Tiềm năng phát triển của mô hình kệ thuốc bán lẻ tại Việt Nam

Mô hình kệ thuốc bán lẻ bao gồm chuỗi nhà thuốc hiện đại tập trung vào dịch vụ, tư vấn chuyên nghiệp và mô hình bán lẻ trực tuyến (online) tích hợp ứng dụng di động, giúp khách hàng mua sắm tiện lợi mọi lúc mọi nơi.

Mô hình này đã trở thành phương thức quen thuộc tại nhiều nước phát triển. Như người tiêu dùng có thể dễ dàng mua thuốc cảm, giảm đau, tiêu hóa hay dị ứng ngay khi mua sắm, vừa nhanh gọn vừa tiết kiệm chi phí.

Mô hình kệ thuốc bán lẻ mới xuất hiện vài năm gần đây tại Việt Nam. Luật Dược 2016 lần đầu cho phép cơ sở kinh doanh không chuyên ngành được bán thuốc không kê đơn (OTC); Luật Dược 2024 tiếp tục hoàn thiện quy định này. 

Theo quy định mới, cơ sở tổ chức kệ thuốc không cần giấy chứng nhận đủ điều kiện kinh doanh dược, nhưng phải đăng ký kinh doanh, bảo đảm điều kiện bảo quản, có người phụ trách chuyên môn từ trình độ sơ cấp dược trở lên và chỉ bán thuốc theo danh mục Bộ Y tế ban hành. Các kệ thuốc cũng phải được công bố tại Sở Y tế địa phương.

Hiện mô hình này phát triển theo hai hướng. Thứ nhất, nhà thuốc/quầy thuốc đặt cạnh siêu thị, cửa hàng tiện lợi. Thứ hai, kệ thuốc bán lẻ đặt ngay trong siêu thị, cửa hàng tiện lợi và trung tâm thương mại. Với hơn 7.800 cửa hàng tiện lợi và siêu thị mini trên toàn quốc (Báo cáo Modern Trade 2025), mô hình kệ thuốc được xem là giải pháp khả thi, tiết kiệm hơn so với mở nhà thuốc truyền thống.

Mô hình kệ thuốc bán lẻ được kỳ vọng mở ra cơ hội tiếp cận thị trường dễ dàng hơn cho doanh nghiệp, đồng thời mang lại sự tiện lợi cho người tiêu dùng khi có thể mua dược phẩm cùng lúc với hàng hóa tiêu dùng hàng ngày tại siêu thị hay cửa hàng tiện lợi.

Không chỉ phù hợp với xu hướng tiêu dùng hiện đại, mô hình này còn gắn với chuyển đổi số trong ngành dược. Luật Dược 2024 đã bổ sung quy định cho hoạt động kinh doanh thuốc trực tuyến, bao gồm điều kiện mua bán qua thương mại điện tử, bảo mật thông tin, truy xuất nguồn gốc, quản lý chất lượng và quy trình giao hàng. Điều này tạo tiền đề để các doanh nghiệp kết hợp lợi thế của kệ thuốc bán lẻ với mô hình kinh doanh online, từ đặt hàng trực tuyến đến giao thuốc tận nhà.

Cùng với đó, việc ứng dụng trí tuệ nhân tạo (AI) trong quản lý tồn kho, truy xuất nguồn gốc và tư vấn sử dụng thuốc ngày càng phổ biến, giúp tối ưu vận hành, kiểm soát rủi ro và bảo đảm tuân thủ quy định. Sự phát triển của hệ thống logistics chuyên biệt cho ngành dược cũng gia tăng tính khả thi cho chuỗi bán lẻ.

Thị trường hiện nay đang được định hình theo hướng tập trung cao độ vào một số thương hiệu dẫn đầu, với mô hình hoạt động chuyên nghiệp, khả năng đầu tư mạnh về công nghệ, marketing và chuỗi cung ứng.

Tuy nhiên, số siêu thị và cửa hàng tiện lợi triển khai chưa tương xứng với tiềm năng thị trường. Doanh nghiệp vẫn đối mặt nhiều khó khăn: thiếu dược sĩ hành nghề trực tiếp tại điểm bán, chi phí đầu tư cho kho bảo quản đạt chuẩn, hệ thống quản lý và đào tạo nhân sự. Đây là những rào cản cần vượt qua để mô hình thực sự phát triển. Song song đó, công tác truyền thông đóng vai trò then chốt trong việc thay đổi thói quen tiêu dùng, giúp người dân tin tưởng và tiếp cận thuốc không kê đơn an toàn, thuận tiện hơn.

Trong bối cảnh thị trường dược phẩm cạnh tranh gay gắt và người tiêu dùng ngày càng khắt khe, kệ thuốc bán lẻ được kỳ vọng sẽ trở thành bước đi chiến lược, vừa mở rộng thị phần cho doanh nghiệp, vừa nâng cao tiện ích chăm sóc sức khỏe cộng đồng.