Viên nén gỗ Việt Nam tăng hiện diện trong chuỗi cung ứng năng lượng xanh

Theo Cục Lâm nghiệp, diện tích rừng trồng của Việt Nam, tính đến hết năm 2024, cả nước có hơn 14,87 triệu ha rừng, trong đó hơn 70% là rừng nguyên liệu công nghiệp ngắn ngày như keo, bạch đàn, thông. Cùng với sự phát triển mạnh của ngành chế biến gỗ, đạt kim ngạch xuất khẩu trên 14 tỷ USD/năm, Việt Nam có thể tận dụng dòng phụ phẩm mùn cưa, dăm bào, vỏ cây hay cành ngọn... làm nguyên liệu cho sản xuất viên nén sinh khối.

Việt Nam hiện là một trong những nước xuất khẩu viên nén gỗ hàng đầu thế giới, nhờ lợi thế nguồn nguyên liệu rừng trồng dồi dào và vị trí địa lý gần các thị trường nhập khẩu lớn như Nhật Bản và Hàn Quốc.

Ngoài lợi ích kinh tế, ngành viên nén còn góp phần giảm phát thải khí nhà kính, phù hợp với cam kết của Việt Nam tại COP26 về đạt phát thải ròng bằng “0” vào năm 2050. Nếu được quản lý tốt và phát triển đúng hướng, việc sử dụng phụ phẩm lâm nghiệp để sản xuất năng lượng có thể giúp giảm áp lực lên rừng tự nhiên, tạo thêm việc làm ở khu vực nông thôn và đóng góp tích cực vào mục tiêu tăng trưởng xanh.

Ngành viên nén gỗ của Việt Nam đang đứng trước cơ hội lớn để trở thành một động lực quan trọng cho phát triển bền vững. Những tiềm năng này đã bắt đầu được hiện thực hóa thông qua các dự án cụ thể, thể hiện sự cam kết và khả năng nắm bắt công nghệ mới của Việt Nam.

Mới đây, Việt Nam đã chính thức đưa vào vận hành thương mại nhà máy sản xuất viên nén đen (Black Pellet - BP) IGEP tại tỉnh Gia Lai, Việt Nam. Với công suất 120.000 tấn mỗi năm, thuộc nhóm lớn nhất thế giới, dự án này không chỉ đánh dấu bước tiến công nghệ mà còn mở ra cơ hội xuất khẩu mới cho Việt Nam trong lĩnh vực năng lượng tái tạo, giữa bối cảnh toàn cầu đang dần rời xa than đá.

Viên nén đen là một dạng năng lượng sinh khối, được sản xuất từ gỗ và các nguyên liệu tự nhiên đã qua xử lý nhiệt. Dù phát thải CO₂ trong quá trình đốt cháy, song nhờ đặc tính hấp thụ CO₂ của cây trồng trong quá trình sinh trưởng, viên nén đen được xem là nguồn năng lượng trung hòa các-bon. IGEP có đặc tính vật lý tương tự than đá, giúp chuyển đổi nhiên liệu dễ dàng mà không cần thay đổi lớn hệ thống hiện có, đồng thời mang lại hiệu suất nhiệt cao và ổn định hơn so với nhiều loại nhiên liệu sinh khối khác.

Sự xuất hiện của viên nén đen, có giá trị cao hơn 30-40% so với viên nén thông thường, hứa hẹn sẽ nâng cấp vị thế của Việt Nam trong chuỗi cung ứng năng lượng xanh.

Dù tiềm năng lớn, ngành sản xuất viên nén vẫn đối mặt một số thách thức. Nguồn nguyên liệu phụ phẩm hiện chưa được quy hoạch rõ ràng, dẫn đến tình trạng thiếu ổn định về cung ứng tại một số vùng. Ngoài ra, giá gỗ nguyên liệu trong nước có xu hướng tăng do cạnh tranh với xuất khẩu dăm gỗ và sản xuất giấy, có thể làm giảm lợi nhuận của các nhà máy sinh khối.

Bên cạnh đó, các yêu cầu về chứng chỉ rừng bền vững (FSC, PEFC) đang trở thành tiêu chuẩn bắt buộc để hàng hóa sinh khối được chấp nhận tại các thị trường phát triển. Điều này đòi hỏi Việt Nam phải xây dựng hệ thống truy xuất nguồn gốc rõ ràng, đồng thời đầu tư mạnh cho công nghệ chế biến, quản lý rừng và logistics.

Sự ra đời của nhà máy IGEP là bước khởi đầu cho quá trình chuyển đổi năng lượng xanh gắn liền với lợi thế tài nguyên của Việt Nam. Để phát huy tối đa tiềm năng, cần có chính sách hỗ trợ cụ thể về quy hoạch vùng nguyên liệu, khuyến khích đầu tư công nghệ xử lý sâu, và xây dựng hành lang pháp lý cho xuất khẩu nhiên liệu sinh khối.

Trong bối cảnh thế giới đang dịch chuyển khỏi than đá, viên nén đen không chỉ là sản phẩm năng lượng, mà còn là cơ hội để Việt Nam khẳng định vị thế trong chuỗi cung ứng năng lượng xanh toàn cầu, nơi giá trị không chỉ nằm ở sản lượng, mà ở cam kết phát triển bền vững.