Thanh Hóa: Vẫn nóng tình trạng nợ đọng Bảo hiểm xã hội

Việc nợ đọng BHXH, BHYT, BHTN đã làm ảnh hưởng lớn đến việc thực hiện các chế độ chính sách đối với người lao động, nhất là khi họ ốm đau, thai sản, tai nạn lao động không được thanh toán chế độ; một số người lao động đến tuổi nghỉ hưu không được chốt sổ BHXH để giải quyết chế độ hưu trí, khiến cuộc sống của họ luôn bấp bênh trước những áp lực của cuộc sống. Cùng với tình trạng trốn đóng BHXH, một vấn đề nan giải khác cũng liên quan trực tiếp đến quyền lợi của người lao động đang bị các doanh nghiệp lợi dụng, đó là tình trạng doanh nghiệp lách luật để giảm bớt mức đóng BHXH.

Theo số liệu từ BHXH tỉnh Thanh Hóa, tính đến ngày 31/12/2022, toàn tỉnh hiện có hơn 3.300 đơn vị, doanh nghiệp nợ đọng BHXH, BHYT, BHTN với số tiền hơn 466 tỉ đồng. một số đơn vị nợ lớn, thời gian nợ kéo dài như: Công ty CP công nghiệp tàu thủy Hoàng Long chậm đóng 7,675 tỷ đồng; Công ty CP xây dựng Hancorp.2 chậm đóng 37,578 tỷ đồng; Công ty CP đầu tư xây dựng Công trình giao thông 838 chậm đóng 6,617 tỷ đồng; Công ty TNHH Hà Thịnh - Hà Trung chậm đóng với số tiền là 1,292 tỷ đồng… Từ năm 2020 – 2022, qua thanh tra, kiểm tra đã xử phạt vi phạm hành chính đối với 16 đơn vị nợ BHXH, BHTN, BHYT với tổng số tiền xử phạt là 1.935.980.967 đồng. 

Nhiều doanh nghiệp không thực hiện kết luận sau thanh tra, kiểm tra. Theo quy định, từ ngày 1/1/2016, cơ quan BHXH không có quyền khởi kiện ra Tòa án đối với hành vi vi phạm pháp luật về BHXH mà giao quyền khởi kiện cho tổ chức Công đoàn. BHXH tỉnh đã cung cấp số liệu chậm đóng BHXH, BHYT, BHTN cho tổ chức Công đoàn, tuy nhiên do còn những khó khăn, vướng mắc, nhất là về mặt pháp lý trong khởi kiện nên đến nay trên địa bàn tỉnh Thanh Hóa tổ chức Công đoàn vẫn chưa thực hiện khởi kiện được đơn vị nào.

Ông Hà Xuân Thành - Phó Chủ tịch Liên đoàn Lao động tỉnh Thanh Hóa cho biết: "Theo Luật BHXH năm 2014 trách nhiệm khởi kiện đơn vị nợ BHXH chuyển về cho tổ chức công đoàn. Tuy nhiên do việc khởi kiện liên quan đến nhiều Luật như Luật BHXH, Luật Lao động và nhiều quy định pháp luật khác nên khi triển khai có nhiều vướng mắc. Đến nay Tòa án vẫn chưa thụ lý và giải quyết được trường hợp nào".

Có thể thấy rằng, ngoài nguyên nhân do tác động của suy thoái kinh tế trong nước cũng như khu vực đã khiến nhiều doanh nghiệp gặp khó khăn trong sản xuất, kinh doanh, một số doanh nghiệp phải hoạt động cầm chừng, việc làm và thu nhập của người lao động không ổn định dẫn đến không có khả năng đóng BHXH đúng hạn thì vẫn còn không ít doanh nghiệp có biểu hiện cố tình chây ỳ để chiếm dụng tiền đóng BHXH.

Qua kiểm tra thực tế cho thấy có những doanh nghiệp khi trả lương cho người lao động hàng tháng đã khấu trừ phần trách nhiệm phải đóng BHXH, BHYT, BHTN của người lao động nhưng doanh nghiệp vẫn không nộp đúng hạn cho cơ quan BHXH mà cố tình dây dưa lợi dụng vốn để phục vụ cho mục đích khác bởi lãi suất chậm nộp BHXH thấp hơn so với lãi suất vay của ngân hàng mà không phải mất công làm thủ tục vay do vậy họ chấp nhận chịu phạt để chiếm dụng quỹ BHXH.

Trong khi đó chế tài xử lý vi phạm trong lĩnh vực này còn nhiều bất cập và chưa đủ sức răn đe khiến cho tình trạng nợ đọng BHXH vẫn tồn tại và kéo dài với xu hướng ngày càng phức tạp. Theo quy định hiện hành mức xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực BHXH là rất thấp, thủ tục xử phạt lại phức tạp, không quy định xử lý hình sự khi chủ sử dụng lao động chiếm dụng tiền đóng BHXH của người lao động do vậy không răn đe được các chủ sử dụng lao động. Lực lượng thanh tra lao động mỏng, không thể kiểm tra hết các đơn vị, cơ quan BHXH lại không có thẩm quyền thanh tra, xử phạt nên mặc dù thường xuyên tổ chức kiểm tra, đôn đốc, nhắc nhở nhưng hiệu quả không cao. Đối với các đơn vị hành chính sự nghiệp, mặc dù nguồn kinh phí trích nộp BHXH, BHYT, BHTN đã được bố trí đủ trong kinh phí thường xuyên nhưng đơn vị sử dụng lao động đã không thực hiện theo quy định của pháp luật.

Ông Phạm Thế Hải - Phó Giám đốc BHXH huyện Hà Trung, tỉnh Thanh Hóa cho biết: "Chúng tôi sẽ tập trung tuyên truyền về vai trò, trách nhiệm của chủ đơn vị trong thực hiện đóng nộp BHXH cho người lao động, thành lập đoàn thanh kiểm tra, xử phạt nghiêm những đơn vị cố tình dây dưa nợ đọng, trốn đóng BHXH".

Để khắc phục tình trạng nợ đọng BHXH hiện nay, cùng với các giải pháp hiện hành thì cần phải tăng mức xử phạt do vi phạm hành chính trong lĩnh vực BHXH để tạo sức răn đe đối với doanh nghiệp; tăng tỷ lệ tiền phạt lãi chậm đóng BHXH cao hơn mức lãi suất vay ngân hàng để hạn chế việc doanh nghiệp chiếm dụng tiền đóng BHXH. 

Về phía các cơ quan, ban ngành cấp tỉnh theo chức năng, nhiệm vụ của mình cần tăng cường công tác tuyên truyền, phổ biến pháp luật nói chung và Luật BHXH, Luật BHYT nói riêng nhằm nâng cao ý thức chấp hành pháp luật của các doanh nghiệp; tăng cường sự phối hợp triển khai các cuộc kiểm tra, thanh tra theo chuyên đề, thanh tra diện rộng để có được đánh giá chính xác, toàn diện những khó khăn của doanh nghiệp trong vấn đề đóng nộp BHXH, BHYT, BHTN cho người lao động, từ đó đưa ra những giải pháp để tháo gỡ cùng doanh nghiệp.

Để chuẩn bị nội dung cho phiên giải trình của Thường trực HĐND tỉnh Thanh Hóa, vừa qua, Đoàn khảo sát của Thường trực HĐND tỉnh đã làm việc với BHXH tỉnh Thanh Hoá, một số đơn vị liên quan và một số địa phương về tình trạng chậm đóng, nợ đọng BHXH, BHYT, BHTN kéo dài trên địa bàn tỉnh.

Tại các buổi làm việc, các thành viên Đoàn khảo sát và các cơ quan liên quan đã thảo luận, phân tích, làm rõ nguyên nhân, trách nhiệm của các đơn vị trong việc chậm đóng, nợ đọng BHXH, BHYT, BHTN, đồng thời đưa ra các giải pháp cụ thể để nhanh chóng thu hồi số tiền nợ của các cơ quan, doanh nghiệp. Đoàn khảo sát đề nghị BHXH tỉnh hoàn chỉnh báo cáo, rà soát lại số liệu và gửi báo cáo để Đoàn khảo sát tổng hợp, báo cáo Thường trực HĐND tỉnh phục vụ cho phiên giải trình của Thường trực HĐND tỉnh dự kiến tổ chức vào tháng 4/2023.

Mong rằng thời gian tới sẽ khắc phục được tình trạng trốn đóng, nợ đọng BHXH, BHYT, BHTN trên địa bàn tỉnh Thanh Hóa, góp phần thực hiện tốt chính sách BHXH, BHYT cho người lao động theo quy định của pháp luật và đảm bảo an sinh xã hội.