Vị thế HTX trong nền kinh tế quốc dân: Cần tính đúng, tính đủ phần đóng góp của kinh tế HTX (Bài 2)

Hoạt động thống kê phải tuân thủ các nguyên tắc, chuẩn mực thống kê quốc tế

Cuối tháng 7/2022, tại cuộc hội thảo với đại diện Liên minh HTX Việt Nam và các đơn vị liên quan, Tổng cục Thống kê thống nhất rà soát lại các quy phạm pháp luật hiện hành về kinh tế tập thể, HTX. Đó là căn cứ pháp lý để Tổng cục Thống kê nêu ra quan điểm điều chỉnh cách tính toán đóng góp của kinh tế tập thể, HTX và các chỉ tiêu thống kê phản ánh về phát triển kinh tế tập thể trong giai đoạn hiện nay.

Theo quy định của pháp luật hiện hành, tổ chức kinh tế tập thể được quy định tại Điều 3 Luật HTX 2012 bao gồm HTX và Liên hiệp HTX. Và theo quan điểm chỉ đạo Nghị quyết 20, kinh tế tập thể với nhiều hình thức tổ chức, hợp tác đa dạng, phát triển từ thấp đến cao như tổ hợp tác, HTX, liên hiệp HTX..., trong đó HTX là nòng cốt. Và như vậy, tổ hợp tác, HTX, liên hiệp HTX được xác định là loại hình kinh tế tập thể.

Theo bà Nguyễn Thị Hương, Tổng cục trưởng Tổng cục Thống kê, thực trạng việc biên soạn các chỉ tiêu thống kê phản ánh kinh tế tập thể bao gồm các chỉ tiêu về HTX, liên hiệp HTX, tổ hợp tác...

Theo đó, Luật sửa đổi, bổ sung một số điều và Phụ lục danh mục chỉ tiêu thống kê quốc gia của Luật Thống kê hiện nay có 33 chỉ tiêu được phân tổ theo hình kinh tế và hệ thống chỉ tiêu thống kê ngành Kế hoạch, Đầu tư và Thống kê (ban hành kèm theo Thông tư số 05/2017/TT-BKHĐT ngày 30/11/2017 của Bộ trưởng Bộ KH&ĐT) quy định 15 chỉ tiêu thống kê phản ánh trực tiếp kinh tế tập thể.

Về tính toán đóng góp của kinh tế tập thể trong nền kinh tế: Trong hoạt động thống kê, việc phân loại các đơn vị điều tra và tính toán kết quả hoạt động sản xuất kinh doanh phải tuân theo các nguyên tắc, quy định, chuẩn mực thống kê quốc tế.

Việc thống kê các loại hình kinh tế được thực hiện thông qua phân loại các đơn vị điều tra theo hình thức sở hữu, mức độ sở hữu và theo nguyên tắc một đơn vị điều tra chỉ xếp vào một loại hình kinh tế để bảo đảm "không tính trùng lặp" trong công tác thống kê.

Việc tính toán kết quả hoạt động sản xuất của các đơn vị điều tra luôn được tiếp cận theo ngành kinh tế và tuân thủ hướng dẫn thống nhất về phương pháp luận của cơ quan Thống kê Liên hợp quốc. Theo đó, việc tính đóng góp của khu vực kinh tế tập thể vào GDP được xác định thông qua tổng hợp giá trị tăng thêm theo ngành kinh tế của các đơn vị điều tra được phân loại vào khu vực kinh tế tập thể.

Tổng cục trưởng Nguyễn Thị Hương cho rằng, căn cứ vào quy định của pháp luật hiện hành về thống kê, hiện tại phạm vi tính toán đóng góp của kinh tế tập thể trong GDP bao gồm đóng góp của HTX, liên hiệp HTX. Đây là các đơn vị điều tra có thể trực tiếp thu thập thông tin về các khoản thu và chi phí hoạt động cụ thể phục vụ tính toán kết quả sản xuất theo ngành kinh tế qua các cuộc điều tra thống kê (chưa tính tổ hợp tác do Nghị quyết số 20-NQ/TW mới được thông qua ngày 16/6/2022).

Đáng chú ý, đối với thành viên HTX khi tham gia vào HTX và được hưởng lợi từ hoạt động của HTX thì kết quả hoạt động sản xuất kinh doanh của thành viên HTX được tính vào loại hình kinh tế cá thể.

Về nguồn số liệu để biên soạn chỉ tiêu về HTX: Để biên soạn các chỉ tiêu thống kê về HTX, thông tin thống kê được thu thập tổng hợp thông qua một số cuộc điều tra như: Điều tra doanh nghiệp hằng năm, điều tra lĩnh vực nông, lâm nghiệp và thủy sản hằng năm, tổng điều tra kinh tế, tổng điều tra nông thôn, nông nghiệp và điều tra nông thôn, nông nghiệp giữa kỳ.

Tổng cục trưởng Nguyễn Thị Hương cho biết, bắt đầu từ năm 2020, hằng năm Tổng cục Thống kê đã biên soạn ấn phẩm "Sách trắng HTX Việt Nam". Ấn phẩm này cung cấp dãy số liệu so sánh theo thời gian để có thể nhận diện được sự phát triển của HTX theo từng năm.

Số liệu trong ấn phẩm tập trung vào phản ánh kết quả cũng như hiệu quả hoạt động của khu vực HTX đang hoạt động có kết quả sản xuất kinh doanh để cho thấy rõ hơn sự phát triển và đóng góp thực chất của HTX đối với nền kinh tế trong từng năm, từng giai đoạn. Đây là nguồn thông tin tham khảo quan trọng phục vụ chỉ đạo, điều hành và lập chính sách phù hợp đối với sự phát triển của HTX.

Thành lập Tổ công tác thống kê chỉ tiêu HTX

Theo Công văn số 1237 ngày 10/8/2022 gửi Liên minh HTX Việt Nam của Tổng cục Thống kê, hiện nay, hệ thống chỉ tiêu thống kê ngành Kế hoạch, Đầu tư và Thống kê được thực hiện theo Thông tư số 05/2017/TT-BKHĐT ngày 30/11/2017 của Bộ Kế hoạch và Đầu tư.

Theo quy định tại khoản 1, Điều 21 Luật Thống kê, hệ thống chỉ tiêu này cần thay đổi để phù hợp với danh mục chỉ tiêu thống kê quốc gia mới ban hành theo Luật sửa đổi, bổ sung một số điều và Phụ lục Danh mục chỉ tiêu thống kê quốc gia của Luật Thống kê. Trong quá trình sửa đổi, bổ sung hệ thống chỉ tiêu thống kê ngành Kế hoạch, Đầu tư và Thống kê, sẽ lồng ghép, bổ sung chỉ tiêu thống kê phản ánh kinh tế tập thể, HTX theo đúng tinh thần của Nghị quyết số 20-NQ/TW.

Công văn số 1237 cũng xác định: Phân loại theo loại hình kinh tế là phân loại quan trọng làm cơ sở để xác định đóng góp của từng thành phần kinh tế trong nền kinh tế quốc dân (trong đó có kinh tế tập thể, HTX). Tổng cục Thống kê sẽ xây dựng và trình các cấp có thẩm quyền ban hành văn bản quy định phân loại theo loại hình kinh tế để thống nhất thực hiện trong thời gian tới.

Trong quá trình thực hiện, Tổng cục Thống kê đề nghị Liên minh HTX Việt Nam phối hợp để xây dựng hệ thống chỉ tiêu thống kê liên quan đến kinh tế tập thể, HTX.

Trước đó, ngày 4/8/2022, Chủ tịch Liên minh HTX Việt Nam Nguyễn Ngọc Bảo đã ban hành Quyết định số 345/QĐ-LMHTXVN thành lập Tổ công tác triển khai thu thập thông tin, xác định các chỉ tiêu đóng góp vào GDP của khu vực kinh tế tập thể, HTX.

Tổ công tác này có nhiệm vụ thu thập thông tin phân loại các loại hình hợp tác kinh tế thuộc khu vực kinh tế tập thể, HTX. Điều tra và thống kê các chỉ tiêu xác định đóng góp vào GDP của khu vực kinh tế tập thể, HTX. Đồng thời, Tổ công tác phối hợp với Tổng cục Thống kê và Cục Phát triển HTX tham mưu, đề xuất trình Bộ trưởng Bộ KH&ĐT ban hành Thông tư quy định hệ thống chỉ tiêu thống kê về kinh tế tập thể, HTX theo quy định của Luật Thống kê, bảo đảm toàn diện, tổng thể, tính đúng, tính đủ đóng góp của thành phần kinh tế tập thể mà nòng cốt là HTX trong nền kinh tế quốc dân.