Trung thu rộn ràng và ý nghĩa tại Bảo tàng Dân tộc học Việt Nam

TS. Bùi Ngọc Quang - Phó Giám đốc Phụ trách Bảo tàng phát biểu khai mạc.

Tại lễ hội "Vui cùng trẻ thơ", các em nhỏ và gia đình có cơ hội gặp các nghệ nhân dân gian trong không gian Trung thu truyền thống qua những đồ chơi quen thuộc như: đèn kéo quân, đèn ông sao, ông tiến sĩ giấy, tò he, mặt nạ giấy bồi, bộ phỗng đất, con giống bột,...

Các em nhỏ không chỉ được ngắm nhìn mà còn có cơ hội học cách làm đồ chơi dưới sự hướng dẫn trực tiếp của các nghệ nhân dân gian. Bên cạnh đó, du khách còn được tham gia chơi trò chơi ô ăn quan, nhảy dây, đi cà kheo, kéo co, lăn bưởi, đánh hạt hồng xiêm… Những trải nghiệm này không chỉ mang ý nghĩa giáo dục cao mà còn tạo sự kết nối giữa các thế hệ trong gia đình, khơi dậy tình yêu đối với di sản văn hóa và sự sáng tạo.

Không khí Trung thu tại Bảo tàng thêm phần rộn ràng với các tiết mục múa lân sư, rước đèn, múa rối nước dân gian của phường rối Đồng Ngư (Bắc Ninh). Bên cạnh đó, các em nhỏ được tham gia nhiều hoạt động khám phá như nghe kể chuyện tranh về sự tích Tết Trung thu, hóa thân thành nhân vật rối nhí, thử tài múa rối tay, tô vẽ tranh chủ đề Trung thu…

Ngoài ra, các bạn nhỏ còn được thực hành hoạt động STEM khám khoa học qua làm đèn kéo quân, đèn lồng, tàu thủy cùng các trải nghiệm công nghệ số như thực tế ảo (VR), trò chơi đua tìm kho báu Trung thu qua các hiện vật trong Bảo tàng, vui khám phá mâm cỗ Trung thu - Đây là dịp để trẻ em vừa chơi vừa học, gắn niềm vui khám phá với giá trị văn hóa dân gian và tri thức khoa học.

Không gian nghệ thuật sắp đặt "Sắc Thu" được sắp đặt ấn tượng với những đồ chơi truyền thống của lớp nghệ nhân cao tuổi đã gắn bó nhiều năm với Bảo tàng; đồ chơi phục dựng và sáng tạo của một số bạn trẻ đam mê với nghề thủ công. Trong không gian này, du khách có cơ hội khám phá các câu chuyện cùng đồng hành bảo tồn, sáng tạo và phát triển đồ chơi dân gian của Bảo tàng Dân tộc học Việt Nam và các nghệ nhân trong gần ba thập kỷ qua.

Cách thức đề cao vai trò chủ thể văn hoá của Bảo tàng đã tạo cơ hội hồi sinh nhiều di sản, trong đó có đồ chơi dân gian. Từ các hoạt động tại Bảo tàng đã tạo cơ hội cho nhiều thế hệ nghệ nhân giới thiệu nghề thủ công làm đồ chơi đến đông đảo công chúng trong và ngoài nước, tiếp động lực cho niềm đam mê bảo tồn và giữ nghề. Các nghệ nhân không chỉ giữ nghề, mà còn truyền nghề cho thế hệ trẻ để cùng chung tay phục hồi những mẫu đồ chơi truyền thống đã bị lãng quên, cũng như sáng tạo ra sản phẩm mới để đáp ứng nhu cầu của công chúng ngày nay. Hành trình ấy đã khơi dậy tình yêu của nhiều thế hệ đối với những món đồ chơi mộc mạc mà mang giá trị giáo dục cao, góp phần quan trọng trong việc bảo vệ di sản văn hóa.

Cũng trong không gian này, chương trình còn mang đến một trải nghiệm thú vị, kết nối giữa di sản và công nghệ số qua trải nghiệm cùng ông Tiến sĩ giấy AI. Các bạn trẻ có cơ hội trò chuyện, đặt câu hỏi với ông Tiến sĩ giấy AI để nghe giải đáp các thông tin về Tết Trung thu. Đây là hoạt động sẽ mang đến những trải nghiệm mới thu hút thế hệ gen Z, gen Alpha.

Ông Phùng Đình Giáp - nghệ nhân cuối cùng làm bộ phỗng đất, tới từ phố Đông Khê, phường Thuận Thành, tỉnh Bắc Ninh chia sẻ: "Tôi gắn bó với Bảo tàng Dân tộc học Việt Nam từ năm 2000. Từ các hoạt động của Bảo tàng mà phỗng đất của tôi được nhiều người biết đến hơn. Những lần trẻ con vừa xem bộ phỗng mộc mạc, vừa cười thích thú, tôi thấy rất vui và càng có động lực giữ nghề. Năm 2024, tôi được đi sang Pháp trình diễn. Cả làng giờ chỉ còn mình tôi theo nghề, nhưng tôi cũng đã truyền lại cho cháu nội, mong cháu tiếp nối. Với tôi, làm phỗng đất không chỉ là cái nghề, mà còn là một phần cuộc sống của mình".

Bà Phạm Nguyệt Ánh - nghệ nhân cuối cùng làm đồ chơi hoa quả bột phong cách Đồng Xuân, tới từ phố Hoàng Ngân, phường Thanh Xuân, TP Hà Nội trăn trở: "Nhà tôi trước đây vốn ở khu vực chợ Đồng Xuân. Tôi gắn bó với nghề từ năm 1973. Bảo tàng Dân tộc học Việt Nam tìm đến tận nhà mời tôi đến trình diễn vào năm 2006. Gần 20 năm tham gia cùng Bảo tàng, tôi được giúp đỡ rất nhiều, kể cả lúc sức khỏe không ổn định cũng có người đưa đón. Bảo tàng còn cho tôi cơ hội sang Hàn Quốc trình diễn năm 2010. Tôi luôn trăn trở suy nghĩ làm thêm mẫu mới và sẵn sàng truyền nghề. Tôi cũng còn nhiều mong muốn làm sao để bảo tồn được nghề nhưng điều này phụ thuộc vào người chơi và cả việc có ai tiếp nối tôi làm không".

Còn Nghệ nhân ưu tú Nguyễn Văn Quyền, đến từ thôn Đàn Viên, xã Bình Minh, TP Hà Nội thì cho hay: "Nhờ tham gia các hoạt động ở Bảo tàng Dân tộc học Việt Nam từ năm 2007 nên nhiều người đã biết đèn kéo quân của tôi. Có lần tôi hướng dẫn một cháu làm xong chiếc đèn đầu tiên, cháu gọi về khoe với bố: "Bố ơi, con làm được cái đèn kéo quân chạy rồi!". Nghe vậy tôi phấn khởi lắm, vì thêm được một người biết làm đèn, đó là niềm động viên rất lớn với tôi. Mùa Trung thu đến có nhiều nơi mời tôi đi trình diễn nhưng tôi luôn chọn đến Bảo tàng, bởi chính nơi đây đã tiếp cho tôi niềm đam mê giữ nghề. Hiện nay, tuổi của tôi đã cao, trong gia đình không ai theo nghề này. Tôi chỉ mong gặp ai đam mê nghề là tôi truyền lại ngay. Năm ngoái tôi đã truyền cảm hứng, đam mê cho cháu Cúc Hương. Tôi rất mừng vì cháu học thành nghề và còn có nhiều sáng tạo, phục chế sản phẩm xưa".

Bà Nguyễn Thị Tuyết (thôn Hậu Ái, xã Sơn Đồng, TP Hà Nội) - nghệ nhân làm đèn ông sao, ông Tiến sĩ giấy, ông đánh gậy - chia sẻ: Từ khi mới 7 - 8 tuổi, tôi đã biết làm đèn ông sao, tính đến nay đã hơn 50 năm tôi gắn bó với nghề và đồng hành cùng Bảo tàng Dân tộc học Việt Nam gần 23 năm. Từ cách làm của Bảo tàng nghề làm đồ chơi đã lan tỏa đến nhiều nơi. Tôi đã được mời đến hướng dẫn tại phố cổ, các trường học, kể cả trường quốc tế... Bảo tàng đã giúp đỡ tôi cũng như các thợ thủ công khác rất nhiều trong việc duy trì và phát triển nghề.

"Từ những ngày đầu chưa hiểu trình diễn là gì, đến bây giờ chúng tôi đã thành thạo và nhiều người còn trở thành nghệ nhân ưu tú. Những món đồ chơi dân gian làm từ chất liệu tự nhiên: giấy, tre, đất vô cùng giản dị, không gây hại cho trẻ em và môi trường, vì thế rất nên khuyến khích dùng. Có khá nhiều em quay lại Bảo tàng gặp tôi hằng năm, tôi rất vui. Tôi chỉ mong nhiều cơ quan, gia đình, trường học quan tâm như Bảo tàng Dân tộc học Việt Nam để các em nhỏ có thêm cơ hội chơi những món đồ chơi dân gian này, giúp đồ chơi không mất đi trong xã hội hiện đại" - bà Nguyễn Thị Tuyết chia sẻ thêm.

Theo TS. Bùi Ngọc Quang - Phó Giám đốc phụ trách Bảo tàng Dân tộc học Việt Nam: "Bảo tàng hướng tới xây dựng một không gian sống động, nơi di sản được bảo tồn, phát triển và hòa nhịp cùng cuộc sống hiện đại. Mỗi hoạt động tại Bảo tàng vừa là trải nghiệm giáo dục, vừa kết nối các thế hệ cùng chung tay bảo tồn di sản văn hóa. Thông qua đa dạng các hoạt động trong chương trình, công chúng có cơ hội khám phá, nâng cao hiểu biết về các giá trị truyền thống, từ đó tăng cường tình yêu đối với di sản văn hóa và khơi dậy niềm tự hào dân tộc".

Đến với Bảo tàng Dân tộc học Việt Nam trong dịp này, du khách sẽ được cảm nhận về nhiều lớp lịch sử, huyền thoại và giá trị văn hóa sâu sắc. Nơi đây không chỉ có niềm vui của trẻ thơ mà còn là dịp để chúng ta tôn vinh văn hóa, truyền thống của người dân cả nước.

Chương trình Tết Trung thu 2025 với chủ đề "Vui cùng trẻ thơ" tại Bảo tàng Dân tộc học Việt Nam sẽ diễn ra trong hai ngày 4 và 5/10/2025 (tức ngày 13 và 14 tháng 8 âm lịch) và Không gian nghệ thuật sắp đặt "Sắc Thu" sẽ diễn ra từ 4/10 đến 4/11/2025.