Xuất khẩu hàng Việt Nam sang Mỹ vẫn mạnh mẽ giữa bão thuế quan

HSBC Việt Nam vừa công bố báo cáo Vietnam at a glance - Tác động trớ trêu của thuế quan. Xem xét các dữ liệu thương mại và FDI, HSBC đánh giá các chỉ số kinh tế vĩ mô của Việt Nam đã có kết quả tốt hơn nhiều so với kỳ vọng. Xuất khẩu sang Mỹ thậm chí còn tăng trưởng mạnh hơn so với năm 2024.

Theo báo cáo, cơn bão thuế quan đã gây chấn động thị trường khi Việt Nam phải đối mặt với mức thuế 46% từ phía Mỹ hồi tháng 4. Tuy nhiên, sau nhiều vòng đàm phán, Việt Nam hiện đang nằm cùng nhóm thuế 19 - 20% giống như các thị trường mới nổi khác trong ASEAN.

Qua theo dõi và phân tích số liệu, chuyên gia của HSBC đánh giá, tác động của thuế quan đối với nền kinh tế Việt Nam dường như nhẹ hơn so với những quan ngại ban đầu.

Tăng trưởng xuất khẩu của Việt Nam thậm chí còn nhanh hơn, bình quân năm 2025 (tới hiện tại) đạt mức 28% so với cùng kỳ năm trước. Mặc dù mức tăng này đạt được một phần nhờ hoạt động đẩy nhanh đơn hàng đặt trước, đặc biệt là trong quý II khi các doanh nghiệp xuất khẩu đổ xô xuất khẩu hàng hóa, nhưng tác động của xu hướng này chưa giảm nhanh như dự đoán ban đầu.

Trong khi hầu hết quốc gia trong khu vực đều ghi nhận sự tiết chế đáng kể khi xuất khẩu sang Mỹ, Việt Nam vẫn duy trì ở mức gần 30%. Thái Lan gây bất ngờ khi hoạt động xuất khẩu tương đối bền bỉ.

Giữa bối cảnh thuế quan do Mỹ áp đặt, các nhà hoạch định chính sách ASEAN đã nỗ lực đẩy nhanh các hiệp định thương mại tự do nhằm tìm kiếm các cơ hội thương mại đa dạng hơn ở những thị trường khác.

Tuy nhiên, HSBC đánh giá đây là một bài toán giữa lợi ích dài hạn và thiệt hại ngắn hạn, vì rõ ràng Mỹ là một thị trường xuất khẩu trọng yếu khó có thể bỏ qua trong ngắn hạn.

Đặc biệt, Việt Nam phụ thuộc nhiều vào Mỹ với vai trò là thị trường tiêu dùng cuối cùng. Hiện, mức độ phụ thuộc thậm chí còn cao hơn, khi 32% hàng xuất khẩu của Việt Nam được xuất sang Mỹ. Mỹ cũng luôn là nguồn đóng góp chủ yếu cho thặng dư thương mại của Việt Nam.

Sau khi thặng dư thương mại hàng tháng giảm gần một nửa xuống còn 1,3 tỷ USD trong nửa đầu năm 2025 so với năm 2024, con số này đã tăng lên 3 tỷ USD trong quý III/2025. Phần lớn sự bùng nổ thương mại với Mỹ đến từ lượng hàng điện tử xuất khẩu được duy trì ổn định ở mức cao.

HSBC lý giải rằng cơ cấu hàng hóa chính là chìa khóa giúp Việt Nam vượt khó. Năm 2013, 60% kim ngạch xuất khẩu sang Mỹ đến từ các ngành sản xuất nhẹ như dệt may, giày dép, đồ chơi. Khi đó, điện tử chỉ chiếm 13%.

Nhưng chỉ trong một thập kỷ, bức tranh đã thay đổi hoàn toàn. Tỷ trọng hàng điện tử tăng nhanh theo cấp số nhân, gần như bắt kịp nhóm hàng công nghiệp nhẹ vào năm 2024 và chính thức vượt qua trong năm 2025. Từ đó, điện tử trở thành nhóm xuất khẩu dẫn đầu sang Mỹ.

Điều này phù hợp với sự tiến bộ của Việt Nam trong việc nâng cao vị thế trong chuỗi giá trị công nghệ. Kể từ khi căng thẳng thương mại Mỹ-Trung gia tăng, Việt Nam đã gia tăng vị thế trong khâu lắp ráp hoàn thiện đồ điện tử, chuyên về các sản phẩm điện tử tiêu dùng hoàn chỉnh. Nhờ sự đầu tư liên tục của Samsung từ sớm vào năm 2007, Việt Nam đã chuyển mình thành một trung tâm sản xuất lớn, đảm nhận một nửa sản lượng điện thoại thông minh của Samsung.

Bên cạnh thương mại, một chỉ số khác đáng chú ý là tình hình FDI, vì Việt Nam đã được hưởng lợi rất nhiều từ sự bùng nổ xuất khẩu do FDI thúc đẩy. Mặc dù FDI ghi nhận mức giảm 8% so với cùng kỳ từ đầu năm 2025 cho đến nay, quy mô FDI vẫn ở mức lớn đáng kể.

Đặc biệt, dòng vốn FDI vào lĩnh vực sản xuất hiện xấp xỉ mức trung bình trước đại dịch, mặc dù giảm so với mức cao của cùng kỳ năm ngoái. Điều thú vị là cơ cấu FDI cho thấy bức tranh rõ nét về sự dịch chuyển. FDI từ Hàn Quốc giảm mạnh tới 72% so với cùng kỳ năm trước, nhưng dòng vốn từ Trung Quốc đại lục và Mỹ đã tăng đáng kể để bù đắp một phần cho sự sụt giảm này. Đây được xem là tín hiệu của sự tái cấu trúc chuỗi cung ứng theo xu hướng đa điểm, giảm phụ thuộc vào một quốc gia.

Dòng vốn đa dạng hơn này sẽ giúp Việt Nam giảm bớt phụ thuộc vào một vài nhà đầu tư lớn, đồng thời củng cố triển vọng tăng trưởng xuất khẩu trung và dài hạn.

Đối với tình hình năm 2026, các chuyên gia cho rằng, khó có thể dự đoán, song các chỉ số chính như PMI mang lại một số tín hiệu khả quan. Chỉ số PMI chính vẫn ở mức mở rộng 53,8 trong tháng 11, trong đó, một số chỉ số phụ cũng vượt qua mốc 50. Đặc biệt, đơn đặt hàng xuất khẩu mới đã mở rộng với tốc độ nhanh hơn trong tháng thứ hai liên tiếp. Điều này có ý nghĩa quan trọng đối với một nền kinh tế phụ thuộc nhiều vào thương mại như Việt Nam. Ngoài ra, một tín hiệu đáng mừng là chỉ số việc làm cũng duy trì đà tăng trưởng tích cực, vượt mốc 50 lần thứ hai trong một năm.

Bên cạnh tăng trưởng, lạm phát cũng là vấn đề đáng lưu ý. Lạm phát quý IV/2025 có nhiều khả năng sẽ cao hơn một chút so với các quý trước, nhưng vẫn sẽ thấp hơn nhiều so với mức trần 5% của Ngân hàng Nhà nước Việt Nam.