Thuế đối ứng khiến xuất khẩu thủy sản Việt Nam chững lại

Theo Hiệp hội Chế biến và Xuất khẩu thủy sản Việt Nam (VASEP), kết thúc quý III/2025, kim ngạch xuất khẩu thủy sản đạt 2,7 tỷ USD, tăng 10% so với cùng kỳ năm trước nhưng giảm so với hai quý đầu năm.

Lũy kế 9 tháng, giá trị xuất khẩu đạt 8,36 tỷ USD, tăng 16%, cho thấy ngành vẫn duy trì được sức tăng dù chịu nhiều sức ép từ chính sách thuế mới.

Từ tháng 8/2025, Mỹ chính thức áp dụng thuế đối ứng 20%, khiến nhiều doanh nghiệp phải điều chỉnh kế hoạch giao hàng, thậm chí tạm hoãn xuất sang Mỹ để tránh lỗ.

Trong cơ cấu sản phẩm, tôm tiếp tục là mặt hàng chủ lực với kim ngạch 3,4 tỷ USD, tăng 22%, mức cao nhất trong ba năm qua. Cá tra đạt 1,6 tỷ USD, tăng 9%, giữ vị trí thứ hai nhờ phục hồi tại các thị trường CPTPP và Trung Đông. Mực, bạch tuộc, nhuyễn thể có vỏ và cua ghẹ đều ghi nhận tăng trưởng hai con số, trong khi cá ngừ giảm nhẹ do thiếu nguyên liệu và xung đột tại Trung Đông ảnh hưởng chuỗi cung ứng.

Theo thị trường, Trung Quốc và Hồng Kông tiếp tục là khu vực nhập khẩu lớn nhất với 1,8 tỷ USD, tăng 34%, trong khi Hoa Kỳ đạt 1,4 tỷ USD, tăng 8,4% nhưng bắt đầu giảm tốc trong quý III. Xuất khẩu sang Nhật Bản đạt 1,3 tỷ USD, tăng 17% và EU 884 triệu USD, tăng 13%, trong khi Hàn Quốc, ASEAN và Trung Đông duy trì mức tăng hai con số.

Đáng chú ý, CPTPP tiếp tục là khu vực tăng trưởng ấn tượng, tăng 25%, cho thấy hiệu quả của việc tận dụng các hiệp định thương mại tự do trong việc đa dạng hóa thị trường.

Tuy nhiên, theo Hiệp hội Chế biến và Xuất khẩu Thủy sản Việt Nam (VASEP), xuất khẩu thủy sản những tháng gần đây đã bộc lộ nhiều thách thức. Thuế đối ứng mới từ Hoa Kỳ cùng các quy định nghiêm ngặt hơn về truy xuất nguồn gốc và bảo vệ động vật có vú biển theo Đạo luật Bảo vệ Động vật có vú biển (MMPA) đang trở thành rào cản lớn cho hoạt động xuất khẩu trong quý IV/2025 và năm 2026.

Đồng thời, thẻ vàng IUU (khai thác hải sản bất hợp pháp, không báo cáo và không theo quy định) của Liên minh Châu Âu (EU) vẫn chưa được gỡ bỏ, khiến nhóm hàng hải sản khai thác tiếp tục gặp khó trong việc tiếp cận thị trường cao cấp. Bên cạnh đó, biến động tỷ giá, chi phí logistics tăng trở lại và sự cạnh tranh gay gắt từ các đối thủ như Ấn Độ, Ecuador, Indonesia đang tạo sức ép lớn lên lợi nhuận của doanh nghiệp Việt Nam.

VASEP dự báo, xuất khẩu thủy sản quý IV/2025 sẽ giảm hơn 22% so với cùng kỳ 2024, về mức gần 2,2 tỷ USD. Trong đó, các mặt hàng chủ lực bao gồm tôm và cá tra chững lại đáng kể, trong khi cá ngừ, bạch tuộc và mực được dự báo sẽ giảm mạnh. Như vậy, mục tiêu tổng kim ngạch xuất khẩu thủy sản đạt 11 tỷ USD năm 2025 sẽ rất thách thức.

Dù vậy, VASEP cho rằng trong khó khăn vẫn tồn tại các cơ hội chiến lược. EU đã có động thái nới lỏng một số rào cản kỹ thuật đối với thủy sản nuôi trồng của Việt Nam, mở ra dư địa tăng trưởng mạnh cho tôm và cá tra. 

Hiệp định Đối tác toàn diện và Tiến bộ xuyên Thái Bình Dương (CPTPP) mở rộng với sự gia nhập của Anh giúp đa dạng hóa kênh thương mại và tạo thêm cơ hội cho sản phẩm chế biến giá trị cao. Thị trường Trung Quốc tiếp tục duy trì nhu cầu lớn đối với sản phẩm tươi sống và cao cấp phục vụ khối nhà hàng – khách sạn (HORECA) trong các tháng cuối năm.

Ngược lại, EU và Trung Quốc vẫn duy trì nhu cầu ổn định, là điểm tựa chính giúp kim ngạch cả năm 2025 ước đạt 10,5 tỷ USD, tăng khoảng 5% so với năm 2024.

Trước sự biến động mạnh của thị trường thuỷ sản toàn cầu, các chuyên gia nhận định, giai đoạn 2025–2026 sẽ là bước ngoặt của ngành thủy sản Việt Nam. Hiện nay, chiến lược cạnh tranh bằng giá rẻ không còn phù hợp trong bối cảnh: Thuế quan tại Hoa Kỳ tăng cao, trong khi nhiều quốc gia yêu cầu chứng minh nguồn gốc bền vững, thị trường ưu tiên sản phẩm chất lượng cao, truy xuất minh bạch.

VASEP khuyến nghị doanh nghiệp chủ động theo sát diễn biến thị trường và chính sách thương mại, kịp thời điều chỉnh chiến lược để tránh rủi ro từ các rào cản mới.

Cơ cấu lại thị trường xuất khẩu: giữ vững các thị trường lớn như Mỹ, EU, Nhật Bản, đồng thời mở rộng sang ASEAN, Trung Đông và các thị trường ngách tiềm năng. Đẩy mạnh đa dạng hóa sản phẩm và chế biến giá trị cao, hướng tới xuất khẩu bền vững, đáp ứng tiêu chuẩn quốc tế.

Song song đó, cần ứng dụng công nghệ, đổi mới quy trình nuôi trồng, chế biến và xây dựng thương hiệu quốc gia, giúp thủy sản Việt Nam nâng vị thế trên thị trường toàn cầu.