Việt Nam cần thực hiện nhiều giải pháp đồng bộ để nâng hạng chỉ số GII

Tại Hội thảo giới thiệu Chỉ số đổi mới sáng tạo toàn cầu (GII) 2025 và kết quả của Việt Nam, Bộ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ Nguyễn Mạnh Hùng cho biết, theo báo cáo GII 2025, Việt Nam xếp hạng 44/139 nền kinh tế, đứng thứ 2/37 trong nhóm nước thu nhập trung bình thấp và thứ 9 trong khu vực Đông Nam Á, Đông Á và châu Đại Dương. Đặc biệt, Việt Nam luôn duy trì thành tích vượt trội so với nhóm thu nhập của mình trong suốt một thập kỷ qua.

Một loạt chỉ số cho thấy thế mạnh nổi bật như tỷ trọng xuất - nhập khẩu công nghệ cao trong thương mại, xuất khẩu hàng hóa sáng tạo, tăng trưởng năng suất lao động, sáng tạo ứng dụng di động...

Một trong những nguyên nhân quan trọng giúp Việt Nam duy trì thành tích vượt trội là cách thức quản trị. Từ năm 2017, Chính phủ đã coi GII như công cụ quản lý và không ngừng đưa ra các giải pháp để cải thiện từng chỉ số. Bên cạnh đó, Việt Nam đã "nội địa hóa" GII thành Chỉ số đổi mới sáng tạo cấp tỉnh (PII), giúp các địa phương tự đánh giá và cạnh tranh lành mạnh; đồng thời ban hành các chính sách sở hữu trí tuệ được gắn kết chặt chẽ với đổi mới sáng tạo...

Bộ trưởng khẳng định, Việt Nam đặt mục tiêu lọt vào top 30 toàn cầu về GII trong vòng khoảng 5-10 năm tới. Đây là mục tiêu rất thách thức. Để vị trí của Việt Nam trên bảng xếp hạng GII tiếp tục được nâng cao, Bộ trưởng Nguyễn Mạnh Hùng cho biết, Việt Nam phải kiên trì thực hiện nhiều giải pháp đồng bộ, trong đó có 4 giải pháp trọng tâm.

Thứ nhất, tiếp tục hoàn thiện thể chế và môi trường của đổi mới sáng tạo Việt Nam. Chúng ta cần tháo gỡ rào cản về pháp luật, cơ chế tài chính, sở hữu trí tuệ, khuyến khích mạnh mẽ doanh nghiệp đầu tư cho R&D và ứng dụng công nghệ mới.

Bộ trưởng cho biết, từ nay đến cuối năm, các luật sở hữu trí tuệ, chuyển giao công nghệ, công nghệ cao sẽ được sửa đổi. Tư tưởng chính về sửa đổi luật sở hữu trí tuệ lần này là sở hữu trí tuệ phải biến kết quả nghiên cứu thành tài sản để có thể giao dịch và khi đó mới có thị trường khoa học công nghệ Việt Nam.

Bộ trưởng cho rằng, sở hữu trí tuệ phải trở thành tài sản của doanh nghiệp, có thể định giá, mua bán, được đưa vào báo cáo tài chính, có thể là tài sản đảm bảo để đi vay vốn, góp vốn, nhất là tài sản công nghệ mới.

"Chuyển dịch quan trọng nhất của sở hữu trí tuệ là chuyển dịch từ bảo vệ quyền sang tài sản hóa, thương mại hóa và thị trường hóa các kết quả nghiên cứu. Sở hữu trí tuệ trở thành công cụ cạnh tranh chiến lược của doanh nghiệp và quốc gia. Một quốc gia phát triển là một quốc gia mà tài sản vô hình, tài sản trí tuệ chiếm tới 70-80% tổng tài sản quốc gia. Việt Nam đã đến giai đoạn phải ưu tiên phát triển tài sản trí tuệ để phát triển đất nước thành nước phát triển, có thu nhập cao", Bộ trưởng nhấn mạnh.

Thứ hai, đầu tư mạnh cho hạ tầng khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo và hạ tầng số. Các trung tâm nghiên cứu, phòng thí nghiệm, siêu máy tính, dữ liệu mở và kết nối liên thông quốc gia sẽ là nền tảng để thúc đẩy đổi mới sáng tạo.

Thứ ba, phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao, từ việc đổi mới giáo dục STEM, gắn kết đại học, viện và doanh nghiệp, đồng thời thu hút và trọng dụng nhân tài trong và ngoài nước.

Thứ tư, thúc đẩy đổi mới sáng tạo trong doanh nghiệp. Doanh nghiệp phải là trung tâm của hệ sinh thái đổi mới sáng tạo. Nhà nước sẽ đồng hành có các chương trình hỗ trợ tài chính, quỹ đầu tư mạo hiểm, đặt hàng nghiên cứu và ưu tiên mua sắm công cho các sản phẩm mới.

Bên cạnh đó, ông Sacha Wunsch-Vincent, chuyên gia Tổ chức Sở hữu trí tuệ thế giới (WIPO), cũng đưa ra khuyến nghị giúp Việt Nam tiếp tục nâng hạng GII, tập trung vào 5 trụ cột: Đầu tư nhiều hơn và hiệu quả hơn vào R&D; xây dựng mối liên kết chặt chẽ giữa khoa học và công nghiệp; từ "lắp ráp" tiến tới chủ động sản xuất; phát triển hệ sinh thái khởi nghiệp và tài chính tăng trưởng; hình thành và quản trị tốt tài sản vô hình để thu hút giá trị.

Các chuyên gia cũng cho rằng đổi mới sáng tạo không tự nhiên xuất hiện, mà phải được kiến tạo bằng thể chế, hạ tầng, nhân lực, doanh nghiệp và chính sách đồng bộ. Việt Nam đang hội tụ đủ những yếu tố này, với quyết tâm chính trị cao, sự đồng hành của cộng đồng khoa học công nghệ, doanh nghiệp và sự hỗ trợ quốc tế từ WIPO.