Thúc đẩy mô hình kinh tế chia sẻ tại Việt Nam trong bối cảnh mới

Tham dự hội thảo, có TS Đặng Đức Anh - Phó Viện trưởng, Viện Nghiên cứu quản lý kinh tế Trung ương; ông Lưu Đức Khải - Phó trưởng ban phụ trách, Ban Nghiên cứu các vấn đề xã hội (Viện Nghiên cứu quản lý kinh tế Trung ương); ThS Dương Thu Hương - Viện Khoa học Pháp lý (Bộ Tư pháp);… cùng đông đảo các khách mời, chuyên gia, nhà khoa học, nhà nghiên cứu trong nước.

Phát biểu tại Hội thảo, TS Đặng Đức Anh - Phó Viện trưởng, Viện Nghiên cứu quản lý kinh tế Trung ương cho biết: Trong vài năm gần đây, dưới tác động của cuộc cách mạng công nghiệp 4.0, nền kinh tế thế giới nói chung và Việt Nam nói riêng đã đạt được những bước tiến nhanh chóng với sự ra đời của hàng loạt mô hình kinh tế mới dựa trên nền tảng kỹ thuật số, trong đó có mô hình kinh tế chia sẻ.

Mô hình kinh tế chia sẻ là một mô hình kinh doanh mới tận dụng lợi thế của phát triển công nghệ số. Mô hình kinh doanh này giúp tiết kiệm chi phí giao dịch và tiếp cận một số lượng lớn khách hàng thông qua các nền tảng số. Đối tượng tham gia mô hình kinh tế chia sẻ, bao gồm: Người sử dụng cá nhân, doanh nghiệp xã hội, doanh nghiệp phi lợi nhuận, doanh nghiệp vì lợi nhuận, cộng đồng địa phương...

Tại Việt Nam, một số loại hình kinh tế chia sẻ đã xuất hiện, tiêu biểu như: Dịch vụ vận tải trực tuyến (Uber, Grab, dichung...); dịch vụ chia sẻ phòng (cơ sở Airbnb), dịch vụ tài chính ứng dụng công nghệ cho vay ngang hàng (peer to peer lending), dịch vụ du lịch (Triip.me),…

Theo TS Đặng Đức Anh, trong điều kiện của Việt Nam, có thể hiểu kinh tế chia sẻ là một phương thức kinh doanh mới của kinh doanh ngang hàng, một hệ thống kinh tế mà ở đó tài sản và dịch vụ được chia sẻ cho nhiều người sử dụng trên thị trường thông qua việc sử dụng các nền tảng số.

Để đảm bảo môi trường kinh doanh bình đẳng giữa các doanh nghiệp kinh doanh theo mô hình kinh tế chia sẻ và kinh tế truyền thống; đảm bảo quyền lợi, trách nhiệm và lợi ích hợp pháp của các bên tham gia mô hình kinh tế chia sẻ, Viện Nghiên cứu quản lý kinh tế Trung ương (Bộ Kế hoạch và Đầu tư) tổ chức Hội thảo "Thúc đẩy mô hình kinh tế chia sẻ tại Việt Nam trong bối cảnh mới".

Viện Nghiên cứu quản lý kinh tế Trung ương kỳ vọng, thông qua Hội thảo lần này sẽ tập trung vào thảo luận những điều đã làm được, hoạt động nào làm cản trở mô hình kinh tế chia sẻ, từ đó tìm ra ra hướng đi nhằm thúc thúc đẩy quá trình phát triển mô hình kinh doanh theo mô hình mô hình kinh tế chia sẻ.

Phát biểu tại Hội thảo, bà Dương Thu Hương - Viện Khoa học pháp lý (Bộ Tư pháp) cho biết: Hiến pháp năm 2013 và các văn bản quy phạm pháp luật Việt Nam đã quy định chi tiết về quyền tự do kinh doanh, đồng thời thị trường Việt Nam cũng được đánh giá là tiềm năng để phát triển kinh tế chia sẻ. Tuy nhiên, trong thực tiễn, việc hiện thực hóa quyền tự do kinh doanh đối với một số loại hình kinh doanh mới trong kinh tế chia sẻ gặp phải một số vướng mắc.

Tiêu biểu như vấn đề cạnh tranh không bình đẳng giữa các loại hình kinh doanh truyền thống với các loại hình kinh doanh theo mô hình kinh tế chia sẻ. Nguyên nhân chủ yếu của vấn đề này là môi trường pháp lý về gia nhập thị trường và quản lý hoạt động kinh doanh theo mô hình kinh tế chia sẻ chưa rõ ràng, chưa phù hợp hoặc chưa đầy đủ.

Điều này đang gây áp lực lớn đối với các cơ quan Nhà nước trong việc xây dựng, bổ sung hoàn thiện pháp luật về gia nhập thị trường, về tổ chức hoạt động sản xuất kinh doanh và cạnh tranh lành mạnh, công bằng trên thị trường, về rút lui khỏi thị trường… đối với các loại hình kinh tế chia sẻ.

Thay mặt nhóm nghiên cứu của Viện Khoa học Pháp lý (Bộ Tư pháp), bà Dương Thu Hương khẳng định, kinh tế chia sẻ vẫn là một xu hướng, cần tiếp tục nghiên cứu, theo dõi sự phát triển của mô hình này; không cần thiết phải ban hành một luật riêng chỉ để điều chỉnh kinh tế chia sẻ.

Việc điều chỉnh pháp luật trong thời gian tới cần tập trung vào việc xử lý, hạn chế các rủi ro phát sinh do sự phát triển của kinh tế chia sẻ, chẳng hạn: rủi ro đối với người lao động, người tiêu dùng khi tham gia kinh tế chia sẻ; rủi ro xâm phạm dữ liệu cá nhân...

Bà Dương Thu Hương đưa ra một số gợi ý chính sách, bao gồm: Cần tư duy lập pháp mở và linh động để các nhà làm chính sách, các nhà lập pháp đồng hành cùng các doanh nghiệp khởi nghiệp sáng tạo; có chính sách tạo điều kiện và hỗ trợ cho các doanh nghiệp truyền thống chuyển đổi hình thức kinh doanh;

Bên cạnh đó, cần bảo vệ quyền lợi người lao động trong nền kinh tế chia sẻ; bảo vệ dữ liệu cá nhân; tăng cường bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng; tăng cường quản lý thuế với các nhà cung cấp nền tảng trung gian…

Các đại biểu, khách mời tham gia Hội thảo đã đưa ra những ý kiến cho rằng, kinh tế chia sẻ đang gặp những thách thức mới, đòi hỏi phải có giải pháp phù hợp thúc đẩy nền kinh tế số nói chung và thúc đẩy an sinh xã hội cho cá nhân kinh doanh tham gia kinh tế chia sẻ nói riêng.

Trong thời gian tới, chúng ta cần tập trung khuyến khích đổi mới sáng tạo, ứng dụng công nghệ số và phát triển nền kinh tế số; thiết thực ủng hộ xu thế phát triển mới, trong đó có mô hình kinh tế chia sẻ, tạo niềm tin cho các nhà đầu tư kinh doanh vào khai thác lợi thế của mô hình kinh tế chia sẻ.