Việt Nam hiện sở hữu trữ lượng đất hiếm rất lớn

Trong phiên thảo luận tại hội trường ngày 1/12 về dự án Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Địa chất và khoáng sản, nhiều đại biểu Quốc hội quan tâm đến nội dung quản lý và khai thác nguồn tài nguyên đất hiếm.

Giải trình, tiếp thu các ý kiến của đại biểu Quốc hội (ĐBQH), Bộ trưởng Bộ NNMT Trần Đức Thắng cho biết, Việt Nam là nước có trữ lượng đất hiếm lớn, đứng thứ hai, thứ ba thế giới, phân bổ tại 21 tỉnh, thành phố.

Theo Bộ trưởng, cơ quan này đang chủ trì xây dựng chiến lược quốc gia về đất hiếm, trình cấp có thẩm quyền ban hành đầu năm 2026.

“Chúng tôi đã khoanh định cơ bản đầy đủ các khu vực mỏ có khoáng sản, tổ chức quản lý chặt chẽ. Sau khi hoàn thành việc khoanh định thì việc rất quan trọng lúc này là làm sao để đưa vào khai thác, chế biến sâu để mang lại lợi ích cho đất nước” - Bộ trưởng Trần Đức Thắng nói.

Bộ trưởng nhấn mạnh, đất hiếm sẽ trở thành nguồn tài nguyên chiến lược trong thời gian tới và cần được khai thác theo hướng hình thành chuỗi giá trị khép kín, hạn chế tối đa việc xuất khẩu nguyên liệu thô để tránh thất thoát nguồn lợi.

Liên quan đến cơ chế cấp phép khai thác khoáng sản phục vụ công trình công cộng và các dự án trọng điểm, một số đại biểu đề nghị xem xét kỹ phạm vi và đối tượng áp dụng, tránh mở rộng quá mức dẫn đến sơ hở, tạo điều kiện cho trục lợi. Bộ trưởng Trần Đức Thắng cho biết việc cho phép mở rộng khai thác xuống sâu chỉ áp dụng đối với các mỏ đang hoạt động, không yêu cầu bổ sung quy hoạch.

Về tiêu chí khoanh định khu vực không đấu giá quyền khai thác khoáng sản, Bộ trưởng cho biết dự thảo luật đã quy định cụ thể nguyên tắc và tiêu chí, nhằm bảo đảm nguồn nguyên liệu ổn định cho các công trình cấp bách và các dự án chế biến khoáng sản có tính đặc thù, vốn lớn và tác động mạnh đến phát triển kinh tế - xã hội. Ông dẫn ví dụ các dự án xi măng: khi nhà máy đã được cấp phép đầu tư thì mỏ nguyên liệu đi kèm không thể đưa ra đấu giá, bởi điều này không phù hợp thực tiễn.

Ngoài ra, luật cũng đã giao Chính phủ quy định chi tiết các điều kiện, trình tự khoanh định khu vực không đấu giá quyền khai thác khoáng sản. Theo Bộ trưởng, mục tiêu là đánh giá đầy đủ các yếu tố như nhu cầu thị trường, hiệu quả sử dụng tài nguyên, năng lực chủ đầu tư, tác động môi trường và sinh kế của người dân, qua đó hình thành chuỗi chế biến sâu trong nước.

“Cách làm này giúp kiểm soát rủi ro ngay từ khâu xác lập khu vực không đấu giá, tránh lợi dụng chính sách, nhất là với các loại khoáng sản chiến lược đặc biệt quan trọng.

Trong quá trình tổ chức thực hiện, chúng tôi cũng rất quan tâm đến ý kiến của ĐBQH về nguy cơ bị lợi dụng cơ chế chỉ định dẫn đến thất thoát” - Bộ trưởng Thắng lý giải.

Liên quan đến quy hoạch dự trữ khoáng sản, Bộ trưởng nhấn mạnh, đây là khu vực dự trữ có thời hạn 50 năm. Trong khu vực này, chỉ các công trình cấp I không được xây dựng; các công trình từ cấp II trở xuống được phép đầu tư, xây dựng bình thường.