Trồng "Hạt vàng thế kỷ 21" theo cách chỉ có ở Việt Nam, nông hộ thu 400 triệu đồng/ha/năm

Trong ba năm, từ 2022 đến 2024, những người nông dân ở xã Nam Dong, huyện Cư Jút, tỉnh Đắk Nông (cũ), hồ hởi đón tin vui từ thành quả lao động gieo trồng đậu nành theo hướng canh tác mới.

Mô hình luân canh 3 vụ cây trồng bền vững: Đậu nành – Đậu phộng – Khoai lang đã mang lại hiệu quả kinh tế cao nhất cho người nông dân, trung bình mỗi hộ thu từ 250-400 triệu đồng/ha/năm.

"Trước kia canh tác tự phát, đất cứng như đá, sâu bệnh hoành hành, tiền phân thuốc cứ thế đội lên. Từ ngày đưa đậu nành vào luân canh, đất tơi xốp, cây trồng vụ sau mọc xanh mướt, chi phí giảm hẳn một nửa" - nông dân Phạm Văn Duẩn chia sẻ.

Hạt giống mới "Made in Vietnam"

Mọi chuyện bắt đầu từ hạt giống mới của VINASOY - Công ty Sữa Đậu Nành Việt Nam - thuộc "Dự án Phát triển vùng nguyên liệu đậu nành bền vững tại Tây Nguyên" mà VINASOY bền bỉ thực hiện từ năm 2014 đến nay.

Sau khoảng 3 năm trồng thử nghiệm, với những đặc điểm vượt trội về sinh trưởng và năng suất, năm 2020 VINASOY chính thức mang đến giống đậu nành mới có tên VINASOY 02-NS để trồng tại vùng Tây Nguyên.

Giống VINASOY 02-NS được lai tạo từ Trung tâm Nghiên cứu ứng dụng đậu nành VINASOY (VSAC) với những đặc điểm vượt trội như hạt to, chín đều, chống chịu tốt, năng suất tiềm năng 3,5–4 tấn/ha - cao gần gấp đôi so với các giống trước đây.

Không dừng ở đó, từ năm 2021-2025, VINASOY tổ chức liên kết sản xuất (LKSX) gắn với việc tiêu thụ sản phẩm với bà con nông dân Cư Jut thông qua Hợp tác xã Sản xuất đậu nành Nam Dong (HTX Nam Dong) bằng cách cung ứng nguồn giống VINASOY 02-NS xác nhận;

Hướng dẫn kỹ thuật canh tác ứng dụng quy trình canh tác (QTCT) mới; Giám sát quá trình gieo trồng, chăm sóc, thu hoạch và thu mua toàn bộ lượng đậu nành đạt các tiêu chuẩn chất lượng hướng tới truy xuất nguồn gốc.

Ba vụ, một hệ sinh thái

Sau khi thiết lập mô LKSX, diện tích và số nông hộ tham gia trong chương trình LKSX tăng đáng kể, từ 38,7 ha và 29 hộ vào năm 2020 lên 157 ha và 130 hộ vào năm 2024.

Năng suất trung bình tăng từ 2,07 tấn/ha trong năm 2020 lên 2,57 tấn/ha vào năm 2023 và duy trì ổn định ở mức 2,52 tấn/ha trong năm 2024. Năm 2025 năng suất trung bình được ghi nhận là 2,61 tấn/ha.

Không những thế, dưới sự đồng hành bền bỉ của VINASOY và HTX Nam Dong, những người nông dân nơi đây đã bắt đầu gieo trồng đậu nành theo hướng canh tác mới, trong đó Mô hình luân canh 3 vụ cây trồng bền vững: Đậu nành – Đậu phộng – Khoai lang chỉ có tại đây cho hiệu quả kinh tế cao nhất, giúp bà con nông dân cải thiện thu nhập rất tốt.

"Trồng khoai sau đậu đành là ngọt nhất," chị Năm, một hộ trẻ trong HTX, kể. "Củ to, vỏ mỏng, ruột vàng, thương lái đến tận ruộng thu mua".

Dưới cái nhìn của chuyên gia, không chỉ giàu dinh dưỡng một cách kỳ diệu - chứa 38-42% protein; cung cấp hơn 30 dưỡng chất quan trọng như isoflavones, vitamin (B, E, K), chất chống oxy hóa, và axit béo có lợi - cây đậu nành còn là một loại cây trồng độc đáo bởi vai trò quan trọng trong phát triển nông nghiệp bền vững của nó.

Điều kỳ diệu của cây đậu nành không nằm trên mặt đất mà ở chính bộ rễ, nơi diễn ra cơ chế sinh học đặc biệt. Nhờ mối quan hệ cộng sinh với vi khuẩn Rhizobium japonicum tại các nốt sần, cây đậu nành có khả năng "tự sản xuất" một lượng đạm tự nhiên đáng kể. Các nốt sần này hoạt động như những "nhà máy đạm mini" dưới lòng đất, giúp cây hấp thụ nitơ từ không khí và chuyển hóa thành dạng nitơ dễ tiêu trong đất một cách tự nhiên.

Đó là lý do các nhà khoa học trên thế giới gọi đầu nành là "Hạt vàng của thế kỷ 21".