Tự chủ nguồn nguyên liệu sữa tươi: Không xa vời nếu có chiến lược quốc gia đúng đắn

Hội thảo lần này diễn ra giữa thực trạng của ngành sữa Việt Nam: Phụ thuộc lớn vào sữa và bột sữa nhập khẩu (để sản xuất sữa bột công thức hoặc pha lại thành sữa hoàn nguyên - dạng lỏng). Sản lượng sữa tươi nguyên liệu trong nước hiện mới chỉ đáp ứng được khoảng 40% nhu cầu sản xuất, dẫn đến chi phí nhập khẩu sữa và các sản phẩm từ sữa lên tới hơn 1,1 tỷ USD trong năm 2024.

Thực trạng này không chỉ ảnh hưởng đến kinh tế mà còn tác động trực tiếp đến người tiêu dùng và các mục tiêu dinh dưỡng quốc gia. Việc tự chủ nguồn sữa tươi nguyên liệu sẽ mang lại lợi ích kép: Người tiêu dùng được tiếp cận các sản phẩm sữa tươi chất lượng cao, minh bạch về truy xuất nguồn gốc, góp phần cải thiện thể trạng và nâng cao sức khỏe cộng đồng, đặc biệt là cho trẻ em. Đồng thời, nền kinh tế giảm gánh nặng nhập khẩu, tạo việc làm cho hàng trăm nghìn lao động, tăng giá trị trên từng hecta đất và đóng góp vào kim ngạch xuất khẩu, tạo cơ hội cho người nông dân tham gia vào chuỗi sản xuất công nghệ cao, xóa đói giảm nghèo và làm giàu bền vững.

Là nhà sản xuất sữa tươi sạch đang dẫn đầu thị phần trong phân khúc sữa tươi, Ông Ngô Minh Hải – Chủ tịch HĐQT Tập đoàn TH khẳng định mục tiêu tự chủ nguồn sữa tươi nguyên liệu từ đàn bò sữa trong nước nói trên không chỉ khả thi mà còn cần được xem là một ưu tiên quốc gia.

Ông Hải cho rằng, nếu có chiến lược quốc gia rõ ràng, ngành sữa Việt Nam có thể tăng tỷ lệ đáp ứng nội địa từ mức hơn 40% hiện nay lên 70% vào năm 2035, và lượng tiêu thụ sữa bình quân đầu người là khoảng 54 lít/người/năm.

Để thực hiện lộ trình đó, TH đưa ra hai kịch bản.

Nếu đàn bò sữa được nuôi tập trung, công nghệ cao như của TH, năng suất đạt 35 lít/con/ngày thì để đạt mục tiêu đó, cần phát triển đàn bò sữa ở quy mô 700 nghìn con.

Nếu chăn nuôi theo mô hình nông hộ, phải tăng tốc độ tăng trưởng đàn bò cần nhanh hơn nữa. Theo đó, tổng đàn bò sữa cần tăng gần gấp đôi (khoảng 1,7 lần so với mô hình tập trung do năng suất sữa của bò thấp hơn), ước tính khoảng 1,2 triệu con.

"Như vậy, việc tăng trưởng đàn bò sữa là điều kiện tiên quyết để tạo sự đột phá cho chiến lược phát triển ngành sữa, tiến tới tự chủ sữa tươi nguyên liệu nội địa" – ông Hải kết luận.

Đề xuất này đã nhận được sự đồng tình cao của các chuyên gia tại Hội thảo. TS. Nguyễn Xuân Dương, Chủ tịch Hội Chăn nuôi Việt Nam khẳng định, quy mô đàn bò sữa của Việt Nam là chưa tương xứng với tiềm năng. Nếu xét về điều kiện tự nhiên và kinh tế xã hội, thì Việt Nam hiện nay có không gian chăn nuôi gia súc lấy sữa rộng lớn hơn Nhật Bản và Israel. Chúng ta hoàn toàn có thể đưa được đàn bò sữa lên gấp 4-5 lần so với con số hiện nay trong những năm 2030, nghĩa là khi đó đàn bò sữa trong nước có thể đạt từ 1,3-1,5 triệu con và sản lượng sữa tươi nguyên liệu có thể đạt từ 4,3-5,0 triệu tấn.

Ông Ngô Minh Hải cho rằng, vấn đề không phải là chúng ta không làm được, mà là chúng ta cần quyết tâm và chính sách đủ mạnh để làm. Từ đó, vị Chủ tịch HĐQT Tập đoàn TH kiến nghị những chính sách ưu đãi cho ngành chăn nuôi bò sữa trong nước.

Thứ nhất, cần có ưu đãi về thuế như áp dụng thuế VAT 0% cho sữa tươi nguyên liệu cung cấp nội địa nhằm kích thích sản xuất trong nước và tiêu dùng; áp dụng các chính sách trợ giá cho nhà đầu tư vào lĩnh vực chăn nuôi bò sữa công nghệ cao – từ đó khuyến khích các doanh nghiệp đầu tư sản xuất sữa tươi nguyên liệu – tiến tới xóa bỏ sữa bột pha lại (hoàn nguyên) trong phân khúc sữa dạng lỏng. Thứ hai, cần các chính sách đặc biệt về tiếp cận đất đai như khuyến khích tích tụ ruộng đất, tạo quỹ đất đủ lớn cho các dự án phát triển vùng chăn nuôi bò sữa tập trung; có cơ chế hỗ trợ người nông dân tham gia cùng doanh nghiệp trong chuỗi liên kết sản xuất ứng dụng công nghệ cao.

Sớm ban hành chương trình Bữa ăn học đường cũng là một trong những giải pháp hiệu quả. "Hiện nay, Việt Nam có khoảng 13,8 triệu trẻ em lứa tuổi mẫu giáo và tiểu học, Nếu mỗi trẻ được sử dụng 5 ly sữa/tuần trong bữa ăn học đường kết hợp 2 ly tại nhà, thì nhu cầu tiêu thụ sữa vào khoảng 0,9 triệu tấn/năm. Tập đoàn TH cùng các doanh nghiệp sữa sẵn sàng tham gia gánh vác cùng Đảng và Nhà nước chăm lo sức khỏe cho lứa tuổi vàng" – ông Hải bày tỏ.

Từ mô hình thành công của TH true MILK, đến mục tiêu về một ngành sữa độc lập và có trách nhiệm

Những nhận định của Chủ tịch HĐQT Tập đoàn TH dựa trên chính trải nghiệm thực tế và mô hình đang vận hành hiệu quả tại đơn vị sở hữu Thương hiệu quốc gia TH true MILK. Tập đoàn TH là doanh nghiệp tiên phong trong lĩnh vực nông nghiệp công nghệ cao và đã được đánh giá là làm nên "cuộc cách mạng sữa tươi sạch" tại Việt Nam. Từ năm 2009, TH đã đi theo con đường sữa tươi sạch với mô hình sản xuất khép kín từ đồng cỏ đến ly sữa, ứng dụng công nghệ hiện đại của thế giới vào mọi công đoạn – từ nhân giống, thú y, dinh dưỡng, quản lý đàn, vắt sữa đến chế biến và truy xuất nguồn gốc.

Tại thời điểm 2008, ở Việt Nam tỷ lệ sữa nước chế biến từ sữa bột pha lại (sữa hoàn nguyên) ở mức 92%, tức là chỉ chưa đến 8% sản phẩm sữa dạng lỏng được chế biến từ nguyên liệu sữa tươi. Từ khi gia nhập ngành sữa đến nay, Tập đoàn TH luôn khẳng định năng lực cung ứng sữa tươi, trên nền tảng phát triển bền vững. Một minh chứng thuyết phục, đó là tỷ lệ tiêu thụ sữa và các sản phẩm sữa bình quân đầu người chỉ từ 8-12 lít/năm (2008), sữa chủ yếu dành cho người già, trẻ nhỏ, tới nay, tỷ lệ này đã lên tới khoảng 36 lít/năm. Tập đoàn TH đang dẫn đầu cả nước về thị phần sữa tươi.

Với tổng đàn bò gần 70.000 con, TH hiện đang vận hành cụm trang trại bò sữa tập trung công nghệ cao, khép kín lớn nhất thế giới (theo Kỷ lục thế giới 2020), đạt năng suất ấn tượng so với cả nước và khu vực - 35 lít/con/ngày, và sản lượng khoảng 351 triệu lít/năm.

Tập đoàn TH cũng đồng hành cùng người nông dân, đưa họ vào chuỗi giá trị khép kín. Đây là một bước đi chiến lược nhằm hiện thực hóa định hướng phát triển kinh tế gắn với nâng cao đời sống nông dân. Điều này thể hiện tinh thần doanh nghiệp đồng hành cùng nông dân để nông dân ngày càng giàu lên, như Tổng Bí thư Tô Lâm đã nhấn mạnh.

Với quan điểm, đầu tư vào ngành sữa là đầu tư cho sức khỏe và tương lai quốc gia, Chủ tịch HĐQT Tập đoàn TH khẳng định: "Lợi ích kép mang lại từ sự phát triển của ngành sữa theo hướng tự chủ sữa tươi nguyên liệu trong nước có ý nghĩa vô cùng to lớn: Vừa tốt cho sức khỏe người tiêu dùng, vừa có lợi cho người nông dân, đồng thời tăng giá trị trên từng hecta đất".