Các nền kinh tế phải hành động nhanh và quyết liệt hơn hướng tới chuyển đổi xanh

Sáng 15/2, tại Hà Nội, được sự tài trợ của Quỹ Quốc tế Toshiba (TIFO) - Nhật Bản, Viện Nghiên cứu quản lý kinh tế Trung ương (CIEM) - Bộ Kế hoạch và Đầu tư phối hợp với Trường Chính sách công - Đại học Tokyo (GraSPP) tổ chức Diễn đàn Nghiên cứu Việt Nam - Nhật Bản với chủ đề: Thúc đẩy hợp tác Nhật Bản - Việt Nam hướng tới tăng trưởng xanh sau dịch bệnh COVID-19.

Diễn đàn là sự kiện chính thức kỷ niệm 50 năm thiết lập quan hệ ngoại giao giữa Nhật Bản và Việt Nam (1973-2023).

Phát biểu khai mạc sự kiện, TS Trần Thị Hồng Minh, Viện trưởng CIEM, nhận định những diễn biến phức tạp, khó lường và hệ lụy nghiêm trọng của đại dịch COVID-19 đã buộc các nền kinh tế phải hành động nhanh và quyết liệt hơn hướng tới chuyển đổi xanh, thích ứng hiệu quả với biến đổi khí hậu, thúc đẩy phát triển bền vững.

Với Việt Nam, hợp tác với Nhật Bản nói chung và hợp tác với Nhật Bản trong lĩnh vực tăng trưởng xanh nói riêng có ý nghĩa đặc biệt quan trọng.

"Là một trong số những quốc gia dễ bị tổn thương nhất bởi biến đổi khí hậu, Việt Nam đã rất chủ động đề ra nhiều giải pháp thích ứng, giảm thiểu các tác động của biến đổi khí hậu. Tại Hội nghị COP26, Việt Nam đã có những cam kết mạnh mẽ, trong đó bao gồm đưa mức phát thải ròng về "0" vào năm 2050", TS Trần Thị Hồng Minh nói.

Tại Việt Nam, Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ đã ban hành một loạt văn bản chính sách liên quan đến tăng trưởng xanh, như: Quyết định số 1658/QĐ-TTg năm 2021 phê duyệt Chiến lược quốc gia về tăng trưởng xanh và Quyết định số 882/QĐ-TTg năm 2022 phê duyệt Kế hoạch hành động quốc gia về tăng trưởng xanh giai đoạn 2021-2030; Quyết định số 687/QĐTTg năm 2022 phê duyệt Đề án Phát triển kinh tế tuần hoàn; Nghị định số 08/2022/NĐ-CP năm 2022 hướng dẫn Luật Bảo vệ môi trường... Cùng với đó, Việt Nam cũng tích cực hợp tác với các đối tác nước ngoài nhằm thúc đẩy các lĩnh vực tăng trưởng xanh.

Theo TS Trần Thị Hồng Minh, Nhật Bản và Việt Nam còn nhiều tiềm năng để thúc đẩy hợp tác về tăng trưởng xanh. Hai nước đều là thành viên của Hiệp định Đối tác Toàn diện và Tiến bộ xuyên Thái Bình Dương (CPTPP) đã đi vào thực hiện, hay Khung khổ Kinh tế Ấn Độ Dương-Thái Bình Dương (IPEF) đang trong quá trình đàm phán.

Cả CPTPP và IPEF cùng có những nội dung hợp tác liên quan đến tăng trưởng xanh. Một số lĩnh vực chính có nhiều tiềm năng hợp tác giữa Nhật Bản và Việt Nam bao gồm thiết bị điện và điện tử, kiến trúc bằng gỗ, điện gió, điện sinh khối, chia sẻ điện mặt trời, nuôi trồng thủy sản hữu cơ, canh tác hữu cơ.

Theo Viện trưởng CIEM, Nhật Bản và Việt Nam có thể cân nhắc một số định hướng thúc đẩy hợp tác hướng tới tăng trưởng xanh.

Thứ nhất, nâng cao năng lực thể chế, quy định, chính sách liên quan đến tăng trưởng xanh.

Thứ hai, phát triển cơ sở hạ tầng bền vững ở Việt Nam. Thứ ba, hợp tác thúc đẩy chuỗi giá trị ít carbon/ít phát thải.

Thứ tư, hợp tác, thúc đẩy xây dựng các điều ước quốc tế, quy tắc, tiêu chuẩn quốc tế liên quan đến tăng trưởng xanh.

TS Võ Trí Thành - Viện trưởng Viện Nghiên cứu chiến lược thương hiệu và cạnh tranh nhấn mạnh, muốn đạt được mục tiêu phát thải ròng bằng 0 vào năm 2050, Việt Nam "không thể đi một mình" mà cần đẩy mạnh hợp tác quốc tế, và có những giải pháp huy động nguồn vốn từ tư nhân trong nước và quốc tế để hoàn thành mục tiêu này.

Ngoài các chính sách liên quan đến bảo vệ môi trường, các chiến lược, chính sách giảm nghèo, phát triển con người, phát triển bền vững đã có từ những năm 1990, gần đây nhất, Việt Nam đã đưa ra những cam kết và hành động cụ thể hơn nữa vì mục tiêu "phát thải ròng bằng 0" như: Ban hành Chiến lược Tăng trưởng xanh 2021-2030, tầm nhìn 2050; Cam kết "phát thải ròng bằng 0" vào 2050 tại COP26; Phê chuẩn đề án Kinh tế tuần hoàn; Hoàn thiện lộ trình phát triển kinh tế tuần hoàn đến 2030; Đề xuất cơ chế thử nghiệm kinh tế tuần hoàn với các ngành ưu tiên: nông nghiệp, năng lượng, giao thông vận tải.

"Chiến lược tăng trưởng xanh của Việt Nam có 4 nhóm mục tiêu, 9 chủ đề tổng thể. Trong đó, cụ thể 10 chủ đề ngành ưu tiên gồm: Năng lượng, công nghiệp, giao thông vận tải, xây dựng, nông nghiệp và nông thôn, quản lý chất lượng không khí, quản lý tài nguyên nước, tài nguyên đất và da dạng sinh học, kinh tế biển xanh, y tế và du lịch", TS Võ Trí Thành nói.

Theo TS Võ Trí Thành, nhiều quốc gia, trong đó có Việt Nam đã phải trả giá đắt cho tăng trưởng kinh tế (tài nguyên suy thoái, môi trường ô nhiễm, nhất là ở các khu đô thị lớn). Việt Nam lại là một trong những nước chịu ảnh hưởng lớn nhất do biến đổi khí hậu. Do vậy, thực thi cam kết để về đích "phát thải ròng bằng 0" không phải đơn giản và dễ dàng. Đó là quá trình đầy thách thức: cần thay đổi tư duy, nhận thức, cải cách thể chế, khung pháp lý, chính sách, đào tạo vào truyền thông, đòi hỏi cả hai cách tiếp cận là từ "dưới lên" và từ "trên xuống".

Việt Nam luôn nỗ lực quốc gia và hợp tác quốc tế vì mục tiêu phát triển xanh. Đặc biệt sau COVID-19, Việt Nam gắn phục hồi, vượt khó trước mắt với chuyển đổi xanh, thực hiện kinh tế tuần hoàn, nâng cao trách nhiệm xã hội. Chi phí chuyển đổi có thể cao, cả đối với nền kinh tế và doanh nghiệp. 

Theo Ngân hàng thế giới năm 2022, Việt Nam cần bổ sung thêm 368 tỷ USD: Huy động tài chính/tín dụng xanh; hài hòa các tiêu chuẩn, quy chuẩn và công nhận lẫn nhau đối với sản phẩm từ mô hình kinh tế tuần hoàn; phát triển hiệu quả thị trường tín chỉ cacbon. 

"Ngoài ngân sách hàng năm, chúng ta tiêu hiệu quả gần 370 tỷ USD bổ sung thêm này như thế nào cũng là thách thức lớn", TS Võ Trí Thành nhấn mạnh.