Triển vọng nào cho kinh tế Việt Nam trong năm 2023?

Theo báo cáo Triển vọng Phát triển Châu Á (Asian Development Outlook) tháng 4/2023, với tốc độ 6,5%, Việt Nam được dự báo là nền kinh tế tăng trưởng nhanh nhất Đông Nam Á trong năm 2023. Xếp sau là Philippines (6%), Campuchia (5,5%) và Indonesia (4,8%). Kinh tế Trung Quốc được dự báo tăng trưởng 5% trong năm nay, sau khi nước này từ bỏ chiến lược "zero Covid" vào cuối năm ngoái - chiến lược khiến nền kinh tế lớn thứ hai thế giới chỉ tăng trưởng 3% và kéo lùi tăng trưởng kinh tế của châu Á.

Báo cáo cho biết sự chậm lại của kinh tế toàn cầu trầm trọng hơn trong quý IV/2022 và có thể sẽ tiếp tục xu hướng này vào năm 2023. Nhu cầu toàn cầu giảm dự kiến ảnh hưởng đến tăng trưởng công nghiệp của Việt Nam. 

Trong 2 tháng đầu năm 2023, xuất khẩu giảm 10,4% so với cùng kỳ năm ngoái và nhập khẩu giảm 16%. Trong năm nay và năm tới, cả nhập khẩu và xuất khẩu được dự báo giảm 7%. Thương mại chậm lại có thể tạo thâm hụt tài khoản vãng lai bằng 1% GDP năm nay, trước khi quay trở lại thặng dư vào năm 2024.

Các chuyên gia phân tích, sau một thời gian dài chịu ảnh hưởng của dịch Covid-19, năm 2022, nền kinh tế thế giới nói chung và Việt Nam nói riêng đã có dấu hiệu phục hồi.

Năm 2022, GDP thực tăng 8%, tốc độ nhanh nhất trong 25 năm qua. Bình thường hóa di chuyển đã thúc đẩy du lịch nội địa, nâng mức tăng trưởng ngành dịch vụ từ 1,6% một năm trước đó lên 10%, qua đó đóng góp 4,2 điểm phần trăm vào tăng trưởng.

Các lĩnh vực của nền kinh tế đều có tốc độ tăng trưởng tốt như công nghiệp và xây dựng được đẩy nhanh, từ 3,6% năm 2021 lên 7,8%, nhờ mức tăng 8,1% của ngành sản xuất, chế biến chế tạo và khai khoáng phục hồi từ mức âm 7,8% năm 2021 lên 5,2%. Xây dựng cũng tăng mạnh, từ mức âm 0,3% một năm trước đó lên 8,2%, sau khi các biện pháp hạn chế đi lại được dỡ bỏ. Nông nghiệp duy trì tăng trưởng mạnh ở mức 3,4%.

Mặc dù có sự tăng trưởng mạnh so với nhiều quốc gia khác, tuy nhiên, trong năm 2023, một số nhân tố khách quan sẽ khiến cho mức tăng trưởng của Việt Nam bị hạn chế. Đầu tiên là suy thoái toàn cầu, chính sách tiền tệ tiếp tục thắt chặt và tác động lan tỏa từ cuộc xung đột Nga - Ukraine. Tuy nhiên, việc Trung Quốc mở cửa trở lại sẽ giúp cân bằng những yếu tố bất lợi này và nền kinh tế được dự báo sẽ tăng trưởng 6,5% vào năm 2023 và 6,8% vào năm 2024.

Nhu cầu thế giới giảm đã ảnh hưởng đến sản xuất chế biến chế tạo. Suy thoái kinh tế toàn cầu trở nên trầm trọng trong quý 4 năm 2022 và nhiều khả năng sẽ tiếp tục trong năm 2023. Nhu cầu toàn cầu giảm đã khiến chỉ số sản xuất công nghiệp giảm 6,3% trong hai tháng đầu năm 2023 so với cùng kỳ năm 2022. 

Chỉ số Nhà quản trị mua hàng (PMI) ngành sản xuất chế biến chế tạo đã giảm xuống dưới 50 trong bốn tháng liên tiếp do lĩnh vực sản xuất chế biến chế tạo hàng xuất khẩu giảm trong khi lĩnh vực sản xuất chế biến chế tạo hàng tiêu dùng không có khả năng bù đắp cho sự sụt giảm này; chỉ số này sau đó đã hồi phục từ 46,4 vào tháng 1 năm 2023 lên 51,2 vào tháng 2 năm 2023.

Công nghiệp được dự báo sẽ tăng chậm, ở mức 7,5% vào năm 2023, đóng góp 2,7 điểm phần trăm vào tăng trưởng GDP. Tuy nhiên, lĩnh vực xây dựng có thể tăng tốt nếu các dự án cơ sở hạ tầng lớn được thực hiện vào năm 2023 theo kế hoạch.

Dịch vụ dự kiến tăng 8% trong năm 2023 nhờ du lịch và các dịch vụ liên quan được phục hồi. Trung Quốc là thị trường du lịch lớn nhất của Việt Nam. Do đó, việc Trung Quốc cho phép nối lại các tour du lịch từ Trung Quốc đến Việt Nam từ ngày 15/3, Việt Nam sẽ được hưởng lợi đáng kể.

Việc Trung Quốc mở cửa trở lại cũng sẽ mang lại lợi ích cho ngành nông nghiệp. Trung Quốc có thể tạo ra nhu cầu đáng kể đối với hàng nông sản xuất khẩu của Việt Nam, vì quốc gia này tiếp nhận 45% lượng rau quả xuất khẩu của Việt Nam. Do đó, nông nghiệp dự kiến sẽ tăng 3,2% vào năm 2023

Đầu tư công sẽ là động lực chính cho phục hồi và tăng trưởng kinh tế trong năm 2023. Chính phủ cam kết giải ngân 30 tỷ USD trong năm nay, trong đó 90% đã được phân bổ cho các bộ ngành và tỉnh để giải ngân từ tháng 1 năm 2023. 

Tuy nhiên, đầu tư nước ngoài sẽ vẫn bị ảnh hưởng do suy thoái kinh tế toàn cầu. Vốn FDI đăng ký mới giảm 38% và giải ngân giảm 4,9% trong hai tháng đầu năm 2023 so với cùng kỳ năm trước. Thâm hụt tài khóa trong năm 2023 có thể cao hơn chỉ tiêu thâm hụt của năm là 4,4% GDP. Trong tương lai, Việt Nam cần tiếp tục cải cách để đảm bảo tài chính bền vững hơn, giảm đáng kể sự phụ thuộc vào các nguồn thu không bền vững như đất đai và dầu thô.

Về phía cầu, tiêu dùng trong nước sẽ tiếp tục phục hồi trong năm 2023. Du lịch hồi sinh, các chương trình kích cầu và đầu tư công mới được khởi xướng trong tháng 1/2022 và việc tăng lương có hiệu lực từ tháng 7/2023 dự kiến sẽ giúp tiêu dùng trong nước tiếp tục tăng, mặc dù lạm phát cao hơn có thể cản trở tiêu dùng phục hồi. 

Nhu cầu toàn cầu suy yếu sẽ tiếp tục tác động tới thương mại trong năm 2023. Xuất khẩu trong hai tháng đầu năm 2023 giảm 10,4% so với cùng kỳ năm ngoái, trong khi nhập khẩu giảm 16%. Cả nhập khẩu và xuất khẩu được dự báo sẽ giảm xuống 7% trong năm nay và năm tới. Tăng trưởng thương mại chậm lại có thể tạo ra thâm hụt tài khoản vãng lai tương đương 1% GDP trong năm nay, trước khi đạt mức thặng dư trở lại vào năm 2024.

Chính sách giảm lãi suất điều hành bất ngờ khiến Việt Nam trở thành nền kinh tế đầu tiên ở Đông Nam Á nới lỏng chính sách tiền tệ. Ngân hàng Nhà nước Việt Nam - Ngân hàng Trung ương - đã hành động vì thị trường vốn căng thẳng đã khiến tín dụng cho bất động sản bị thắt chặt và ảnh hưởng đến niềm tin của nhà đầu tư. Trong khi đó, lạm phát giảm nhẹ và tình trạng bất ổn trong lĩnh vực ngân hàng gần đây ở Mỹ được đánh giá là sẽ khiến Cục Dự trữ Liên bang Hoa Kỳ giảm bớt chính sách thắt chặt tiền tệ diều hâu, qua đó có khả năng làm giảm lạm phát do chi phí đẩy từ bên ngoài. 

Đồng thời, áp lực duy trì tăng trưởng kinh tế ở Việt Nam gia tang, khi nền kinh tế toàn cầu bị đình trệ. Những yếu tố này khiến Chính phủ vào ngày 7/3 đã chỉ đạo Ngân hàng Trung ương hành động để hỗ trợ thanh khoản và phục hồi kinh tế. Ngân hàng Trung ương đã giảm lãi suất chiết khấu từ 4,5% xuống còn 3,5%, lãi suất qua đêm trong thanh toán điện tử liên ngân hàng và thanh toán bù trừ qua Ngân hàng Trung ương từ 7% xuống 6,0% và trần lãi suất cho vay ngắn hạn bằng tiền đồng đối với các lĩnh vực ưu tiên từ 5,5% xuống còn 5,0% - tất cả các điều chỉnh giảm lãi suất đều có hiệu lực từ ngày 15/3. Ngân hàng Trung ương giữ nguyên lãi suất tái cấp vốn ở mức 6%.

Rủi ro bên ngoài đối với dự báo này đang có xu hướng tác động tiêu cực. Các rủi ro chính bên ngoài đối với dự báo gồm có suy thoái kinh tế toàn cầu sâu sắc hơn, xu hướng tiếp tục thắt chặt tiền tệ ở các đối tác thương mại lớn và sự leo thang trong xung đột Nga - Ukraine.