Việt Nam lần đầu tiên có quy định về quản lý, khai thác đất hiếm

Sáng 11/12, với đa số đại biểu tham gia biểu quyết tán thành, Quốc hội đã thông qua Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Địa chất và khoáng sản. Trong đó, Luật mới đã bổ sung nội dung quan trọng về tài nguyên đất hiếm, quy định phương thức quản lý và khai thác, sử dụng hiệu quả tài nguyên hiếm có này.

Cụ thể, Luật mới đã bổ sung quy định hoạt động điều tra, đánh giá, thăm dò, khai thác đất hiếm được thực hiện theo quy định đối với khoáng sản nhóm I. Đồng thời dành một chương riêng để quy định quản lý Nhà nước về địa chất, khoáng sản đối với đất hiếm.

Đất hiếm được xác định là khoáng sản chiến lược đặc biệt. Hoạt động điều tra, đánh giá, thăm dò, khai thác, chế biến và sử dụng đất hiếm phải tuân thủ chiến lược quốc gia về đất hiếm, quy hoạch về đất hiếm. Đất hiếm phải được bảo vệ, khai thác, sử dụng hợp lý, tiết kiệm, hiệu quả gắn với yêu cầu phát triển bền vững kinh tế xã hội, bảo đảm quốc phòng, an ninh của đất nước. Nhà nước ưu tiên đầu tư và tổ chức thực hiện điều tra địa chất, đánh giá, thăm dò đất hiếm.

Luật cũng quy định việc thăm dò, khai thác, chế biến đất hiếm phải được kiểm soát chặt chẽ, không xuất khẩu thô khoáng sản đất hiếm. Chỉ các doanh nghiệp, tổ chức được Nhà nước chỉ định hoặc cho phép mới được quyền thăm dò, khai thác, chế biến và sử dụng đất hiếm.

Hoạt động chế biến sâu đất hiếm phải gắn với xây dựng hệ sinh thái công nghiệp hiện đại để nâng cao chuỗi giá trị trong nước, bảo đảm tự chủ trong thực hiện chiến lược quốc gia về đất hiếm. Thông tin, dữ liệu địa chất, khoáng sản đất hiếm phải được xây dựng đồng bộ, quản lý tập trung, thống nhất và được khai thác, sử dụng có hiệu quả.

Theo Chính phủ, đất hiếm giữ vai trò chiến lược trong nhiều ngành công nghiệp quan trọng như hợp kim và vật liệu tiên tiến, tấm pin mặt trời, pin xe điện, robot quân sự, thiết bị tự hành, máy bay không người lái và bán dẫn. Nhu cầu sử dụng vật liệu này dự kiến tăng mạnh trong thập kỷ tới cùng sự phát triển của công nghệ cao, năng lượng tái tạo và ôtô điện, khiến đất hiếm trở thành hàng hóa đặc biệt có ảnh hưởng lớn tới quốc phòng, an ninh và ngoại giao, đòi hỏi cơ chế quản lý chặt chẽ.

Ngoài nội dung về đất hiếm, Luật cũng bổ sung chính sách tháo gỡ khó khăn và giảm thủ tục hành chính trong chuyển đổi mục đích sử dụng đất để khai thác khoáng sản nhóm III làm vật liệu xây dựng và nhóm IV để cung cấp cho các dự án đầu tư công, dự án PPP, dự án trọng điểm quốc gia, dự án khẩn cấp, cấp bách; cùng các dự án phòng chống thiên tai và một số dự án do Chủ tịch UBND cấp tỉnh quyết định. Hoạt động này được thực hiện theo cơ chế sử dụng đất đa mục đích theo pháp luật đất đai và chỉ áp dụng đối với đất rừng sản xuất là rừng trồng và đất phi nông nghiệp, không bao gồm đất quốc phòng và an ninh.

LLuật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Địa chất và khoáng sản sẽ có hiệu lực từ 1/1/2026.