Việt Nam sẽ tăng nhập khẩu điện từ Trung Quốc và Lào

Tại Hội nghị Khoa học và Công nghệ Điện lực toàn quốc, TS Nguyễn Mạnh Cường, Phòng Phát triển Hệ thống điện, Viện Năng lượng (Bộ Công Thương) cho biết, Việt Nam đang nhập khoảng 1.600 MW từ Lào và khoảng 550 MW từ Trung Quốc. Kế hoạch điều chỉnh Quy hoạch Điện VIII định hướng trong 5 năm tới nhập thêm tối thiểu 8.000 MW từ Lào và khoảng 3.000 MW từ Trung Quốc, tập trung để bổ sung công suất cho khu vực miền Bắc.

Cụ thể, dự kiến điện nhập khẩu từ Lào tối thiểu 8.000 MW, dự kiến con số này có thể tăng thêm. Hệ thống truyền tải dự kiến được dùng để nhập khẩu điện từ Lào bao gồm 4 hệ thống 500 kV (Sam Nuea – Hòa Bình 2, Xebanghieng - Hướng Hóa, Monsoon - Thạnh Mỹ, Hatxan - Kon Tum) và 8 hệ thống 220 kV (Nậm Sum - Nông Cống, Nậm Mô - Tương Dương, Nam Emoun - Đắk Ooc, Nam Kong - Bờ Y, Nam Ou 5 - Điện Biên, Nam Ou 7 - Lai Châu, Savan 1 – Lao Bảo, Trường Sơn - Đô Lương).

Với Trung Quốc, Việt Nam định hướng nhập khẩu thêm 3.000 MW qua hai hướng chính gồm Lào Cai khoảng 600 MW, sử dụng trạm B2B Biên giới 3000 MW; Điện năng được truyền tải qua Đường dây 500 kV B2B Biên giới - Lào Cai (2 mạch x 40 km), hoặc hướng Quảng Ninh.

Theo Quy hoạch Điện VIII điều chỉnh, để đảm bảo yêu cầu tăng trưởng GDP bình quân 10% mỗi năm giai đoạn 2026-2030, và khoảng 7,5% thời kỳ 2031-2050, sản lượng điện sản xuất và nhập khẩu vào 2030 dự kiến đạt 560,4- 24,6 tỷ kWh và lên đến 1.360,1-1.511,1 tỷ kWh vào 2050.

Quyết định đẩy mạnh nhập khẩu nằm trong Quy hoạch Điện VIII (điều chỉnh), theo đó tổng công suất hệ thống đến năm 2030 được điều chỉnh lên mức cao hơn và cho phép khai thác lợi thế nguồn thủy điện vùng lân cận. Trong đó, mục tiêu đến 2030 có thể nhập khẩu tổng công suất từ Lào trong khoảng 9.360-12.100 MW, đồng thời khuyến khích tận dụng đấu nối biên giới hợp lý với Trung Quốc nếu chi phí và điều kiện thuận lợi.

Lý giải cho kế hoạch này, các chuyên gia và lãnh đạo EVN cho rằng việc gia tăng nhập khẩu là cách nhanh chóng, chi phí tương đối thấp để bổ sung nguồn trong ngắn hạn, giảm áp lực phải xây dựng thêm nhiều nhà máy trong nước với vốn đầu tư lớn. Tuy nhiên, các chuyên gia cũng cảnh báo về rủi ro phụ thuộc quá nhiều vào nguồn ngoài lãnh thổ, đồng thời nhấn mạnh cần có giới hạn an ninh. Sản lượng điện nhập khẩu phải được “khống chế” ở mức dưới 10% tổng tiêu thụ để bảo đảm an ninh cung ứng.

Áp lực về vốn là một yếu tố then chốt định hình chính sách. Theo tính toán tại Quy hoạch điều chỉnh, chỉ riêng giai đoạn 2026-2030, Việt Nam cần khoảng 136-136,3 tỷ USD để phát triển nguồn và lưới truyền tải. Giai đoạn 2031-2035 tiếp tục cần thêm khoảng 130 tỷ USD và sau đó sẽ còn nhiều nhu cầu vốn lớn để năm 2050 đạt mục tiêu tỷ lệ năng lượng tái tạo cao.

Tuy nhiên, việc mở rộng nhập khẩu đặt ra nhiều thách thức kỹ thuật và chính sách. Hệ thống điện Việt Nam hiện có quy mô xấp xỉ 90.000 MW, dẫn tới vận hành ngày càng phức tạp khi tỷ trọng năng lượng tái tạo biến động cao. Những dao động về nguồn (gió, nắng) cùng với sự kết nối lưới liên quốc gia có thể khuếch đại rủi ro truyền sang hệ thống nội bộ nếu không cải thiện điều khiển và lưu trữ. EVN và các chuyên gia vì vậy đề xuất tăng cường đầu tư vào hệ thống điều khiển, pin lưu trữ (BESS), các trạm HVDC và thiết bị giữ ổn định điện áp như STATCOM, SVC.

Về hạ tầng, Quy hoạch nêu rõ sẽ triển khai một loạt tuyến truyền tải 500 kV và 220 kV để nhập khẩu điện từ Lào, cùng với phương án đấu nối cửa khẩu để nhận điện từ Trung Quốc (hướng Lào Cai, Quảng Ninh). Điều này yêu cầu khối lượng đầu tư lớn, tiến độ thi công nhanh và cơ chế hợp tác xuyên biên giới minh bạch về giá, đảm bảo kỹ thuật và an ninh.