Việt Nam còn thiếu điều kiện cốt yếu để trở thành quốc gia công nghiệp

Tại “Diễn đàn cấp cao Sản xuất công nghiệp 2025”, TS. Nguyễn Quân, nguyên Ủy viên Trung ương Đảng, nguyên Bộ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ, Chủ tịch Hội Tự động hóa Việt Nam, cho biết chúng ta đã mơ ước Việt Nam trở thành một nước công nghiệp hiện đại từ rất lâu, ngay từ sau khi bắt đầu công cuộc đổi mới.

Trong Nghị quyết Đại hội XIII xác định Việt Nam phấn đấu hai mục tiêu 100 năm, đó là: đến 2030 Việt Nam sẽ trở thành một nước có thu nhập trung bình cao, và đến năm 2045 sẽ trở thành một nước phát triển có thu nhập cao.

TS Nguyễn Quân nhận định: Trong quá trình thực hiện mục tiêu, chúng ta vẫn phải đối diện với vô vàn thách thức. Chúng ta phải công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước trong bối cảnh còn thiếu rất nhiều yếu tố mang tính quyết định cho một quốc gia công nghiệp hóa.

Đó là thiếu nguồn nguyên liệu cho phát triển công nghiệp, dù là một đất nước không phải quá nghèo về tài nguyên. Đồng thời thiếu nguồn nhân lực cho phát triển công nghiệp, đặc biệt là công nghiệp công nghệ cao, dù người Việt Nam không yếu kém về trí tuệ.

Trong chuỗi giá trị, dù hướng tới mục tiêu công nghiệp hóa, hiện đại hóa, nhưng Việt Nam vẫn đứng ngoài những lĩnh vực sản xuất công nghiệp mang tính cốt yếu, cốt tử của một nền kinh tế công nghiệp. Chúng ta gần như chưa có những tập đoàn phát triển về công nghiệp nặng, công nghiệp công nghệ cao. Hầu hết hai lĩnh vực này đều nằm trong tay các tập đoàn FDI và các doanh nghiệp có yếu tố nước ngoài, TS.Nguyễn Quân nêu thực tế.

Thậm chí, ngay cả trong lĩnh vực công nghiệp phụ trợ cho các ngành, lĩnh vực quan trọng nhất chúng ta vẫn chưa tiếp cận được. Doanh nghiệp Việt Nam hầu như chỉ tham gia vào mảng dịch vụ phục vụ cho các chuỗi giá trị, mà chưa trở thành một mắt xích trong chuỗi giá trị toàn cầu của những tập đoàn công nghiệp lớn.

Vì thế, để trở thành một nước công nghiệp, điều tiên quyết của Việt Nam chính là phải có được những tập đoàn công nghiệp sản xuất là mắt xích trong chuỗi giá trị toàn cầu của những sản phẩm công nghệ mang tính chiến lược.

Để thúc đẩy phát triển doanh nghiệp trong nước, TS Nguyễn Quân cho rằng các doanh nghiệp nhất là những doanh nghiệp sản xuất công nghiệp cần phải tận dụng, nắm bắt thời cơ từ các Nghị quyết quan trọng của Bộ Chính trị. Trong đó có hai nghị quyết là trụ cột của trụ cột, gồm Nghị quyết 57 về đột phá phát triển khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo, chuyển đổi số quốc gia và Nghị quyết 68 về phát triển kinh tế tư nhân. 

Ngoài ra, sau Nghị quyết 57, Thủ tướng Chính phủ cũng đã ban hành Quyết định số 1131/QĐ-TTg ngày 12/6/2025 phê duyệt các công nghệ chiến lược và các sản phẩm công nghệ chiến lược. Như vậy, chúng ta có căn cứ để tập trung đầu tư, tập trung phát triển cho một số công nghệ chiến lược.

Mặt khác, chúng ta cần hỗ trợ lẫn nhau trong xây dựng một nền công nghiệp sản xuất chứ không chỉ là công nghiệp dịch vụ, để từ đó có được những sản phẩm công nghệ chiến lược phục vụ cho nền kinh tế.