TP.HCM: CultureTech và hợp tác công - tư trong bảo tồn và lan tỏa di sản văn hóa

Ứng dụng công nghệ trong bảo tồn di sản

Sở Khoa học và Công nghệ TP.HCM phối hợp với Trung tâm Khởi nghiệp sáng tạo TP.HCM (SIHUB) vừa tổ chức buổi tọa đàm "CultureTech và Hợp tác công - tư trong bảo tồn và lan tỏa di sản văn hóa" vào chiều 14/11.

Tham dự chương trình có bà Lê Thị Bé Ba, Phó Giám đốc SIHUB; Tiến sĩ Trịnh Đăng Khoa, Chủ tịch Hội đồng Trường Đại học Văn hóa TP.HCM; Tiến sĩ Phạm Ngọc Uyên, Phó Giám đốc Bảo tàng Mỹ Thuật TP.HCM; đại diện các doanh nghiệp trong lĩnh vực sáng tạo, nghệ thuật.

Tiến sĩ Trịnh Đăng Khoa, Chủ tịch Hội đồng Trường Đại học Văn hóa TP.HCM chia sẻ, trong dòng chảy phát triển không ngừng của xã hội hiện đại, văn hóa không chỉ là di sản được truyền lại, mà còn là nguồn lực quan trọng nuôi dưỡng sự phát triển của giáo dục, du lịch, kinh tế sáng tạo và hình thành bản sắc của mỗi quốc gia. Do đó, việc bảo tồn, gìn giữ và phát huy các giá trị văn hóa trở thành nhiệm vụ chung, gắn liền với trách nhiệm của Nhà nước, cộng đồng và từng cá nhân trong xã hội.

Nói về bảo tồn di sản văn hoá trong kỷ nguyên số, Tiến sĩ Phạm Ngọc Uyên, Phó Giám đốc Bảo tàng Mỹ Thuật TP.HCM thuộc Sở Văn hóa và Thể thao TP.HCM cho biết, hiện nay cuộc Cách mạng Công nghiệp lần thứ tư mang đến làn sóng công nghệ mạnh mẽ, từ dữ liệu lớn, trí tuệ nhân tạo đến thực tế ảo. TP.HCM là trung tâm kinh tế, văn hóa, giáo dục quan trọng của cả nước, sở hữu hệ thống bảo tàng, nhà hát, di tích, công trình kiến trúc và nhiều không gian văn hóa, giải trí thu hút du khách trong và ngoài nước.

Tuy nhiên, so với nhiều nước trong khu vực, hoạt động của các thiết chế văn hóa, đặc biệt là bảo tàng vẫn còn hạn chế về tài chính, nhân lực, kỹ thuật, không gian trưng bày và khả năng tiếp cận công chúng.

Bà Uyên cho biết, TP.HCM hiện có 24 bảo tàng (13 công lập, 11 ngoài công lập) với chức năng đa dạng từ lịch sử, mỹ thuật đến bảo tàng chuyên đề. Dù đóng vai trò quan trọng trong lưu giữ di sản và giáo dục cộng đồng, hệ thống bảo tàng vẫn đối mặt với nhiều thách thức về cơ sở vật chất, quản lý và mức độ ứng dụng công nghệ.

"Chìa khóa" gỡ điểm nghẽn chuyển đổi số văn hóa

Để triển khai chuyển đổi số hiệu quả, các chuyên gia trong lĩnh vực văn hoá cho rằng chỉ dựa nguồn lực Nhà nước là không đủ. Mô hình hợp tác công – tư (PPP) trở thành cơ chế quan trọng giúp huy động vốn xã hội hóa, chia sẻ rủi ro và phát huy thế mạnh của từng bên.

Theo Tiến sĩ Phạm Ngọc Uyên, Phó Giám đốc Bảo tàng Mỹ Thuật TP.HCM, một trong những khó khăn lớn hiện nay là hợp tác với doanh nghiệp tư nhân chưa có khung pháp lý rõ ràng, khiến nhiều đơn vị còn dè chừng khi triển khai mô hình PPP trong lĩnh vực văn hóa. Các dự án đang thực hiện chủ yếu mới dừng ở mức trưng bày số hoặc "tham quan ảo" đơn giản, chưa đạt đến mức độ số hóa toàn diện, tức là công nghệ chưa được tích hợp sâu vào quản lý, bảo tồn hay giáo dục.

Bà Uyên cho biết thêm, nhiều bảo tàng chưa có cơ chế chia sẻ lợi nhuận, phân định trách nhiệm với doanh nghiệp. Doanh nghiệp lo rủi ro pháp lý và thiếu cơ sở để thương mại hóa sản phẩm văn hóa số, trong khi đơn vị công lập lo ngại nguy cơ thương mại hóa quá mức làm lệch giá trị lịch sử của di sản.

Trước những rào cản còn tồn tại như hiện nay, các chuyên gia văn hoá đã đề xuất một số giải pháp là cần sớm hoàn thiện khung pháp lý, phát triển nguồn nhân lực, xây dựng mô hình hợp tác công - tư hiệu quả và ứng dụng các công nghệ số hóa tiên tiến. Việc triển khai các giải pháp này sẽ góp phần thúc đẩy quá trình chuyển đổi số trong lĩnh vực bảo tàng và quản lý di sản, đồng thời mang lại nhiều cơ hội mới để bảo tồn, phát huy và lan tỏa giá trị văn hóa Việt Nam.

Buổi tọa đàm không chỉ dừng lại ở thảo luận của các chuyên gia, mà còn đánh dấu bằng những hành động cụ thể. Điểm nhấn là lễ ký kết hợp tác cho chương trình học thuật "Hành trình sáng tạo - Từ di sản đến thương hiệu" giữa Công ty TNHH Ngọc Trà Hương Tịnh, Công ty Cổ phần Santani và sự bảo trợ chuyên môn từ Trường Đại Học Văn hóa TP.HCM. Việc ký kết là minh chứng cho sự đồng hành giữa khu vực tư nhân sáng tạo và khối giáo dục trong việc đào tạo nguồn nhân lực chất lượng cao và phát triển chuỗi giá trị di sản.