Trải nghiệm Hà Nội khác biệt với 4 tuyến du lịch di sản đặc sắc

Chương trình nằm trong khuôn khổ dự án FEF-R Patrimoine do Bộ Châu Âu và Ngoại giao Pháp tài trợ, thông qua Đại sứ quán Pháp và Viện Pháp tại Việt Nam (IFV), phối hợp thực hiện cùng Trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn - Đại học Quốc gia Hà Nội (USSH - VNU), Viện Viễn Đông Bác Cổ Pháp (EFEO) và Tổ chức Đại học Pháp ngữ (AUF). Sự kiện ra mắt sẽ diễn ra vào ngày 3/12 tới tại đền Quán Thánh.

Sáng kiến hướng tới việc giới thiệu và lan tỏa giá trị của hệ thống di sản vật thể, phi vật thể và di sản số của Thủ đô, thông qua bốn hành trình du lịch di sản thử nghiệm. Đi kèm với đó là hệ thống bản đồ tương tác, ứng dụng H-Heritage và các mã QR được bố trí tại nhiều di tích trong khu vực trung tâm Hà Nội, mang đến trải nghiệm khám phá di sản sinh động và thuận tiện hơn cho công chúng.

Hà Nội - thành phố nghìn năm văn hiến đang đứng trước những thách thức lớn trong hành trình bảo tồn và phát huy giá trị di sản văn hóa giữa nhịp đô thị hóa ngày càng mạnh mẽ. Giữa những khu dân cư hiện đại, các di tích cổ vẫn lặng lẽ tồn tại, nơi quá khứ và hiện tại giao hòa trong từng góc phố, nếp sống. Dẫu vậy, không ít di tích vẫn chưa được bảo vệ đúng mức, thậm chí còn thiếu những hình thức giới thiệu bài bản, hệ thống đến cộng đồng.

Từ thực tế này, chương trình “Hành trình du lịch di sản Hà Nội” ra đời, hướng tới mục tiêu nhận diện, nghiên cứu và kết nối các di sản của Thủ đô bằng những phương pháp tiếp cận hiện đại. Chương trình kết hợp giữa khảo cứu học thuật, đào tạo sinh viên và ứng dụng công nghệ số nhằm đưa di sản đến gần hơn với công chúng đương đại.

Phương pháp triển khai dựa trên sự kết hợp giữa khảo sát điền dã, phân tích tư liệu, đào tạo chuyên môn và bản đồ hóa công nghệ. Từ hơn một trăm di tích được khảo sát trên địa bàn Hà Nội, nhóm nghiên cứu đã chọn ra 28 di tích tiêu biểu, sắp xếp thành bốn hành trình di sản gắn với bốn dòng tín ngưỡng cổ truyền của người Việt: Tứ Trấn, Đền Mẫu, Đình Tổ nghề và Chùa Hà Nội. Mỗi hành trình không chỉ là sự tập hợp của các điểm di tích, mà còn là một câu chuyện xuyên suốt, phản ánh cấu trúc tinh thần, đời sống tín ngưỡng và ký ức văn hóa của người Hà Nội xưa và nay.

Theo đó, hành trình 1 "Thăng Long tứ trấn" (Bốn vị thần bảo hộ kinh thành), sẽ khám phá bốn ngôi đền thiêng: Bạch Mã, Voi Phục, Quán Thánh và Kim Liên, trấn giữ bốn hướng Đông, Tây, Nam, Bắc của kinh thành Thăng Long. Tuyến hành trình tôn vinh bản sắc văn hoá linh thiêng và cấu trúc tâm linh độc đáo của Hà Nội, nơi không chỉ cần được con người bảo vệ mà còn cần đến thần linh để bảo đảm an sinh.

Hành trình 2 "Các đền thờ Mẫu", sẽ kết nối tám đền, phủ thờ Mẫu Liễu Hạnh và các Thánh Mẫu, đại diện cho tín ngưỡng Tam phủ - di sản văn hóa phi vật thể được UNESCO vinh danh. Đây là nét tín ngưỡng độc đáo của người Việt, hòa quyện giữa nghi lễ, âm nhạc, vũ điệu và tinh thần tôn vinh người Mẹ. Hành trình này sẽ khám phá các ngôi đền: Đông Hạ, Vũ Thạch, Bà Kiệu, Xuân Yên, Đền Dâu, Vọng Tiên, Phủ Tây Hồ, cây hương ga Long Biên.

Hành trình 3 "Đình thờ Tổ nghề", là hành trình qua các đình thờ Tổ nghề trong khu phố cổ Hà Nội, tôn vinh những người sáng lập nghề truyền thống. Mỗi ngôi đình là nơi lưu giữ dấu vết của tiền nhân, những người đã góp phần tạo nên tinh hoa cho các nghề thủ công, cho thấy sự sáng tạo bền bỉ của đất Thăng Long xưa. Hành trình này sẽ khám phá các ngôi đình Tổ nghề Hà Nội như: Kim Ngân (tổ nghề kim hoàn), Đồng Lạc (tổ nghề cổ yếm), Phả Trúc Lâm (tổ nghề da giày), đình Hà Vĩ (tổ nghề sơn), đền Phúc Hậu (tổ nghề tráng gương), đình Tú Thị (tổ nghề thêu), đình Lò Rèn (tổ nghề rèn), đình Ngũ Xã (tổ nghề đúc đồng).

Hành trình 4 "Chùa Hà Nội", sẽ khám phá các ngôi chùa gắn với tên tuổi Sa môn An Thiền (Phúc Điền) - một trong những vị tổ tiêu biểu của Phật giáo Việt Nam. Từ chùa Báo Thiên nay chỉ còn trong ký ức đến Liên Trì, Hàm Long và Liên Phái… Hành trình tái hiện dòng chảy lịch sử, tâm linh của Thăng Long, nơi ký ức, công nghệ và niềm tin gặp nhau, kể lại câu chuyện về sự mất - còn - tái tạo và bảo tồn di sản.

Ban tổ chức cho biết toàn bộ quá trình khảo cứu được triển khai theo một quy trình chặt chẽ, thống nhất, bao gồm: khảo sát thực địa, chụp ảnh, thu thập và dịch thuật văn bia Hán Nôm, tra cứu tư liệu, lập sơ đồ kiến trúc, ghi hình và bổ sung dữ liệu lịch sử. Mỗi di tích sau khi nghiên cứu đều được xây dựng thành một hồ sơ hoàn chỉnh, gồm phần mô tả, hệ thống hình ảnh xưa - nay, video, trích dẫn văn bản và danh mục tài liệu tham khảo.

Nguồn dữ liệu này được số hóa và tích hợp vào bản đồ điện tử, hệ thống mã QR và ứng dụng di sản H-Heritage, cho phép người dân, học sinh, sinh viên và du khách dễ dàng truy cập bằng điện thoại thông minh. Đây được xem là bước tiến quan trọng trong việc đưa tri thức di sản đến gần hơn với cộng đồng, biến quá trình tham quan, học tập và nghiên cứu trở thành một trải nghiệm tương tác, trực quan và giàu tính sư phạm.

Các hành trình di sản không chỉ phục vụ du khách trong và ngoài nước mà còn được thiết kế như một công cụ giáo dục hữu ích, có thể tích hợp vào hoạt động ngoại khóa của học sinh, sinh viên trên địa bàn Hà Nội. Thông qua trải nghiệm thực địa và phương pháp học tập trực quan, thế hệ trẻ có cơ hội tiếp cận di sản một cách sinh động, gần gũi và sâu sắc hơn.