường tiêu thụ sản phẩm; có trình độ quản lý, khoa học công nghệ tiên tiến, khống chế và kiểm soát tốt dịch bệnh truyền nhiễm.

Việc thay đổi tư duy sản xuất từ làm theo kinh nghiệm, thuận tự nhiên sang áp dụng khoa học công nghệ giúp nông dân chủ động trong sản xuất, khắc phục được tính mùa vụ, giảm sự lệ thuộc vào thời tiết, khí hậu đã đem lại những hiệu quả tích cực trong phát triển kinh tế nông nghiệp. Qua đó, tạo ra những sản phẩm nông nghiệp có giá trị kinh tế cao quanh năm, đáp ứng nhu cầu thị trường, mang lại thu nhập cao, ổn định cho người nông dân, góp phần đẩy mạnh phát triển kinh tế - xã hội của địa phương.