Thanh Hóa xin cơ chế đặc thù gỡ “cơn khát” vật liệu xây dựng

Trao đổi với phóng viên, một số doanh nghiệp xây dựng ở Thanh Hóa họ than phiền và không dấu nỗi bức xúc: "Giá thực tế vật liệu xây dựng rất cao 160 nghìn đồng/m3 khối đất, nhưng chúng tôi không có hàng để bán, bà con cần, hàng loạt doanh nghiệp thiếu, nhưng các đơn vị mỏ cũng đành chịu vì thực tế không có hàng để bán; thậm chí bán nhỏ giọt, không có "trữ lượng" để xuất hóa đơn.

Câu chuyện trên của một doanh nghiệp không phải là cá biệt. Mà rất nhiều nhà thầu, đơn vị thi công ở Thanh Hóa hiện đang phải đối mặt với tình trạng khan hiếm nghiêm trọng vật liệu xây dựng.

Mặt khác, không chỉ khó khăn về giá, doanh nghiệp còn chật vật trong duy trì hoạt động. Mua thì không có, giá đất, đá lại cao, lương công nhân vẫn phải trả, lãi ngân hàng không thể chậm. Nhưng thiếu vật liệu, máy móc phải nằm chờ, công trình thì dở dang. Làm tiếp thì lỗ, dừng lại cũng không yên...

Những tiếng nói từ thực tiễn này đã cho thấy trình trạng thiếu hụt vật liệu đã và đang trở thành nỗi lo chung, đẩy nhiều doanh nghiệp vào thế dở cười, dở khóc, tiến thoái lưỡng nan, khi làm các công trình thuộc vốn ngân sách Nhà nước và tư nhân.

Tuy nhiên, tình trạng khan hiếm đất san lấp, cát, đá xây dựng đã và đang trở thành "nút thắt" lớn, ảnh hưởng không nhỏ đến tiến độ hàng trăm dự án trên địa bàn.

Báo cáo của UBND tỉnh Thanh Hóa cho biết: Đến ngày 6/8/2025, giá trị giải ngân vốn đầu tư công năm 2025 (bao gồm cả vốn kéo dài từ năm 2024) đạt 7.340,8 tỷ đồng, bằng 47,9% kế hoạch. Con số trên cho thấy tiến độ giải ngân còn chậm so với yêu cầu, một phần nguyên nhân xuất phát từ tình trạng khan hiếm và giá vật liệu xây dựng tăng cao.

Thống kê đến ngày 16/8/2025, toàn tỉnh có 143 công trình, dự án đều thiếu nguồn nguyên vật liệu để thi công. Trong đó, nhu cầu cụ thể gồm: khoảng 10 triệu m3 đất san lấp, 1,62 triệu m3 đá xây dựng. Đáng chú ý, có 29 dự án trọng điểm chậm tiến độ do thiếu vật liệu, với nhu cầu 7,455 triệu m3 đất san lấp, 1,141 triệu m3 cát và khoảng 805.000 m3 đá.

Tình trạng chung nhiều doanh nghiệp và chủ các mỏ khoáng sản trên địa bàn Thanh Hóa khai thác mỏ ở mức hạn chế. Nguyên nhân là do giá vật liệu tăng cao, nguồn cung không đảm bảo, trong khi đó việc các cơ quan chức năng đẩy mạnh công tác kiểm tra, xử lý vi phạm quyết liệt. Từ tháng 9/2024 đến nay, nhiều mỏ vật liệu đã bị đình chỉ hoạt động hoặc chủ mỏ lo sợ tự dừng khai thác, ngóng đợi.

Được biết, qua rà soát, hiện tại Thanh Hóa chỉ còn 10/52 mỏ đất được cấp phép đang hoạt động, với tổng công suất 2,173 triệu m3/năm; 3/29 mỏ cát hoạt động với công suất 0,095 triệu m3.năm. So với nhu cầu, mức cung ứng này chỉ đáp ứng khoảng 6,53% đối với đất san lấp và 1,73% đối với cát xây dựng. Trong khi đó, nhu cầu vật liệu xây dựng cho các dự án trên địa bàn là rất lớn. Riêng năm 2025, Thanh Hóa cần 33,27 triệu m3 đất san lấp, 5,49 triệu m3 cát và 8,43 triệu m3 đá xây dựng. Giai đoạn 2026-2030, tổng nhu cầu dự kiến lên tới 151,33 triệu m3 đất, 27,45 triệu m3 cát...

Các dự án thiếu vật liệu xây dựng, điển hình là Dự án hạ tầng tái định cư xã Hải Hà thiếu trên 1,38 triệu m3 vật liệu; Dự án Đại lộ Nam sông Mã giai đoạn 2 thiếu hơn 1 triệu m3, Dự án Tiêu úng vùng III Nông Cống (giai đoạn 2) thiếu trên 830 nghìn m3...

Đây là những công trình trọng điểm, ảnh hưởng trực tiếp đến sản xuất, sinh hoạt và an toàn của hàng chục nghìn hộ dân. Nếu tình trạng này kéo dài, không chỉ tiến độ đầu tư công trình bị chậm trễ, mà mục tiêu tăng trưởng GRDP 11% mà Chính phủ giao cho Thanh Hóa năm 2025 cũng khó mà hoàn thành.

Giải ngân chậm do khan hiếm vật liệu

Một cán bộ quản lý dự án cho rằng: Trong thời gian qua, vì thiếu vật liệu, nhiều công trình không thể triển khai đúng tiến độ. Tiến độ giải ngân bị ảnh hưởng, dẫn đến hàng loạt hạng mục buộc phải giãn, nguy cơ "sẽ vỡ kế hoạch giải ngân cả năm".

Trước tình hình đó, các doanh nghiệp đã kiến nghị cơ quan chức năng đánh giá lại chữ lượng của các mỏ được cấp phép tạo điều kiện cho doanh nghiệp hoạt động tốt hơn; đáp ứng nhu cầu vật liệu thiếu hiện nay, có biện pháp kiểm soát giá vật liệu xây dựng tăng; sớm có quy hoạch các mỏ vật liệu đáp ứng nhu cầu của thị trường.

Cùng với đó, để giải quyết vấn đề thiếu vật liệu xây dựng như hiện nay, Sở Nông nghiệp và Môi trường kiểm tra các điểm mỏ ở những khu vực không ảnh hưởng đến đời sống của người dân và giao thông để cấp phép nâng công suất khai thác mỏ phục vụ nhu cầu của thị trường. Đồng thời, rà soát đưa những mỏ được quy hoạch đủ điều kiện vào đấu giá cấp phép hoạt động khai thác theo quy định.

Đề xuất cơ chế đặc thù

Như phần trên đã nói, với việc thiếu hụt nguồn cung khiến giá vật liệu tăng đột biến gây ảnh hưởng trực tiếp đến tiến độ triển khai dự án. Đặc biệt, nhiều công trình trong điểm về giao thông, hạ tầng tái định cư và phát triển đô thị chậm tiến độ, có nguy cơ ảnh hưởng đến việc hoàn thành mục tiêu tăng trưởng 11% mà Chính phủ giao cho Thanh Hóa trong năm 2025.

Trước tình hình đó, tỉnh Thanh Hóa đã thành lập Tổ công tác giải quyết khó khăn, vướng mắc trong hoạt động khai thác khoáng sản làm vật liệu xây dựng thông thường. Tuy nhiên, theo UBND tỉnh, việc cấp phép thêm mỏ mới theo quy hoạch cần nhiều thời gian để hoàn thành thủ tục pháp lý liên quan đến khoáng sản, đầu tư, đất đai, môi trường. Đồng thời, nâng công suất một số mỏ hiện có cũng không thể ngay lập tức giải quyết được tình trạng thiếu hụt trong những tháng cuối năm 2025.

Thực tế cho thấy, công suất khai thác hiện nay không đáp ứng được nhu cầu vật liệu, đặc biệt đất san lấp, cát, khiến nguồn cung vật liệu xây dựng cho các công trình trọng điểm, dự án hạ tầng trên địa bàn luôn trong tình trạng thiếu hụt, gây ách tắc và làm chậm tiến độ nhiều dự án.

Vì thế, mới đây, Chủ tịch UBND tỉnh Thanh Hóa đã có Văn bản số 13826/UBND-CNXDKH gửi Thủ tướng Chính phủ, đề nghị cho phép địa phương áp dụng cơ chế đặc thù để tháo gỡ khó khăn về nguồn cung vật liệu xây dựng.

Cụ thể, Thanh Hóa đề xuất: Cho phép khai thác khoáng sản nhóm IV để phục vụ 29 dự án trọng điểm và các dự án tái định cư chuẩn bị giải phóng mặt bằng cho đường sắt cao tốc Bắc - Nam, theo nguyên tắc quy định tại điểm D khoản 2 Điều 73 Luật Địa chất và khoáng sản nhóm III, IV phục vụ dự án trọng điểm không phải thực hiện một số thủ tục đầu tư, đất đai, môi trường theo quy định hiện hành, nhằm rút ngắn thời gian triển khai. Cho phép điều chỉnh giấy phép để nâng công suất các mỏ đã có giấy phép còn hiệu lực, đáp ứng kịp thời nhu cầu thi công.

Với cơ chế đặc thù trong giai đoạn cấp bách hiện nay nhằm tháo gỡ tình trạng khan hiếm nguyên vật liệu, bảo đảm tiến độ thi công các công trình trọng điểm, đồng thời giữ vững mục tiêu tăng trưởng kinh tế mà Chính phủ giao là việc cấp thiết không thể chậm hơn.

Đồng thời, tỉnh Thanh Hóa yêu cầu các ngành thành viên tổ công tác chủ động tiếp nhận, phối hợp xử lý thông tin, kịp thời tháo gỡ khó khăn cho doanh nghiệp. UBND tỉnh sẽ thành lập tổ giúp việc, bám sát thực tế để triển khai nhiệm vụ hiệu quả, góp phần ổn định thị trường vật liệu xây dựng trong thời gian tới.