Triển lãm Nghệ thuật điêu khắc Phật giáo: Kho báu văn hóa Việt Nam tại Hưng Yên

Một góc không gian Triển lãm

Triển lãm Nghệ thuật điêu khắc Phật giáo đang diễn ra tại Bảo tàng tỉnh Hưng Yên đã mang đến cho công chúng cơ hội chiêm ngưỡng những báu vật của nghệ thuật Phật giáo Việt Nam qua các thời kỳ lịch sử. Bảo tàng Mỹ thuật Việt Nam đã phối hợp chặt chẽ với Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch Hưng Yên để tổ chức triển lãm nghệ thuật điêu khắc Phật giáo này. Mục tiêu của triển lãm không chỉ là mở rộng hợp tác giữa các đơn vị văn hóa mà còn nhằm giới thiệu và quảng bá rộng rãi sưu tập tượng Phật giáo cùng các Bảo vật Quốc gia đến với đông đảo công chúng. Đây là dịp để mọi người tiếp cận gần hơn với di sản văn hóa dân tộc, qua những tác phẩm điêu khắc tiêu biểu, hình thức độc đáo và giàu giá trị nghệ thuật.

Không gian triển lãm được thiết kế để giới thiệu 21 hiện vật, đều là phiên bản của những tác phẩm điêu khắc nổi bật, phản ánh sâu sắc lịch sử và tư tưởng Phật giáo của dân tộc Việt Nam qua các thời kỳ lịch sử khác nhau. Những hiện vật này không chỉ là sản phẩm của bàn tay tài hoa từ các nghệ nhân xưa mà còn là minh chứng sống động cho sự phát triển của nghệ thuật điêu khắc Phật giáo, từ thế kỷ XI, XII đến thế kỷ XVIII. Chúng thể hiện sự hòa quyện giữa triết lý Phật giáo và bản sắc văn hóa Việt, từ hình thức tạo tác đến ý nghĩa biểu tượng.

Một trong những điểm nhấn nổi bật của triển lãm chính là tượng Phật A Di Đà từ chùa Phật Tích. Đây là pho tượng Phật bằng đá thời Lý lớn nhất được biết đến nay, đại diện cho tinh hoa của nghệ thuật điêu khắc đá ở thế kỷ XI, XII. Tượng được xem là báu vật của nghệ thuật Phật giáo Việt Nam, với hình thức tạo tác tinh xảo, thể hiện sự tôn kính sâu sắc đối với Đức Phật A Di Đà – vị Phật đại diện cho ánh sáng và sự cứu độ vô biên. Khi chiêm ngưỡng pho tượng này, người xem có thể cảm nhận được sự hùng vĩ và trang nghiêm, phản ánh kỹ thuật chạm khắc đá đỉnh cao của thời Lý. Các đường nét trên tượng không chỉ mang tính thẩm mỹ cao mà còn chứa đựng tư tưởng Phật giáo sâu sắc, như sự giác ngộ và lòng từ bi. Pho tượng này đã vượt qua thời gian để trở thành biểu tượng, nhắc nhở về một giai đoạn vàng son của lịch sử nghệ thuật Việt Nam.

Bên cạnh đó, bệ tượng sư tử đá từ chùa Bà Tấm cũng là một hiện vật đáng chú ý, đại diện cho nghệ thuật tạo bệ tượng thời Lý. Bệ tượng này được coi là hiện thân của sức mạnh trí tuệ trong Phật giáo, với hình ảnh sư tử – biểu tượng cho sự dũng mãnh và bảo vệ giáo pháp. Nghệ thuật tạo tác ở đây thể hiện sự tinh tế trong việc kết hợp yếu tố động vật học với triết lý Phật giáo, tạo nên một nền tảng vững chãi cho các pho tượng Phật. Đây là điển hình cho cách mà các nghệ nhân thời Lý đã sáng tạo trong việc sử dụng đá để truyền tải thông điệp văn hóa, làm nổi bật sức mạnh nội tại của trí tuệ Phật giáo. Khi quan sát bệ tượng, công chúng có thể hình dung về không gian chùa chiền xưa, nơi mà mỗi chi tiết đều mang ý nghĩa sâu xa, góp phần bảo vệ và lan tỏa giáo lý nhà Phật.

Tiếp nối dòng chảy lịch sử, tượng Kim Cương từ chùa Long Đọi mang đến cái nhìn về sự phát triển của hình thức Chùa Tháp thời Lý. Tượng này không chỉ là một tác phẩm điêu khắc mà còn phản ánh sự tiến bộ trong kiến trúc và nghệ thuật Phật giáo giai đoạn này. Hình thức của tượng Kim Cương – vị thần hộ pháp với vẻ mặt uy nghiêm và cơ thể cường tráng – thể hiện sự bảo vệ mạnh mẽ đối với Phật pháp.

Một tuyệt tác khác không thể bỏ qua là pho tượng Quan Âm nghìn mắt nghìn tay từ chùa Bút Tháp. Đây là tác phẩm độc nhất vô nhị của nghệ thuật Phật giáo Việt Nam ở thế kỷ XVII, đại diện cho loại hình tượng Quan Âm Thiên thủ thiên nhãn. Nghệ thuật tạo tác tượng này có thể xem là mẫu mực, cổ điển, với hàng nghìn cánh tay và con mắt biểu tượng cho sự quan sát và cứu giúp chúng sinh khắp nơi. Tượng Quan Âm không chỉ đẹp về hình thức mà còn sâu sắc về ý nghĩa, thể hiện lòng từ bi vô hạn của Bồ Tát Quan Âm – vị Phật được dân gian Việt Nam kính ngưỡng. Các đường nét chạm khắc tinh xảo trên tượng phản ánh trình độ cao của nghệ nhân thời Hậu Lê, kết hợp giữa kỹ thuật gỗ và đá để tạo nên sự sống động. Khi đứng trước pho tượng này, người xem dễ dàng bị cuốn hút bởi sự phức tạp và hài hòa, như một lời nhắc nhở về sức mạnh của lòng từ bi trong Phật giáo.

Triển lãm còn giới thiệu pho tượng Tuyết Sơn và tượng mười sáu vị Tổ Kế Đăng, những đại diện tiêu biểu cho nghệ thuật điêu khắc Phật giáo thế kỷ XVIII. Đây là những pho tượng nằm trong hệ thống tượng Phật được đánh giá là đẹp nhất trong nghệ thuật tạo hình tượng gỗ Việt Nam. Những tác phẩm này nổi bật với chất liệu gỗ, được chạm khắc tỉ mỉ, phản ánh sự tinh tế của nghệ thuật điêu khắc gỗ thời hậu kỳ.  

Qua 21 hiện vật này, triển lãm không chỉ tái hiện lịch sử nghệ thuật điêu khắc Phật giáo mà còn nhấn mạnh giá trị văn hóa, tư tưởng mà mỗi tác phẩm kiệt tác đó mang lại. Mỗi tác phẩm đều là một phần của di sản dân tộc, từ thời Lý với nghệ thuật đá hùng vĩ, đến thế kỷ XVII, XVIII với sự tinh xảo của gỗ. Những hiện vật phản ánh sự phát triển của Phật giáo Việt Nam, từ hình thức Chùa Tháp đến các biểu tượng trí tuệ và từ bi. Triển lãm là cầu nối giữa quá khứ và hiện tại, giúp công chúng hiểu rõ hơn về bản sắc văn hóa Việt Nam.

Triển lãm nghệ thuật điêu khắc Phật giáo diễn ra tại Bảo tàng Hưng Yên, cơ sở 1, đường Phạm Bạch Hổ, phường Phố Hiến, từ ngày 25/10 đến 15/11. Với việc mở cửa miễn phí, đây là cơ hội tuyệt vời để mọi người đến tham quan, chiêm ngưỡng và suy ngẫm về di sản văn hóa.