Ứng dụng công nghệ sinh học: Giải pháp giảm dấu vết carbon trong ngành thực phẩm

Theo Tiến sĩ Bùi Hồng Quân - Giảng viên Trường Đại học Công nghiệp TP.Hồ Chí Minh: Biến đổi khí hậu đang là một trong những thách thức lớn nhất mà nhân loại phải đối mặt trong thế kỷ 21. Ngành công nghiệp chế biến nông sản thực phẩm, với vai trò quan trọng trong nền kinh tế toàn cầu, đang đóng góp đáng kể vào lượng phát thải khí nhà kính. Việc tìm ra các giải pháp hiệu quả để giảm thiểu dấu vết carbon trong ngành này không chỉ là yêu cầu cấp thiết về môi trường mà còn là cơ hội để doanh nghiệp nâng cao năng lực cạnh tranh và phát triển bền vững.

Nhìn nhận một cách tổng thể, ngành chế biến nông sản thực phẩm hiện đang đối mặt với nhiều thách thức về môi trường. Quá trình sản xuất tiêu tốn lượng lớn năng lượng, chủ yếu từ nhiên liệu hóa thạch, dẫn đến phát thải đáng kể khí CO2. Bên cạnh đó, việc sử dụng nguồn nước chưa hiệu quả không chỉ gây lãng phí tài nguyên mà còn tạo ra lượng lớn nước thải có hàm lượng chất hữu cơ cao. Đặc biệt, vấn đề thất thoát và lãng phí thực phẩm trong chuỗi cung ứng đang trở thành mối quan tâm hàng đầu khi khoảng một phần ba lượng thực phẩm sản xuất ra bị lãng phí, gây thiệt hại không chỉ về kinh tế mà còn tác động nghiêm trọng đến môi trường.

Trước những thách thức này, các doanh nghiệp cần có cách tiếp cận toàn diện và đồng bộ trong việc giảm thiểu dấu vết carbon. Trước hết, việc chuyển đổi sang sử dụng năng lượng tái tạo là một trong những giải pháp then chốt. Việc lắp đặt hệ thống điện mặt trời áp mái hoặc sử dụng năng lượng gió không chỉ giúp giảm phát thải mà còn mang lại hiệu quả kinh tế trong dài hạn. Song song với đó, các doanh nghiệp cần tập trung nâng cao hiệu quả sử dụng năng lượng thông qua việc đầu tư công nghệ tiên tiến, tối ưu hóa quy trình sản xuất và thực hiện bảo trì thiết bị định kỳ.

Một trong những vấn đề cấp bách cần được giải quyết là giảm thiểu thất thoát và lãng phí thực phẩm. Điều này đòi hỏi sự đổi mới toàn diện từ công nghệ đến quản lý. Các doanh nghiệp cần áp dụng công nghệ bảo quản tiên tiến, xây dựng hệ thống quản lý kho thông minh và tối ưu hóa quy trình sản xuất. Đặc biệt, việc tận dụng phụ phẩm để sản xuất thức ăn chăn nuôi, phân bón hữu cơ hay năng lượng sinh học không chỉ giúp giảm lãng phí mà còn tạo ra giá trị kinh tế mới.

Công tác quản lý và xử lý chất thải cũng cần được đặc biệt quan tâm. Các doanh nghiệp cần đầu tư xây dựng hệ thống xử lý nước thải hiện đại, áp dụng công nghệ tái sử dụng nước và giám sát chặt chẽ chất lượng nước thải. Đối với chất thải rắn, việc phân loại tại nguồn và tăng cường tái chế, tái sử dụng là những giải pháp cần được ưu tiên triển khai. Ngoài ra, việc hợp tác với các đơn vị thu gom, xử lý chất thải chuyên nghiệp cũng góp phần đảm bảo quá trình xử lý chất thải được thực hiện an toàn và hiệu quả.

Cải thiện logistics và chuỗi cung ứng cũng đóng vai trò quan trọng trong việc giảm dấu vết carbon. Các doanh nghiệp cần tối ưu hóa hoạt động vận chuyển thông qua việc sử dụng phương tiện tiết kiệm nhiên liệu, quy hoạch tuyến đường hợp lý và tối ưu công suất vận chuyển. Việc áp dụng các phần mềm quản lý vận tải thông minh giúp nâng cao hiệu quả logistics trong khi vẫn đảm bảo giảm thiểu tác động môi trường.

Trong xu hướng công nghiệp 4.0, việc ứng dụng công nghệ hiện đại và đổi mới quy trình sản xuất là không thể thiếu. Các công nghệ sấy tiên tiến như sấy bơm nhiệt nhiệt độ thấp, sấy thăng hoa hay sấy chân không không chỉ giúp nâng cao chất lượng sản phẩm mà còn tiết kiệm đáng kể năng lượng. Bên cạnh đó, việc áp dụng IoT và tự động hóa trong giám sát năng lượng, kiểm soát chất lượng và quản lý vận hành giúp tối ưu hóa quy trình sản xuất, từ đó giảm thiểu tác động môi trường.

Tuy nhiên, để thực hiện thành công các giải pháp trên, yếu tố con người đóng vai trò quyết định. Các doanh nghiệp cần chú trọng nâng cao năng lực quản lý thông qua việc xây dựng hệ thống quản lý môi trường theo tiêu chuẩn quốc tế, thiết lập các chỉ số KPI môi trường và thực hiện đánh giá tác động môi trường định kỳ. Đồng thời, việc đào tạo và phát triển nguồn nhân lực, nâng cao nhận thức về môi trường và khuyến khích sáng kiến cải tiến từ người lao động cũng là những yếu tố then chốt.

Hợp tác và phát triển bền vững là xu hướng tất yếu trong thời đại hiện nay. Các doanh nghiệp cần tăng cường hợp tác với các bên liên quan, từ nhà cung cấp xanh đến các đơn vị nghiên cứu và cơ quan quản lý. Việc xây dựng thương hiệu xanh và đáp ứng các tiêu chuẩn xuất khẩu không chỉ giúp mở rộng thị trường mà còn nâng cao giá trị sản phẩm trong mắt người tiêu dùng ngày càng quan tâm đến vấn đề môi trường.

Để thúc đẩy quá trình chuyển đổi xanh trong ngành chế biến nông sản thực phẩm, vai trò của Nhà nước là hết sức quan trọng. Các cơ quan quản lý cần hoàn thiện khung pháp lý về môi trường, ban hành các chính sách ưu đãi cho doanh nghiệp xanh và hỗ trợ nghiên cứu, chuyển giao công nghệ. Đặc biệt, việc tăng cường giám sát và thực thi pháp luật về môi trường sẽ tạo động lực cho các doanh nghiệp đầu tư vào công nghệ sạch và quy trình sản xuất thân thiện với môi trường.

Có thể thấy, việc giảm thiểu dấu vết carbon trong ngành chế biến nông sản thực phẩm là một quá trình đòi hỏi sự nỗ lực và cam kết lâu dài của tất cả các bên liên quan. Tuy nhiên, đây cũng là cơ hội để ngành này chuyển đổi theo hướng bền vững, nâng cao năng lực cạnh tranh và đóng góp tích cực vào mục tiêu ứng phó với biến đổi khí hậu. Thành công của quá trình này không chỉ mang lại lợi ích về môi trường mà còn tạo ra giá trị kinh tế và xã hội bền vững cho cộng đồng.

Trong thời gian tới, các doanh nghiệp cần tiếp tục đầu tư nguồn lực, đổi mới công nghệ và hoàn thiện quy trình quản lý để giảm thiểu dấu vết carbon. Sự hợp tác chặt chẽ giữa doanh nghiệp, cơ quan quản lý và các bên liên quan sẽ là chìa khóa để thúc đẩy sản xuất xanh và phát triển bền vững trong ngành chế biến nông sản thực phẩm. Chỉ khi các giải pháp được triển khai đồng bộ và hiệu quả, ngành này mới có thể đạt được mục tiêu kép: vừa phát triển kinh tế vừa bảo vệ môi trường.

Giảm thiểu dấu vết carbon trong ngành chế biến nông sản thực phẩm là một thách thức lớn nhưng cũng là cơ hội để doanh nghiệp nâng cao năng lực cạnh tranh và phát triển bền vững. Việc triển khai đồng bộ các giải pháp từ công nghệ đến quản lý, kết hợp với sự hỗ trợ của Nhà nước và hợp tác của các bên liên quan sẽ giúp ngành này giảm thiểu tác động đến môi trường, đồng thời tạo ra giá trị kinh tế và xã hội bền vững.

Để thành công trong quá trình này, các doanh nghiệp cần có tầm nhìn dài hạn, cam kết mạnh mẽ và đầu tư đủ nguồn lực. Bên cạnh đó, sự phối hợp chặt chẽ giữa doanh nghiệp, cơ quan quản lý và các bên liên quan cũng đóng vai trò quan trọng trong việc thúc đẩy sản xuất xanh và phát triển bền vững của ngành chế biến nông sản thực phẩm.