Xu hướng công nghệ xanh cho ngành vận tải biển

Cục Hàng hải Việt Nam (Bộ GTVT) vừa có văn bản gửi các doanh nghiệp hàng hải và thuyền viên kêu gọi tìm giải pháp hướng đến sử dụng công nghệ xanh cho ngành vận tải hàng hải.

Theo ông Hoàng Hồng Giang - Phó Cục trưởng Cục Hàng hải Việt Nam, năm 2022, đại dịch COVID-19 cơ bản được kiểm soát, nhưng hậu quả của đại dịch ảnh hưởng không nhỏ tới lĩnh vực hàng hải nói chung và vận tải biển nói riêng, đặc biệt là sự gián đoạn chuỗi cung ứng vận chuyển hàng hóa toàn cầu.

Khắc phục khó khăn và nỗ lực duy trì chuỗi cung ứng, ngành vận tải biển vẫn duy trì hoạt động liên tục, thông suốt và an toàn, đảm bảo vận tải hàng hóa xuất nhập khẩu trong chuỗi cung ứng toàn cầu. Lượng hàng vận tải biển quốc tế từ đầu năm đến nay tăng 10% so với cùng kỳ năm 2021.

Xu hướng công nghệ xanh

Ông Hoàng Hồng Giang nhìn nhận, trong xu hướng hội nhập hiện nay, xu hướng công nghệ xanh đang trở thành xu thế phổ biến trong ngành vận tải biển: "Việc cắt giảm tiêu thụ nhiên liệu, giảm khí thải carbon góp phần giảm tác động của biến đổi khí hậu, đem lại lợi ích cho môi trường và nâng cao hiệu quả kinh doanh đối với các doanh nghiệp vận tải hàng hải".

Năm nay, Ngày Hàng hải thế giới (29/9/2022) lấy chủ đề "Công nghệ mới cho ngành vận tải biển được xanh hơn (New technologies for greeer shipping)". Từ đây, Cục Hàng hải Việt Nam kêu gọi và khuyến khích các doanh nghiệp tìm ra các giải pháp cắt giảm tiêu thụ nhiên liệu, giảm khí thải carbon, góp phần giảm tác động của biến đổi khí hậu, hướng đến sử dụng công nghệ xanh cho ngành vận tải hàng hải.

Bà Trần Thị Tú Anh - Phó trưởng Phòng Khoa học Công nghệ & Môi trường (Cục Hàng hải Việt Nam) cũng thông tin thực hiện Quyết định 876/QĐ-TTg phê duyệt chương trình hành động về chuyển đổi năng lượng xanh, giảm phát thải khí carbon và khí metan của ngành GTVT, Cục Hàng hải đang xây dựng tiêu chuẩn cơ sở về tiêu chí cảng xanh, dự kiến trình phê duyệt vào cuối năm 2022.

Việc ban hành tiêu chuẩn được kỳ vọng sẽ tạo ra tư duy mới trong hoạt động vận hành, khai thác cảng biển. Các tiêu chí sẽ bám vào tiêu chuẩn cảng xanh của khối APEC và có thêm một số điểm phù hợp với Việt Nam như: Sử dụng năng lượng là các nhiên liệu sạch như LNG, hydro… sử dụng các thiết bị và công nghệ tiết kiệm năng lượng.

Bà Tú Anh cũng nhận định để thực hiện theo những tiêu chí này tốn nhiều công sức và chi phí. Tuy nhiên, lĩnh vực hàng hải có lợi thế là tham gia nhiều Công ước quốc tế nên thực tế các tiêu chuẩn hầu như đã theo tiêu chuẩn quốc tế. Hiện nay, cơ quan quản lý chỉ khuyến khích các đơn vị chuyển đổi phương tiện tại các cảng đầu tư mới, khuyến khích các phương tiện sử dụng năng lượng xanh.

Vận tải biển xanh cần cách làm mới

Năm 2018, Tân Cảng Cát Lái tại TPHCM trở thành cảng đầu tiên của Việt Nam được APEC công nhận là cảng xanh vì đạt các tiêu chí của Chương trình Hệ thống cảng xanh (GPAS) - Đây là hệ thống đánh giá các tiêu chí về cam kết bảo vệ môi trường, sử dụng năng lượng sạch… cho các cảng trong khu vực APEC. Năm 2021, cảng quốc tế Tân Cảng - Cái Mép (TCIT) cũng đón giải thưởng Cảng xanh 2020 do Hội đồng Mạng lưới dịch vụ cảng APEC (APSN) trao tặng.

Để trở thành "cảng xanh", các cảng này đã đầu tư cải tạo trang thiết bị, chuyển từ chạy dầu sang sử dụng điện hoặc các nhiên liệu sạch như: LNG cho cần cẩu, xe chạy trong cảng; xây dựng được những giải pháp giảm bụi trong không khí, giảm tiếng ồn như sử dụng sà lan để vận chuyển hàng thay vì xe container.

Cùng với đó, cây xanh cũng được trồng dọc tuyến bến tàu và đường giao thông nội bộ để cải thiện môi trường không khí, xây dựng hệ thống thu gom xử lý nước thải, đặc biệt tại các cơ sở sửa chữa trang thiết bị và container…

Ông Nguyễn Quốc Khánh - đại diện Tân Cảng Sài Gòn cho biết, hai cảng được công nhận là cảng xanh vì đã có những động thái và hành động, kế hoạch để theo kịp xu hướng xanh trên thế giới. Tuy nhiên, để chuyển đổi sang mô hình cảng xanh không hề dễ bởi các thiết bị chạy bằng điện hoặc nhiên liệu sạch chỉ được sản xuất trong những năm trở lại đây nên muốn có phải mua mới hoàn toàn. "So với các thiết bị chạy bằng dầu, thiết bị chạy bằng điện hay nhiên liệu sạch lên tới cả chục triệu USD. Chưa kể, thiết bị chạy bằng điện cần phải có trạm sạc điện. Do đó, để xây dựng mô hình này cần nguồn vốn đầu tư rất cao" – ông Khánh cho biết.

Bên cạnh đó, muốn phát triển cảng xanh cần phải có dây chuyền bốc xếp hiện đại hiệu suất cao, tiết kiệm năng lượng, tốt cho môi trường… Chưa kể, phát triển cảng xanh cũng cần đồng hành phát triển cảng thông minh, đô thị xanh, thông minh; ứng dụng khoa học công nghệ tiên tiến (dữ liệu lớn, trí tuệ nhân tạo, Blockchain…) vào vận hành và quản lý cảng… đều đòi hỏi nguồn kinh phí lớn.

Tương tự, một số doanh nghiệp vận tải biển Việt Nam đã bắt đầu trên tiến trình chuyển đổi năng lượng xanh cho hoạt động vận tải biển. Đại diện Công ty CP Vận tải biển Việt Nam (VOSCO) cho biết doanh nghiệp đã xây dựng và triển khai Kế hoạch quản lý năng lượng hiệu quả (SEEMP) theo yêu cầu của Tổ chức Hàng hải Thế giới (IMO).

Tất cả các tàu đều được đăng kiểm phê duyệt bản Kế hoạch quản lý năng lượng hiệu quả (SEEMP) phần II, lựa chọn sử dụng dầu có hàm lượng lưu huỳnh không vượt quá 0,5% và tại các vùng đặc biệt không vượt quá 0,1%. Đại diện của VOSCO cũng nhìn nhận việc sử dụng nhiên liệu có hàm lượng lưu huỳnh thấp (LSFO) sẽ làm chi phí nhiên liệu cho đội tàu tăng rất cao so với trước đây.

Do vậy, để tối ưu hóa các chi phí do sử dụng năng lượng xanh, đại diện VOSCO cho rằng cần phối hợp tốt giữa chủ tàu và người thuê tàu với thoả thuận các điều khoản trong hợp đồng thuê tàu để tàu chở được nhiều hàng, hoạt động ở tốc độ tối ưu, tối ưu hoá hoạt động làm hàng.

Duy trì tốc độ khai thác tối ưu, thu xếp tàu cập cầu ngay khi đến; cải thiện hiệu quả của vỏ tàu, chân vịt thông qua các biện pháp làm sạch, sơn chống hà, đánh bóng chân vịt, cắt lưới quấn chân vịt kịp thời; Bảo dưỡng kịp thời hệ động lực theo đúng chu kỳ và hướng dẫn của nhà chế tạo.

Ngoài ra, trong từng chuyến, thuyền trưởng và máy trưởng xem xét áp dụng tối đa các biện pháp quản lý năng lượng hiệu quả, bao gồm lập kế hoạch chuyến đi một cách chi tiết xét đến các yếu tố dòng chảy, thủy triều; tối ưu hóa tuyến đường theo thời tiết; tối ưu hóa tốc độ, nước dằn tàu, xếp dỡ hàng, kiểm soát chất lượng nhiên liệu…

Tại Quyết định 876/QĐ-TTg phê duyệt chương trình hành động về chuyển đổi năng lượng xanh, giảm phát thải khí carbon và khí metan của ngành GTVT, Thủ tướng Chính phủ yêu cầu giai đoạn năm 2022-`2030 khuyến khích chuyển đổi phương tiện, trang thiết bị sử dụng điện, năng lượng xanh hoặc có các biện pháp tương đương tại các cảng đầu tư mới, đầu tư bổ sung và cảng hiện hữu.

Giai đoạn 2031-2050 có chuyển đổi cụ thể hơn để hướng tới từ năm 2050, tất cả các phương tiện, trang thiết bị tại cảng, các thiết bị báo hiệu hàng hải sử dụng điện, năng lượng xanh hoặc có các biện pháp tương đương - Đây cũng là lộ trình mà Việt Nam đã cam kết tại Hội nghị lần thứ 26 của LHQ về biến đổi khí hậu (COP26).